September 30, 2015

OKTUBRE 12, 2015



SARITA
4 Diro
   Juan Al. Asuncion
   
NOBELA
12 Operation: Drop Venus (34)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
16 Siak ni Precious (31)
     Juan Al. Asuncion

DANIW
9 Ta Saanmo a Maawatan ni Ayat
    Arnold C. Baxa
47 Dandaniw a Para Ubbing
    Johmar R. Alvarez/Ronnie E. Aguinaldo

SALAYSAY
10 Napateg ti Tunggal Tedted
      Virginia A. Duldulao, Ph.D.
20 Ania ti Ammom Maipanggep ken ni Heneral Luna?
     Neyo Mario E. Valdez
40 Ad-adu ti Maapit a Balatong Babaen ti Relay Cropping
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
27 Gayang ni Lam-ang (105)
30 Aritosan (156)
32 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
22 TIPS
23 Haytek!
26 Okeyka, Apong
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Neti Zone
18 Siled ti Kararag
19 Kabuteng ti Uleg ti Napthalene Balls
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Panaglaba No Agtudtudo
38 Saan nga Ang-angaw ti Climate Change
39 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Idi Un-unana a Panawen

September 29, 2015

No adda agdindinamag a Palawan Underground River: Adda Met Marag Underground River

Ni ROLANDO A. SEGURO, JR.


MABALIN a nangnangngegmo la ketdi metten ti Palawan Underground River ken ti is-istoriaenda a kinangayed daytoy. Isu a no adda la koma kuartam, kayatmo la ketdi koma met a mapan pasiaren, saan?

Ngem nasayaat siguro no sakbay a mapanka idiay Palawan ken pangur-urnongam iti pageroplano wenno pagbapormo a mapan sadiay, awisenka man a mangbisita iti Manacota Cave and Underground River ti Marag, Luna, Apayao.

Agarup tallo gasut a metro ngata ti kaatiddog daytoy. Umusokka iti nasipnget ken panglawaen a kueba (agluganka iti bilog wenno bangka), isu a kasapulan nga agbalonka iti flashlight wenno emergency light tapno makitam ti kinangayed ti uneg daytoy. Sumilap ken rumimatrimat dagiti masilawan a nadumaduma ti sukogna a batbato (stalagmites ken stalactites) ket dimo la ketdi mapupuotan nga idaydayaw ti Apo gapu iti panangparnuayna iti daytoy a nakapimpintas a buya ti nakaparsuaan. Adda met dagiti pasetna a medio nakipet (dandani apagisu laeng a lumsotan ti bilog) ken adda dagiti nagrungarong a batbato a mabalin a pakaitim-ogan no agtakderka isu a masapul a nakatugawka iti pagluganam a bilog nga agpasurong iti medio naapres wenno napigsa ti agusna a danum.

Ngem saan laeng nga iti uneg ti kueba ti pakabsogan dagiti matam.  Ta apaman a mausokmo ti awan sangana a kueba, maibaskag iti imatangmo dagiti nawawasnay ken nararangpaya a kayo (a kimpetan dagiti nadumaduma a klase ti orkidia) a nanglinong iti medio nalawa ken pagatsiket a nakalitlit-aw ken nakalamlamiis ti danumna a karayan a mabalin a pagdigosan. Iti surongenna bassit, adda adalem a pasetna nga umabot kano iti 40 a kadapan a pagtaptappuakan ti danum nga aggapu iti dakkel a dissuor a sa laeng makapanka iti sirokna ken makitam ti napintas a pakabuklanna no uliem ti nangato a bato wenno rock formation a nanglinged iti daytoy. Sumirsirip ketdi ti dadduma a paset ti gayadan ti dissuor ta adda giwang iti baba ti bato a nanglinged iti daytoy.

Agumaka met nga ag-picture, agdigos ken aglang-ay dita ngem dika la agiserserrek iti makan ta maiparit. Masapul ngamin a masaluadan ti kinadalus iti uneg.

Kasano ti mapan idiay? No addakan iti Marag, agderetsoka laeng iti Tourist Information Center iti abay ti Gymnasium-da. Dita nga ag-register-ka, ket dagitinton tourist guide (dagiti met laeng lumugar a kaaduanna ti lallaki) ti makaammo a mangitunda kenka kadagiti tourist spots a kayatmo a papanan.

