July 31, 2014

AGOSTO 11, 2014



SARITA
6 Panagturpos
   Mighty C. Rasing

NOBELA
24 Bantay a Bato (19)
     Virginia A. Duldulao
28 Mission: Black Ops (42)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
 9 Karkaritennak ti Ungor
    Jobert M. Pacnis
30 Iti Punduan Minabel
     Ronnie E. Aguinaldo
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Roselyn C. Campano/Mercy Vergara-Yabes

SALAYSAY
12 Okey Pay Laeng ni PNoy?
     Neyo Mario E. Valdez
38 Kangrunaan nga Agtartaraken iti Nuang iti Rehion Uno
     Leilanie G. Adriano
40 Addanton Pagaramidan iti Hydrous Bio-ethanol iti Pagilian
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Gayang ni Lam-ang (45)
20 Aritosan (95)
22 Miks & Tiks

KOLUM
10 Dear Doc
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
31 Okeyka Apong
32 TIPS
35 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
36 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian
46 Haytek!

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
15 NCCA: Agawaten iti Project Proposal Para iti Competitive Grants
16 Kasano ti Agbalin a Pagulidanan?
25 Txtm8
26 Siled ti Kararag
27 Saan a Rumbeng a Kabuteng Dagiti Estudiante ti Eksaminasion
33 Ti Gasatmo Ita a Lawas
34 Ammuem Pay Dagitoy
37 Adda Di Makita a Dakes nga Ibunga ti Bullying

July 28, 2014

Graphic warning kadagiti sigarilio maysan a linteg

4 pay a baro a linteg, pinirmaan ni Pnoy

Pinirmaan ni Presidente Noynoy Aquino itay nabiit ti lima a napateg a linteg a manamnama a mangpapigsa iti pannakasalaknib dagiti konsiumer ken iti ekonomia.

Mairaman kadagitoy a linteg, kas kinuna ni Communications Secretary Herminio Coloma Jr., ti Graphic Health Warning Act nga am-ammo pay a kas Republic Act 10643. Nakalanad iti nasao a linteg a mailatang ti 50 porsiento wenno kagudua ti kaha ti sigarilio a pakailanadan ti graphic warning.

Pinirman pay ni Aquino ti Republic Act 10640, a mangamendar iti Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002, a mangipalubos kadagiti apprehending teams a temporario a mangtenggel kadagiti matiliw a droga ken instrumento.

Para iti ekonomia, pinirmaan ni Aquino ti Republic Act 10641 a mangipalubos iti iseserrek dagiti ganggannaet a banko iti pagilian.

Palubosan ti nasao a linteg ti Monetary Board a mangipalubos kadagiti ganggannaet a banko nga agpataray iti sistema ti panagbanko iti Filipinas iti babaen ti panangala, pananggatang wenno panagtagikua iti agingga iti 100 porsiento ti voting stock dagiti banko ken ti panagpuonan agingga iti 100 porsiento ti voting stock ti baro a banking subsidiary incorporated a kas mayannurot kadagiti linteg iti Filipinas.

Pinirmaan pay ni Aquino ti Anti-Lemon Law wenno RA 10642 a mangipalubos iti akinkukua kadagiti baro a lugan nga ag-refund wenno mangala iti kasukatna no saanen a mabalin ti lugan ti pannakatarimaan laeng, kasta met ti RA 10644 wenno Act Promoting Job Generation and Inclusive Growth Through Development of Micro, Small, and Medium Enterprises.


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 4, 2014 a bilang.)