Idi arinunos ti Hunio a naudi nga ipapanko a kaduak dagiti sumagmamano a taga-DepEd, awan pay laeng ti binayadanmi nga entrance fee (kuna ti babai iti information center a madama pay laeng ti deliberasion maipapan iti sistema ti panagsingirdanto kadagiti turista) malaksid iti tangdan dagiti uppat a tourist guide (tallo gasut ti maysa) a nangitunda kadakami iti uneg ti Underground River. Beinte pisos met ti plete ti maysa iti kakaisuna idi a bilog a pagluganan a sumrek ken rummuar iti kueba.

Manipud met iti kaasitgan a kalsada, mabalinmo nga isalog ti luganmo ket surotem ti agpasurong nga ababaw ngem nabato a karayan (kapintasan ti mapan no kalgaw) agingga iti pagpatinggaan ti lugan. Nasurok a maysa kilometro ngata dayta. Sa magnakanton a mangtaraigid nga agpasurong iti maysa kilometro ngata pay a likkolikko a nalames a karayan a pasaray ballasiwem ti pagattumeng agingga iti pagatsiket a danumna. Ngem aluadam laeng ta nagalis dagiti dadduma a dadakkel a bato a mabaddekam.  Dimo met ketdi marikna ti bannogmo ta adu dagiti makapasalibukag a buya ti nakaparsuaan a makitam iti dalan ken iti aglawlaw.

Ket mapa-wow!-ka la ketdi apaman a madanonmo ti wangawangan ken makastrekka iti mangrugin nga aglatak a Manacota Cave and Underground River ti Marag.

Ti wangawangan ti Marag Underground River. Aglugan iti bilog dagiti sumrek ken rummuar iti underground river.

Sumagmamano a turista iti uneg ti underground river.

Manipud iti kaasitgan a kalsada, mabalin nga isalog ti lugan ket agpasurong iti ababaw ngem nabato a karayan.

Pagnaen a taraigiden ti agmaysa pay a kilometro sa madanon ti wangawangan ti underground river. 

Kakastoy ti bilog a pagluganan a sumrek ken rummuar iti underground river.




MASARAKAN ti Marag Valley 12 a kilometro manipud iti sentro ti ili mangsakup iti daytoy, ti Luna, Apayao, wenno 18.5 a kilometro manipud iti National Highway (iti Libertad, Abulug, ili ti Cagayan nga ad-adda nga am-ammo iti awagna a Junction Luna, ti pagserkan). Mapan a tallopulo a minuto agingga iti maysa oras a tarayen ti lugan, makadanonkan sadiay (sigud a maymaysa ngem gapu iti kalawana, pinagbalinda a tallo a barangay: Marag, Cagandungan ken Calabigan).

Ngem masapul a napigsa ti luganmo a kumalipkip kadagiti kabambantayan-kabakiran a lasatem (narugian met ketdin ti pannakaipalawa-pannakakongkreto ti kalsadana). Pagsayaatanna ta iti dalanmo pay laeng a mapan, mangrugin nga ag-adventure-ka ken mabsog dagita matam.

Malaksid iti Manacota Cave and Underground River, mabalinmo pay a pasiaren ti Siamsiambiri Falls, Marag Shrine, Marag Rock Formations ken Hanging Bridge.

Segun ken ni Apo Rolly Uddipa a Punong Barangay ita ti Marag, idi laeng 2013 a naluktan kadagiti turista ti Marag ta inyumanda pay nga immuna kadagiti eksperto no natalged met laeng a pagpasiaran dagiti kueba, dissuor, rock formations ken dadduma pay a disso, nupay kadakuada a lumugar nabayagen nga ayuyangda dagita.

Idi damo, bassit laeng a turista ti mapan umar-arog.  Nalabit adda pay laeng amak dagiti tattao ta idi ngamin dekada 80 agingga iti umuna a tawtawen ti dekada 90 a kapigsa ti binnegbeg dagiti kameng ti NPA ken dagiti puersa ti gobierno, dita kano a lugar ti ayan ti kadakkelan  a kuta dagiti rebelde nga aw-awaganda idi iti Blue Haven. Kadagita met a tawtawen, inawaganda ti Marag a “No Man’s Land” ta dandani nagbakuit amin a lumugar gapu iti panagbalin dayta a disso a pagbabakalan wenno battleground.

Ngem kadagitoy a tiempo a nagdinamagen ti kinapintas ti Marag, nadumaduman a puli dagiti mapmapan tapno mapanda pasiaren dagiti ikutna nga agkakangayed a buya ti nakaparsuaan. –O


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 5, 2015 a bilang.)