Siguraduen a Makabotos iti Sumaruno a Panagpipili



SIGURADUEN A MAKABOTOS ITI SUMARUNO A PANAGPIPILI. Kas ken ni Tata Meleton Umadac, 63, ti Barangay 20 iti Siudad ti Laoag, inkarkarigatanna ti napan iti Laoag City Hall idi Hulio 20, 2014 tapno gundawayanna ti naituyang nga special registration dagiti adda rangkapna iti bagi (persons with disabilities) tapno mapabaro ti dati a rekordna iti Comelec (Commission on Election). Malaksid iti agtultuloy a panangallukoy kadagiti amin a kualipikado a botante tapno mapan agparehistro wenno mangpabaro iti rekordda iti Comelec, naangay iti nasao a petsa ti National Registration Day para kadagiti addaan rangkap tapno masigurado a maikkanda met iti gundaway a mangannong iti kalinteganda nga agbotos. Iti ladawan, kadua ni Tata Meleton a na-stroke itay laeng kallabes ket naparalisa ti kagudua ti bagina, ni baketna  a Josephine ken dagiti staff ti Comelec Laoag City a da acting Comelec officer Flordelina Gagarin ken Crisanta Alejandro a tumultulong a mangunnat iti imana para iti pannakaala ti biometrics-na. Babaen ti naaprobaran a linteg a Republic Act 10363 wenno Biometric Voter Registration Act of 2013, amin a botante nga awanan iti biometrics wenno ladawan, electronic a pirma wenno thumbmark iti Comelec, saanton a mapalubosan nga agbotos kadagiti sumaruno a panagpipili. Ngarud, maibalakad kadagiti amin a maseknan a bumisita iti opisina ti Comelec iti kabiitan a panawen tapno malapdan iti panagkarkarintar inton Oktubre 31, 2015, a maudi a gundaway iti panagrehistro ken panangpabaro iti listaan dagiti botante iti Comelec. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 4, 2014 a bilang.)

July 27, 2014

15 agingga iti 24 anios, nalaklaka a kapten ti HIV

Nalaklaka a maaddaan iti komplikasion iti salun-at dagiti ubbing a pasiente iti human immunodeficiency virus (HIV) no maidilig kadagiti natataengan ngem isuda nga addaan iti isu met laeng a sakit, kas impakaammo ti World Health Organization (WHO).

Kuna dagiti kameng ti WHO a nalaklaka a kapten ti HIV dagiti agtawen iti 15 agingga iti 24 gapu iti kinadursokda a kas iti dida panagusar iti condom ken panagbibinnulod iti indieksion.

Kuna pay ti WHO a kaaduan pay kadagitoy ti mangliklik iti HIV test wenno anti-retro wiral treatment (ART) gapu iti butengda a maammuan ti sabali nga addaan dagitoy iti makapatay a sakit wenno saan, magagarada iti pammabalaw manipud kadagiti gagayyemda.

Kastoy met laeng ti situasion kadagiti maibilang a most at risk population (MARP) a kas kadagiti lallaki a nakikaidda iti padana a lalaki, balud, indibidual nga agin-indieksion, agpabpabayad para iti seks, ken transgender.

Iti agdama, umabot iti lima a milion wenno apagkatlo ti sibubukel a bilang dagiti pasiente iti HIV iti sibubukel a lubong ti agtawen iti 15 agingga iti 24.

Kuna ni Alice Armstrong, pannakabagi ti WHO-HIV Department, a mangnamnamada a dagiti baro a pagalagadan ken panagsisinnukat iti kapanunotan, paltuadenda ti ad-adu pay a panagpapatang ken espesial nga atension para kadagitoy nga agtutubo a pasiente.


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 4, 2014 a bilang.)

AGOSTO 4, 2014



SARITA
6 Tikboy Tacuboy
   Ariel S. Tabag

NOBELA
26 Bantay a Bato (18)
     Virginia A. Duldulao
32 Mission: Black Ops (41)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
 9 Iti Panagkunak
    Jake F. Ilac
30 Uray Ditoy
     Giovanni L. Palomares
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Jobert M. Pacnis/ Rolando A. Seguro, Jr.

SALAYSAY
12 Hay, Basketbol!
     Neyo Mario E. Valdez
40 Lima a Barayti ti Kamote a Para iti Panagtutudo
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Gayang ni Lam-ang (44)
20 Aritosan (94)
22 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
31 TIPS
34 Okeyka, Apong
36 Kosina Ilokana
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
10 Philippine Arena: Ti Kadakkelan nga Indoor Arena iti Sangalubongan
16 Kasano ti Mangisuro iti Lengguahe?
24 Iti Maika-62 a FAMAS Awards: Nagrimat Manen Dagiti Bituen
27 Txtm8
28 Siled ti Kararag
29 Kastoy ti Panagrepaso iti Rabii Sakbay ti Test
35 Short Article
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy
46 Ania Kadi ti Akem ni Apo Prinsipal?


July 19, 2014

Sta. Praxedes, Cagayan



STA. PRAXEDES, CAGAYAN. Yap-apura dagitoy nga inna ti agsekka iti maysa a paset ti kataltalonan iti Sta. Praxedes, Cagayan tapno maabotanda ti kaadda ti padanum. Mabalin ngamin a kumiddit gapu iti mapaspasangasangan a nakaro a tikag. Kinapudnona, aw-awisen ti Departamento ti Agrikultura (DA) ti panagmula koma dagiti mannalon iti biit ken ti panagaramatda iti organiko nga abuno ken pestisidio tapno masalakniban ti aglawlaw ken salun-at. Segun iti panagsukisok ti World Health Organization, maibilang dagiti Filipino a mannalon a maysa kadagiti kaababaan iti biag maigapu pay iti nakaro a panagusar iti kemikal wenno pestisidio iti kataltalonan. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 28, 2014 a bilang.)

“Ilokano Ortho” ti DepEd, maipasurot iti “KWF Tarabay”

Kiniddaw ti Departamento ti Eduksion (DepEd) ti panangurnos koma dagiti kameng ti Bannawag iti ortograpia ti lengguahe nga Ilokano nga ar-aramaten ti departamento tapno mayayon daytoy iti ortograpia ti nasao a lengguahe nga immunan nga impaulog ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF).

Kiniddaw daytoy ni Dr. Rosalina J. Villanesa, focal person ti MTB-MLE ti DepEd, iti pannakiuman ti Bannawag kenkuana bayat ti workshop a para kadagiti language reviewers dagiti materiales nga isagsagana ti DepEd iti tulong ti Basa Pilipinas a para kadagiti mangisursuro ken agad-adal iti Grado 1 ken 2.

Mainaig iti daytoy, kinuna ni Dr. Villanesa nga adda kabukbukodan nga identidad ti lengguahe nga Ilokano isu a di nasken a maipasurot ti ortograpiana iti Ortograpiyang Pambansa.

Innayonna a nalawag pay a kuna ti DepEd Order No. 34 a saan nga inkapilitan (“maaaring gamitin”) ti panangsurot dagiti amin a lengguahe iti pagilian iti OP.

Sakbayna, kinuna ni Dr. Virgilio S. Almario, Chairman ti Komisyon sa Wikang Filipino, iti pannakiuman met laeng ti Bannawag kenkuana a saan nga inkapilitan a sumurot ti Ilokano iti ortograpia ti Filipino.

“Hanggat’ maaari,” kinunana idi masaludsod no rumbeng a maipasurot ti ortograpia ti Ilokano iti OP.


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 28, 2014 a bilang.)

Morales, 53

Pimmusay itay Hulio 14 ni Milaflor L. Morales, 53, iti pagtaenganda iti Brgy. San Mateo, Siudad ti Laoag gapu iti komplikasion a bunga ti cervical cancer.

Dati a mannurat iti Bannawag ken kameng ti GUMIL Filipinas, immuna a naam-ammo ni Morales a kas dramatista ken mannurat iti iskrip kadagiti estasion ti radio iti Siudad ti Laoag.

Nagtrabaho iti Philippine Tobacco Research and Training Center, Cotton Research Development Institute ken Cotton Development Administration a timmulonganna iti pannakaiwardas dagiti baro a teknolohia iti panagtalon ken pannakapatan-ay ti sirib ken kabaelan dagiti mannalon.

Nagikkat iti trabahona iti gobierno gapu iti pannakaoperana iti kanser ti karabukob idi 2004.

Idi 2011, impasdekna ti Laoageña Travel House, maysa a travel agency a nakabase iti Siudad ti Laoag, ket daytoy ti nagbalin a rangtayna a timmulong kadagiti sumagmamano a biktima ti Bagyo Yolanda idiay Leyte itay napalabas a tawen babaen ti panangurnosna iti biahe ken pannakaipaay ti kababaan a magastos iti panagpaing dagitoy iti sabali a lugar, a pakairamanan ti Ilocos Norte.