September 25, 2015

Dagiti Kinaimbag nga Inyeg ti Martial Law



DAGITI KINAIMBAG NGA INYEG TI MARTIAL LAW. “Adu dagiti napipintas a napaspasamak bayat ti Martial Law ngem naigagara a saan a naipakpakaammo iti publiko tapno agtalinaed a nalaad ti langa daydi a panawen ken tapno agtalinaed dagiti simmupsupiat a tangtangaden ti sangalubongan ken dagiti sumarsaruno a kaputotan.” Daytoy a pakaammo manipud iti Marcos for Peace Movement babaen iti pangulo daytoy a ni Ric Agnes ti nangiruangan iti pannakaangay ti maysa a symposium a nangipalgakan dagiti kameng ti MPM kadagiti napipintas nga inar-aramid ti gobierno idi panawen ni Presidente Ferdinand E. Marcos. Naangay ti symposium iti Kapalama Elementary School iti Honolulu idi Septiembre 20, 2015 (oras iti Hawaii). Makita iti ladawan dagiti nangbuangay iti MPM (agpakanawan): Felix dela Cruz, Nenita Jose, Cristina Malate, Luz Tapaoan, Felicidad Gamezon, Catalina Cachola, Marcela Selga, Gloria Cabarrubias ken Roberta delos Reyes. Nakatakder: Dante Jose, Florencio Dagupion, Lina Dagupion, Pacita Saludes, Gil dela Vega, Gladys Menor, Romeo Garcia, Jun Pagtulingan, Lydia Manuel, Benjamin Ranada, Emmy Damo, John Cabarrubias, Eddie Bueno, Berting delos Reyes ken Ruben Cardenas. Awan iti ladawan da Ric Agnes (Chairperson ti MPM), Trini Sanga, Joe Quibuyen, Arlene Pacleb Cabatu, Homer Bustos, Cely Quibar, Pat Ucol, Steve Ribao, Efren Reyes ken Joy Malabed.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 5, 2015 a bilang.)

No ditay agtimek, saan a lumung-aw ti kinapudno--MPM

“No ditay agtimek, saanto a lumung-aw ti kinapudno,” kinuna ti Chairman ti Marcos for Peace Movement (PMP) a ni Ric Agnes ti Honolulu, Hawaii.

Gapu iti daytoy, inangay ti PMP ti maysa a symposium mainaig kadagiti kunada a pagimbagan nga indateng ti Martial Law iti Filipinas wenno ti gobierno ni Presidente Ferdinand E. Marcos.

Naangay ti symposium iti Kapalama Elementary School iti Honolulu idi Septiembre 20 a nakadakamatan saan a maag-agapad tunggal maipalagip ti aldaw a pannakayetnag ti Martial Law, ta kas kuna ni Agnes, dagiti laeng maag-agapad, isu ti nalaad ti langa ti Martial Law.

Kinuna ni Agnes a no awan agtimek, saan a maammuan ti agdama a henerasion ti kinapudno no apay a nayetnag ti Martial Law, kas koma iti pannakatiped ti panagraira ti kumunismo.

No saan a nasigudan ni Marcos nga inatipa ti tignay dagiti makakanigid, mabalin a nailinia ti Filipinas iti Vietnam a dinupir ti kumunismo a no nagbanag a kasta, mabalin a napasamak ti gerra sibil a nakaibuisan met ti adu a biag dagiti agsumbangir a puersa a kas iti ken iti napasamak iti Vietnam.

Nangted met iti testimoniada dagiti dadduma a kameng ti PMP a nangipalgakanda kadagiti nasayaat a naaramidan ti Martial Law.

Iti symposium, naiparang met dagiti rally ken demonstrasion a nakatayan ti adu a mannalon idi panawen ni Presidente Aquino iti panangirupirda iti pannakipagtagikuada iti taltalonenda a daga iti Hacienda Luisita a kukua dagiti Aquino.

Naiparang met dagiti pagkamtudan ti nalukay unay a kita ti gobierno a kas iti Hawaii. Maysa nga ehemplo ti Rail Transit iti Honolulu nga idi pay 1963 a nainaw ngem agingga ita, di pay nalnalpas gapu iti adu a rason.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 5, 2015 a bilang.)