Anak daydi Florendo Morales, dati met laeng a mannurat ti Bannawag.

Inulilana ti inana a ni Milagros ken dagiti kakabsatna a da Edgar, Judith ken Raquel. (Mario T. Tejada)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 28, 2014 a bilang.)

HULIO 28, 2014



SARITA
6 Payak
   Ferdinand N. Cortez

NOBELA
26 Bantay a Bato (17)
     Virginia A. Duldulao
32 Mission: Black Ops (40)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
 9 Mainaig iti Maris
    Ariel S. Tabag
30 2 a Daniw ti Panagpadara
     Roy V. Aragon
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Ludy Ely F. Bravo/ Derick Marcel F. Yabes

SALAYSAY
12 Ania ti Pudno iti DAP?
     Neyo Mario E. Valdez
16 Biagentayo Man Dagiti Nakaisigudan nga Ay-ayam
     Alegria Tan Visaya
40 Baro a Wagas ti Panagabuno iti Dragon Cactus
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (43)
22 Aritosan (93)
24 Miks & Tiks

KOLUM
10 Dear Doc
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
31 TIPS
34 Okeyka, Apong
36 Kosina Ilokana
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
46 Haytek!

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
15 Nakaramankan iti Balat?
18 Ta Ipatpategda ti Nakaparsuaan
27 Txtm8
28 Siled ti Kararag
29 Ti Kasayaatan a Pangparmek iti “Bullying”
35 Tips iti Panagadal iti Leksion
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

July 13, 2014

Viva, Sto. Niño!



VIVA, STO. NINO! Napalaus a ragsak ken panagyaman dagiti Ilokano, aglalo dagiti debosionado a Katoliko iti Amianan iti ibibisita ti kadaanan a rebulto ti Sto. Niño iti probinsia nga Ilocos Norte idi Hulio 1-8, 2014. Kalpasan ti 493 a tawen, ad-adda pay a napasingkedan ti pammati ti kaaduan a Kristiano iti probinsia kabayatan a naipabuya babaen ti sala ken kankanta no kasano a nangrugi ti pannakaisaknap ti Kristianismo iti Filipinas babaen ti isasanglad ti barko a nagluganan ni Ferdinand Magellan ken dagiti buyotna manipud iti Espania iti Cebu idi 1521. Ditoy nga inallukoyna ti dadaulo ti tribu a ni Rajah Humabon ken ti asawana a ni Humamai a mangarakup iti Kristianismo. Ti ibibisita ti Santo Niño de Cebu iti nadumaduma a paset ti pagilian a pakairamanan ti Ilocos Norte ket paset ti siam a tawen a panagsagsagana iti pannakarambak ti 500 a tawen ti Kristianismo iti Filipinas. Ipalagip ti Santo Niño de Cebu a rebulto ti ubing a Jesus ti naindaklan a pakasaritaan no kasano a naipasngay ti Kristianismo iti Filipinas. (Leilanie G. Adriano)




(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 21, 2014 a bilang.)

“K to 12” grinaduan dagiti titser iti “B”

No estudiante koma ti “K to 12” a programa ti Department of Education (DepEd), agingga laeng iti “B” ti maigrado dagiti titser manioud kadagiti para publiko nga eskuela a kameng ti Teachers’ Dignity Coalition (TDC).

Intedda daytoy a grado bayat ti Senate committee on education hearing itay nabiit nga inlungalong ni Sen. Pia Cayetano a pangulo ti nasao a komite.

Karaman iti nasao a hearing dagiti pannakabagi ti DepEd, CHED, dagiti pribado nga eskuela ken dadduma pay a gunglo dagiti titser.

Kuna ti TDC, ti organisasion nga addaan iti kameng a 30,000, nga iti laksid t dua a tawenen a pannakaipakpakat ti “K to 12,” adda pay laeng daytoy iti “trial stage.”