Generic drug, gatangenyo iti akreditado a botika--DoH

Ibalbalakad ti Department of Health (DoH) iti publiko a kadagiti laeng koma akreditado a botika ti gumatanganda iti generic nga agas.

Segun iti DoH, dagiti generic drug ket kas met laeng kadagiti branded nga agas ti bilegda ken epektiboda met laeng ngem nalaklaka ketdi dagitoy.

Ngem tapno masigurado ti kalidad, bileg ken kinatalgedda, kuna ti DoH a gumatang laeng kadagiti botika nga akreditado wenno rehistrado iti Food and Drug Administration.

Iti babaen ti Republic Act No. 6675, wenno Generics Act of 1988, napalubosan dagiti doktor nga agireseta kadagiti generic nga agas a kas pagpilian dagiti kayatna ti makagatang iti nalaklaka nga agas.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 5, 2015 a bilang.)

GUMIL UNP, na-reaccredit

Inawat ti Gunglo dagiti Mannurat nga Ilokano iti University of Northern Philippines (GUMIL UNP), Vigan City nga idauluan ni Wendelyn CastaƱeda, ti Certificate to Operate iti pannakaited ti reaccreditation dagiti accredited organizations ti pagadalan idi Sept. 1, 2015 babaen ken ni Dr. Mario P. Obrero, Vice President for Student and External Affairs ti nasao a pagadalan.

Nareorganisar ti GUMIL UNP idi Marso 12, 2015 iti salinong ti Center for Ilokano Studies nga indauluan ni Dr. Remigio L. Obrero, direktor ti nasao a sentro, babaen ti pannakitinnulong ti GUMIL Ilocos Sur.

Nabuangay ti GUMIL UNP idi 1976. Idi 1979-1982, nairaman ti GUMIL UNP kadagiti accredited student organizations babaen ti liderato ni Danilo Bautista a maysa met itan a kameng ti Board of Directors ti GUMIL Filipinas. (Alma Campos-Somera)


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 5, 2015 a bilang.)

September 23, 2015

OKTUBRE 5, 2015



SARITA
4 Angkel Andro
   Estela A. Bisquera-Guerrero
   
NOBELA
12 Operation: Drop Venus (33)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
16 Siak ni Precious (30)
     Juan Al. Asuncion

DANIW
9 Tallo a Daniw
    Ria Rebolledo
47 Dandaniw a Para Ubbing
    Ronelyn B. Ramones/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Panagiipon Manen!
      Gloria Lorenzana Agas
20 Apay a Nalatak ti AlDub?
     Neyo Mario E. Valdez
24 Adda Met Marag Underground River
     Rolando A. Seguro, Jr.
40 Agmulaka Man Met iti Daytoy Kasasam-itanen a Salamagi
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
27 Gayang ni Lam-ang (104)
30 Aritosan (155)
32 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
22 TIPS
23 Okeyka, Apong
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Txtm8
18 Siled ti Kararag
19 Ay, Uleg!
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Panangdalus iti Inodoro
38 No Apay a Nasken a Mabalbaliwan ti Sistema ti Edukasion
39 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Idi Un-unana a Panawen

September 20, 2015

Makoy Dinengdeng Cook-Off



MAKOY DINENGDENG COOK-OFF. Saan a kompleto ti maidasar iti lamisaan dagiti Ilokano no awan dinengdengna. Idi sibibiag pay daydi Apo Lakay, (nasinged nga awagda ken ni Presidente Ferdinand E. Marcos), daytoy ti pagaayatna a sidaen. Alisto la ngaruden nga isagana, nasustansia pay. Isu nalabit a nakidser latta dagiti Ilokano ta nateng ti paggugustoda. Itay Septiembre 11 a pannakalagip ti panagkasangay ni Apo Lakay, naangay manen ti “Makoy Dinengdeng Cook-off” a nangyalatan dagiti taga-Batac iti umuna a gunggona. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 28, 2015 a bilang.)

Di umno a panagtomar iti antibiotics, delikado

Ad-adu ti dakes nga ibungana iti bagi ngem ti nasayaat ken delikado ti panagtomar iti agas nga antibiotic no saan nga umno ti panagtomar iti daytoy.

Daytoy ti ibalballaag ti Department of Health (DoH). Kas kuna ni Lyndon Lee Suy, pannakangiwat ti nasao a departamento, a ti di umno a panagtomar iti antibiotiko, agbunga iti antimicrobial resistance (AMR) ket saanton a kumna ti ania man nga agas iti asino man a nagusar iti di umno nga antibiotiko.

No kastoy ti mapasamak, kunana nga ad-adda a kumaro ti sakit ket nabibiit la ngarud ti ipapatay.

Tapno maliklikan daytoy, ginutigot ti nasao a departamento a masapul nga agpakonsulta nga umuna iti eksperto ti asino man a pasiente sakbay nga agtomar iti agas.

Imballaag ti DoH daytoy gapu iti umad-adu a kaso ti AMR disease iti sangalubongan.

Iti napalabas a tawen, indeklara ti World Health Organization (WHO) a ti AMR ti maysa kadagiti kangrunaan a pangta iti salun-at dagiti umili.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 28, 2015 a bilang.)

Australiano nga agsuksukisok, nakatakuat iti agas iti throat cancer

Kalpasan ti sumagmamano a tawen a panagsukisok, nakatakuaten dagiti Australiano nga agsuksukisok iti agas ti kanser iti karabukob, ket mamati dagitoy a daytoyen ti kadakkelan a takuatda iti napalabas a 30 a tawen.

Nagusar dagiti agsuksukisok manipud iti Peter MacCallum Cancer Center iti Melbourne iti maysa nga agas a naaramid iti Sweden ken maus-usar nga agas iti kanser iti obario ket pinadasda daytoy iti addaan iti sakit iti karabukob.

Nagbunga iti positibo a resulta ti medikasion ket simmardeng ti panagdakkel ti tumor iti karabukob ti pasiente, malaksid a simmayaat pay ti epekto ti chemotherapy, kas kuna ti pangulo dagiti agsuksukisok a ni Professor Wayne Phillips.

Mamati ni Phillips a ti natakuatanda ti kadakkelan a takuat iti tay-ak ti panagagas iti kanser iti napalabas a tallo a dekada.

Imbatad ti Australian Cancer Council a ti esophageal cƔncer, a masansan a gapu iti panagsigarilio iti nabayag a tiempo ken panaginum iti arak, ti mangbikbiktima iti nasurok a 1,000 nga Australiano iti tinawen.

Innayon met ni Phillips a saan a basta maagasan ti nasao a kanser ken maibilang latta a delikado iti pasiente ti chemotherapy aglalo kadagiti agdalan iti remission.

Marugian ti pannakapadas ti nasao nga agas iti umay a tawen, ken mainayon iti dati a proseso ti panagagas.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 28, 2015 a bilang.)

September 17, 2015

SEPTIEMBRE 28, 2015



SARITA
4 Sardam
   Marie Rose Quitoriano-Rabang
   
NOBELA
12 Operation: Drop Venus (32)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
16 Siak ni Precious (29)
     Juan Al. Asuncion

DANIW
6 Panaglinnailo
   Jobert M. Pacnis
9 2 a Soneto
   Honor Blanco Cabie
47 Dandaniw a Para Ubbing
     Kisses M. Ganapin/ Minervina V. Jimenez

SALAYSAY
10 Marihuana: Pagagas Wenno Pagpaballa?
      Virginia A. Duldulao, Ph.D.
20 Ne, Adda Anunsio ni Apo Senador iti Telebision!
     Neyo Mario E. Valdez
40 Itiempom ti Agmula iti Laya
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
27 Gayang ni Lam-ang (103)
30 Aritosan (154)
32 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
22 TIPS
23 Haytek!
26 Okeyka, Apong
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Txtm8
18 Siled ti Kararag
19 Tapno Maliklikan ti Panagaangat Dagiti Aso
24 Pasnaan 6: Pitpit ken Pikpik
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Pagtaengan
38 Apay a Napateg ti Sala?
39 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Idi Un-unana a Panawen

September 14, 2015

Produkto Manipud iti Dragon Fruit ken Dadduma Pay



IPAKPAKITA ni MMSU OIC President Prima Fe Franco ken ni DOST Secretary Mario Montejo dagiti nadumaduma a produkto manipud iti dragon fruit ken dadduma pay a maipagpannakkel a partuat ti Ilocos Norte. Iti  pannakalukat ti baro a Food Innovation Center ti MMSU a masarakan iti Science and Technology Park iti Siudad ti Batac, manamnama nga ad-adu manen a food processors ti matulongan daytoy ta addaan daytoy a center kadagiti kabaruanan a teknolohia ken makinaria a manamnama a mamagbalin iti Ilocos Norte a kas food processing haven babaen ti panagkikinnammayet dagiti nadumaduma nga ahensia ti gobierno a kas ti MMSU, DOST, DTI kdp. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 21, 2015 a bilang.)