Ti met grado a “B”, kayatna a sawen ket “Beginning” wenno 74 porsiento ken nababbaba, segun daytoy iti sistema ti panaggrado ti programa a “K to 12.”

Kuna ni Benjo Basas a pangulo ti TDC a naibatay ti nababa a grado kadagiti problema a limtuad kabayatan ti dua a tawen a pannakayimplementar ti “K to 12” agraman kadagiti umuna a bulan ti agdama nga school year.

Intudona dagitoy a problema: panagkurkurang dagiti tugaw, siled-pagadalan, danum, ken pasilidad iti kinadalus, ken dagiti pasilidad iti kindergarten.

Dinakamat pay ni Basas a maysa pay kadagiti problema ti panagkurkurang kadagiti masapsapul iti panagisuro ken manual. Masapul pay ngamin nga ag-download dagiti titser manipud iti website ti DepEd ket ipakopiada dagitoy babaen ti bukodda a kuarta.

Innayon pay ni Basas a maigapu pay ti nababa a grado iti di umdas a panagsanay wenno training dagiti titser para iti baro a kurikulum. Agkurkurang pay dagiti titser a para iti kindergarten ken iti senior high school.
Maibatay iti kuenta, inton addan sumrek iti Grade 11 inton 2016 ken Grade 12 iti sumaruno a tawen, masapulton ti ad-adu a titser. Kabayatanna, agpukaw met iti estudiante iti First Year dagiti kolehio a pagangayanna met ti pannakapukaw ti trabaho dagiti titser iti kolehio.

Ginutigot ti grupo ti Senado a repasuenda ti linteg iti “K to 12” ket siripenda ti kapasidad ken ngipen ti gobierno para iti naur-urnos a pannakaipakat daytoy a programa.

Kinarit pay ti TDC ni Presidente Benigno Aquino III a risutenna ti panagkurkurang ti pasdek dagiti eskuela.


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 21, 2014 a bilang.)

July 11, 2014

Ti Lengguahe ken ti Tawid ti Puli

(Gapu iti kaadda ti panggep a mangpabaliw iti ispeling wenno pannakailetra dagiti balikas nga Ilokano a maisupadi iti agdama a pannakailetrana a kas mabasbasayo ita iti Bannawag wenno iti ibagbaga ti naipaulog a “KWF Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano,” sumagmamano a grupo dagiti mannurat ken dadduma pay a maseknan a grupo malaksid kadagiti indibidual a tattao ti nangipeksa iti panangsupiatda iti dayta a panggep babaen ti panagsuratda iti Pangulo ti Komisyon sa Wikang Filipino, ni Dr. Virgilio S. Almario, ken iti Departamento ti Edukasion. Mairaman kadagitoy ti surat a naggapu ken ni retirado a Hues Artemio C. Baxa nga agnaeden iti Hawaii. Mapadayawan ti Bannawag a mangibinglay iti daytoy a surat ni Judge Baxa, iti bersion daytoy iti Ilokano. –Editor)

Patgek a Dr. Almario:

Palubosandak man a mangyam-ammo iti bagik. Naipasngayak idiay Bacarra, Ilocos Norte, ket Ilokano ti nakayanakak a pagsasao.  Nupay agnaedakon iti Estados Unidos iti nasursurok ngem 45 a tawen ken maysaakon a makipagili iti America nga agnanaed iti Hawai, ti pagsasao nga Ilokano ti kangrunaan pay laeng nga ar-aramatek a pannakisao kadagiti padak nga Ilokano, ti kaaduan kadagiti Filipino nga agnanaed iti daytoy nga Estado.

Maysaak a patanor ti sistema ti pagadalan ti gobierno iti Filipinas agingga iti panagturposko idi 1954 idiay Bacarra National Comprehensive School.  Iti hayskul, iti tawenko a 15, indatagko iti Bannawag ti immuna a daniwko a napauluan iti “Nailet a Dalan” tapno maipablaak koma iti dayta a magasin.  Iti naglabbet a ragsak ken siddaawko, naipablaak iti Bannawag a kas Parupa a Daniw idi Agosto 31, 1953, ken naulit a naimaldit iti Bannawag idi Pebrero 11, 2008.