Nalabes a panagangkat iti bagas, parigatenna dagiti mannalon

Awan sabali nga agsagaba no di dagiti mannalon iti naireport a panangangkat ti National Food Authority (NFA) iti 2.1-milion a tonelada metrika (MT) a bagas.

Kas kuna ni Au Regalado, lead convenor ti Rice Watch and Action Network (R1), maigapu ti nakaro a panagangkat iti bagas iti saan nga agtunos a panangrisut iti parikut iti bagas nga iwaywayat ti dua nga agsabali nga ahensia a mangimatmaton iti pannakaiwaras ti bagas.

Segun iti R1, ad-adda a nakaturong ti Department of Agriculture (DA) iti panangpaadu iti apit ken ganaren dagiti mannalon, idinto a ti Office of the Presidential Assistant for Food Security and Agriculture Modernization (OPAFSAM) a kanaig ti NFA, kitkitaenna laeng ti maipapan iti panaglako iti bagas.

Dinakamat ti R1 a nakadadanag ti kastoy a panagangkat iti bagas no idilig iti idadakkel ti naapit nga irik iti napalabas a panagaani, kas maibatay iti report ti Philippine Statistics Authority.

Kuna pay ti R1 a saan man laeng a kinita ti NFA ti target para iti Minimum Access Volume (MAV) iti daytoy a tawen.

Innayon ti grupo a no adu ti maangkat a bagas, lumaka la ketdi ti presio ti irik nga apit dagiti mannalon.

Kuna ni Regalado nga iturong koma ketdi ti gobierno ti imatangna iti naig-iget a pannakayimplementar dagiti programa a naisangrat tapno magun-od ti rice self-sufficiency wenno panakapataud ti umanay a bagas.

Itay nabiit, pinalutpot dagiti agpampanday-linteg ti NFA gapu iti sobra a panagangkat daytoy iti bagas, a kunada a mapagduaduan no pagbatayan ti report a ngumatngato ti produksion a bagas ti pagilian.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 21, 2015 a bilang.)

Agannad iti raffle text scam – DSWD

Imballaag ti Department of Social Welfare and Development (DSWD) ti panagannad ti publiko kadagiti text scam a kampay-idi adda pa-raffle ti DSWD ket agit-ited iti kuarta iti babaen ti cash transfer program.

Inlawlawag ni DSWD Secretary Dinky Soliman nga awan pakainaigan ti departamento iti ania man a raffle iti babaen ti text message.

Kuna ni Soliman a saan a mangmangted iti kuarta a kas premio iti Pantawid Pamilya Program ken awan met ti Noy-Noy Aquino Foundation 4Ps Pantawid Pamilyang Pilipino Program.

Indawat pay ni Soliman a saan koman a sungbatan dagiti umili ti text message; ketdi, dagus nga ireportda daytoy iti kaasitgan nga opisina ti DSWD wenno ag-text iti Pantawid Pamilya Grievance Text Hotline: 0918 912 2813.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 21, 2015 a bilang.)

Maikalima a Pasalip ALVIYA iti Sarita

Para Kadagiti Amin a Mannurat 


Ipakaammo ti Secretariat ti ALVIYA Literary Foundation nga agawaten kadagiti sarita a para iti Maikalima a Pasalip ALVIYA (2016). Esponsoran daytoy ni Alex V. Yadao ti Libertad, Abulug, Cagayan ngem agnaeden iti Siudad ti New York iti Estados Unidos. Imatonan met daytoy ni Dr. Freddie Pa. Masuli ti Cagayan State University ken pakitinnulongan ti GUMIL Cagayan.
Nairanta daytoy a salip a tumulong iti ad-adda pay a pannakapadur-as ti Literatura Ilokana.

Dagiti pagalagadan:

1. Daytoy ti maikalima ken maudi a salip a para iti umuna a benneg ti Pasalip ALVIYA. Kalpasan daytoy, addanto Grand Finals a pagsasalipan dagiti amin a nangabak manipud iti umuna a pasalip agingga iti maikalima a pakapilianto ti Grand Winner. Aggibus ti salip iti Pebrero 29, 2016.

2. Silulukat ti salip kadagiti amin a mannurat iti Ilokano.

3. Nawaya ti makisalip a mangpili iti ania man a tema a kayatna a suraten.

4. Agatiddog ti pakisalip iti 10-25 a panid iti short bond paper, nai-computer (agusar iti Times New Roman, Font Size 12) iti doble espasio ken addaan iti maysa a pulgada a margin iti amin nga igid ti bondpaper.

5. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal mannurat a makisalip.

6. Nasken a bukod a putar ti autor ti maisalip, saan pay a naipablaak iti ania man a magasin, ken saan a naipatarus manipud iti ania man a lengguahe.

7. Ti laeng parbo a nagan ti autor ti agparang iti manuskrito a maisalip. Mapakuyogan ketdi ti opisial nga entry iti maysa pay a dokumento a nakailanadan dagitoy: paulo ti sarita, parbo ken pudno a nagan ken kabibiag ti autor agraman numero a pakakontakan kenkuana.

8. Ipatulod dagiti dua a dokumento (sarita ken ti impormasion maipanggep iti autor) babaen ti e-mail iti: freddie.padua.masuli@gmail.com.

9. Nasken a maipatulod iti secretariat dagiti dua a dokumento iti di naladladaw ngem alas 11:59 iti rabii ti Pebrero 29, 2016 (oras iti Filipinas).

10. Saan a mabalusingsing ti pangngeddeng dagiti hurado malaksid no maduktalan a nasalungasing ti Pagannurotan Bilang 6. No kasta, mapukawto metten ti karbengan ti autor a makisalip pay kadagiti sumarsaruno a pasalip ti ALVIYA.

11. Makipagtagikua ti ALVIYA Literary Foundation kadagiti mangabak a sarita nupay addaan latta karbengan ti autor iti copyright daytoy. Maaddaan pay ti agpasalip iti karbengan a mangipablaak kadagitoy mangabak a sarita iti ania man a wagas a kayatna nga aramaten.

12. Dagiti Gunggona: First Prize - P15,000.00; Second Prize – P10,000.00 ken Third Prize – P5,000.00 ken tallo a consolation prizes a sag-P2,000.00. Addanto met maited a sertipiko kadagiti amin a mangabak.

13. Maiwaragawagto dagiti nangabak a sarita iti umuna a lawas ti Abril 2016. Mapadayawanto dagiti nangabak bayat ti GUMIL Filipinas National Convention inton Abril 22-24, 2016 idiay Luna, Apayao.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 21, 2015.)

September 13, 2015

SEPTIEMBRE 21, 2015



SARITA
4 Ti Kritiko
   N.M.E. Valdez

NOBELA
12 Operation: Drop Venus (31)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
16 Siak ni Precious (28)
     Juan Al. Asuncion

DANIW
9 Lam-ek
   Simeon C. Berroy
14 Tunggal Sumangbay ti Sipnget
     Romel A. Pascua
47 Dandaniw a Para Ubbing
     Roselyn C. Campano/ Marlyn G. Del Rosario

SALAYSAY
20 Pagpatinggan ti Pannakibiang ti Simbaan iti Estado?
     Neyo Mario E. Valdez
40 Ti Igges a Mamagletteg iti Ramut Dagiti Mula
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
27 Gayang ni Lam-ang (102)
30 Aritosan (153)
32 Miks & Tiks

KOLUM
10 Haytek!
15 Dear Doc
22 TIPS
23 Pagannurotan ti 5th Pasalip ALVIYA iti Sarita
26 Okeyka, Apong
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Txtm8
18 Siled ti Kararag
19 Masursuruan Met ti Aso iti Nasayaat a Pannakilangen
24 Pannakaaramat ti Lengguahe nga Ilokano Kadagiti Pagadalan
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Panangurnos iti Banio
38 Pagalagadan iti Klasrum: Sursuroten Kadi Met Laeng Dagiti Ubbing?
39 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Idi Un-unana a Panawen