Ti naagapad a padasko ti nangirteng iti panagduyosko nga agbasa iti Literatura Ilokana ken kasta met ti panagsuratko iti salaysay iti Ilokano a maipablaak iti Bannawag. Ti kinapudnona, bayat ti panagad-adalko iti abogasia iti Hawaii, naisibangko ti nangipatarus iti Ilokano iti “The Report of the Maui Charter Commission and the Proposed Revised Charter of the County of Maui,” ti kangrunaan a dokumento a naidatag a botosan ken anamongan dagiti umili ti Maui iti naaramid nga eleksion idi Nobiembre 1976.  Narikut nga aramid ti panagipatarus ngem naikkannak iti nalaus a pannakapnek saan laeng a gapu iti pannakaammok a ti dokumento ket maipatarus met laengen iti Ilokano, ti pagsasao a napuotak ken paset ti kinataok, no di pay ket maipatarus tapno mairaman dagiti saan unay a makaawat iti Ingles a Filipino-Amerikano ditoy Maui para iti katan-okan a wagas ti politika iti nawaya nga America— ti karbengan nga agbotos.

Kayatko pay a maagapad a ditoy Hawaii, kadagiti korte ken dadduma pay nga ahensia ti gobierno ipaayda kadagiti umili, a nagtaud iti nadumaduma a puli, ti karbengan iti panangpilida iti lengguahe a maaramat, a pakairamanan ti Ilokano, tapno maawatanda no ania ti ibagbaga ti gobierno kadakuada ken iti kasta maipaay kadakuada ti umno a serbisio. Ken kas maysa a sigud a kameng ti Board of Regents ti Unibersidad ti Hawaii, pagaammok a maididiaya a kurso ti pagsasaso nga Ilokano.

Dagiti naagapad iti ngato ti mangiladawan iti di magesdan a kinapateg ti arte ti panagsurat iti lengguahe nga Ilokano a kas mayayon iti inanamongan ti kaaduan a pannakaaramat dagiti balikas ken umno a pannakailetra dagiti balikas. Apektarannatayo amin nga agsursurat ken agsasao iti lengguahe nga Ilokano.

Itden daytoy ti pagtalimudokan ti suratko. Ti panggepmi iti ortograpia a mainaig iti Ilokano a pagsasao, maiparbeng iti kinaepisiente daytoy ken iti pannakagun-od dagiti naruay a benepisio.  Rumbeng pay a mairaman a mabigbig ti nailian a pagsaayatan dagiti Filipino, dagiti agad-adal a mangaramat iti daytoy, ken dagiti Filipino iti pakabuklanna, uray pay no sadino ti pagnaedanda ditoy lubong.  Nasken ngarud ti nadaras a pannakapatalged ti Ortograpia ti Ilokano wenno ti pammilin ti Departamento ti Edukasion para iti pannakaaramat daytoy.

Maisingasing iti daytoy a ti umno nga ortograpia ket ti naaramid babaen ti naannad a panagamiris, panagadal, nagtitinnulongan ken napagkaykaysaan a naanamongan.  Rumbeng a mairaman dagiti adda iti akademia a naigugor iti Ilokano a pagsasao, dagiti eksperto iti lenguahe, dayta ket, dagiti mabigbig a mannurat ken dagiti makaammo iti puon ken pannakatubay ti pannakaaramat iti pagsasao nga Ilokano.