September 3, 2015

Napabaro a Rupa ti Saint Joseph Church iti Dingras



NAPABARO A RUPA TI SAINT JOSEPH CHURCH ITI DINGRAS. Maibilang kadagiti maysa a kadakkelan ken kaduogan a simbaan iti entero a Filipinas ti Saint Joseph Church iti Dingras, Ilocos Norte. Agatiddog iti 90 a kadapan ken agakaba iti 20 a kadapan. Iti laksid dagiti adu a didigra a naglabasanna sipud pay idi 1619 a nangdadael iti nasao a  simbaan gapu ti napigsa a ginggined, naipatakder met laeng babaen ti panagkikinnammayet dagiti umili ken ti Simbaan. Idi 1838, napuoran manen sa nakimat idi 1853. Kalpasan nga in-inut a naipatakder manen idi 1879-1893 babaen ti tulong da pasado nga Alkalde Mayor Camilo Milan ken Padre Ricardo Deza, naulit manen a naginggined ken napuoran daytoy idi 1913. Idi Agosto 20, 2010, napagnunumuan ti National Historical Commission of the Philippines, ti Simbaan Katoliko ken dagiti umili ti pannakasimpa dagiti rurogna ket maisubli met laeng iti sigud a langana. Ita, makitan ti dakkel a nagluposan ti parupa ti simbaan agraman ti pannakapapintas ti aglawlawna nga isu ita ti maysa a daydaywen dagiti turista. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 14, 2015 a bilang.)

Elbolario, mabigbigda a propesional

Ikalikagum ti Department of Science and Technology (DOST) a maikkan iti sertipikasion tapno mabigbig dagiti traditional herbal healer wenno erbolario nga agbalin a propesional iti tay-akda.

Kas kinuna ni Jaime Montoya, executive director ti DOST Philippine Council for Health Research and Development, mangnamnama ti ahensia a maikkan iti akreditasion iti umay a tawen dagiti erbolario iti pannakitinnulong ti Department of Health-Philippine Institute of Traditional and Alternative Health Care.

Innayonna a makatulong kadagiti erbolario ti pannakabigbigda ken maikkan met ti DOST iti naan-anay nga ammo maipanggep iti herbal medicine.

Kinuna pay ni Montoya a sumagmamano kadagitoy nga erbolario ti addaan iti sientipiko a pagbasaran. Gapu met itoy, maluktan ti gundaway tapno maadal pay a nalaing ti wagasda nga agagas.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 14, 2015 a bilang.)

Lektiur iti Ortograpia ti Ilokano, tampok iti Pasnaan 6

Tampok iti Pasnaan 6, ti maikanem a serye ti workshop dagiti mannurat nga Ilokano, ti lektiur iti Ortograpia ti Ilokano babaen ken ni Bannawag Editor Cles B. Rambaud.

Maangay ti nasao a Pasnaan 6 inton Septiembre 10-12 babaen ti panangsangaili ti North Luzon Philippines State College (NLPSC) iti Candon City, Ilocos Sur nga idauluan ni Dr. Severino G. Alviento, OIC President. Isayangkat daytoy ti GUMIL Filipinas babaen ti pannakitinnulong ti Na-tional Commission for Culture and the Arts, College of Teacher Education ti NLPSC, LGU Candon City, Bannawag magazine, ken nadumaduma nga inbididual a kaaduan kadagitoy ti mannurat nga Ilokano.

Iti panglukat a programa iti agsapa ti Septiembre 10, padanonen da GF President Arthur P. Urata, Sr. ken Candon City Mayor Ericson Singson dagiti sangapulo nga agdadamo a mannurat a fellows ken sangapulo a beterano a mannurat a panelist iti Pasnaan 6. (Pasnaan Secretariat)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 14, 2015 a bilang.)

SEPTIEMBRE 14, 2015



SARITA
6 Idiay Tiendaan
   Delfin P. Dumayas
24 Dagiti Babassit a Basol ni Pedro Martin
   Donel B. Pacis

NOBELA
12 Operation: Drop Venus (30)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
16 Siak ni Precious (27)
     Juan Al. Asuncion

DANIW
9 Pirgis a Lawag
   Ria Rebolledo
26 Diak Pakaturogan
     Junley L. Lazaga
47 Dandaniw a Para Ubbing
     Marlyn G. Del Rosario/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Apay nga Agbasa ken Agsurattayo iti Ilokano?
     Neyo Mario E. Valdez
20 Sakit Kadi ti Napalaus a Kinalukmeg?
     Virginia A. Duldulao, Ph.D.
40 Naganar ti Kalding Kadagiti Away
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
27 Gayang ni Lam-ang (101)
30 Aritosan (152)
32 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
22 TIPS
23 Okeyka, Apong
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Txtm8
18 Siled ti Kararag
19 Parikutmo ti Panagaangat Dagiti Tarakenmo nga Aso?
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Panangdalus iti Lababo
38 Agari Koma ti Propesionalismo iti Pagadalan
39 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Idi Un-unana a Panawen