Mainaig iti daytoy, maawatak a ti “KWF Tarabay” isu ti ortograpia nga inurnos ti bunggoy nga addaan iti kamkameng a mabigbig ken naipasdeken iti kinatao ken kinalaingda iti Ilokano a pagsasao, kangrunaan ti naipakadawyanen a pannakaaramat dagiti balikas nga Ilokano ken ti pannakaisuratda.  Napasnek a nagtrabaho dagitoy a kas maysa a bunggoy ket nakapataudda iti makitatayo nga Ortograpia iti Ilokano a nagdalan iti nainget a panagsukisok, komprehensibo ken napagkaykaysa. Ti kabilegan a pagpigsaan daytoy nga ortograpia ket isu ti kinapudno a bunga daytoy ti nagdadanggay nga aramid dagiti kameng.  Kapkapnekak a dagiti parikut iti kinaumno ket napagdedebatean ket dagiti umno a sungbat, nagun-od babaen ti umno a rason ken panagaanamong. Kapkapnekak pay a nataming met ti panagbalbaliw ken pannakapulingling dagiti balikas; a daytoy ket bunga ti nabannayat ken in-inut a proseso bayat ti panagtulid dagiti tawen agingga iti nadanon ti panawen a nagbalinen a natalged wenno awanen ti pagbaliwan dagita a balikas; a no bilang adda man pagbaliwan ti pannakaaramat ken pannakaisurat dagiti balikas, mapasamak dayta a kas kidkiddawen dagiti padas ken pakasapulan, saan a panagbalbaliw gapu laeng ta kayat a baliwan.  Agtalinaed a ti nasimbeng a pundasion ti panagbalbaliw ket ti agtultuloy a kinatalged.  Nasken daytoy  ta babaen ti lengguahe, nangruna unay no babaen dagiti maisurat a balikas, a malaga dagiti nginabras ti tawidtayo iti napalabas— ti naummong a kulturatayo ken nakaugalian.  Iti ababa a pannao, ti napateg a tawidtayo a kas maysa a puli.

Namnamaek ngarud a sitatalged a ti “KWF Tarabay” ket isu koma ti pilien ti Komisyon sa Wikang Filipino a kas kakaisuna nga Ortograpia ti Ilokano  a mapalubosan a mausar iti panagsursuro ken mausar kadagiti pagadalan a publiko iti Filipinas.  Saan laeng a dagiti agad-adal ken mangisursuro ti maapektaran iti daytoy.  Maapektarantayo amin nga agsasao ken agsursurat iti lenguahe nga Ilokano.   Mairaman pay a maapektaran dagiti dadduma a gimong a mangar-aramat iti lenguahe.

Kamaudiananna, bay-andak a mangyebkas iti panagyamanko iti panangipalubosyo kaniak a mangipeksa iti nanumo a kapanunotak.

Siraraem kadakayo,
Judge ARTEMIO C. BAXA (Ret.)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 21, 2014 a bilang, iti seksion a "Ti Makunami.")

F.B. Sanchez, baro a presidente GUMIL Pangasinan

Napili a baro a presidente ti GUMIL Pangasinan, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Pangasinan, ni Dr. Fernando B. Sanchez iti eleksion ti gunglo a naangay idi Hunio 28 iti Sto. Nino Parish, K of C Chamber, Binalonan, Pangasinan.

Kadua ni Dr. Sanchez, retirado a DepEd District Supervisor, a napili nga agtakem nga opisial ti gunglo agingga iti 2016 da Virgilio S. Domaloy, Vice-President; Eunice B. Madriaga, Secretary; Eufemia R. Diaz, Treasurer; Aureliano Dela Cruz, Business Manager ken Manuel S. Diaz, PRO.

Napili met a kameng ti Hunta Direktiba da Marlyn G. Del Rosario, Prescillano N. Bermudez, Ernesto L. Bisquera, Sr., Benedicta T. Sanchez, ken Simpliciano U. Sansano.

Mammagbaga da Juan S.P. Hidalgo, Jr. ken Mariano T. Machacon a pasado a presidente.
Legal Adviser: Atty. Plotinus B. Sanchez. (EM)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 21, 2014 a bilang.)

HULIO 21, 2014



SARITA
6 Panagpatubo
   Efren A. Inocencio

NOBELA
26 Bantay a Bato (16)
     Virginia A. Duldulao
32 Mission: Black Ops (39)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
 9 Alipaga
    Johmar R. Alvarez
30 Awan Masuratko a Para Kenka
    N.M.E. Valdez
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Roselyn C. Campano/ Charmaine Joy P. Sebastian

SALAYSAY
10 Panangitan-ok ken ni Manuel Arguilla
     Djuna R. Alcantara
12 National Artist Award: Onor a Naatap ken ni Nora Aunor
     Neyo Mario E. Valdez
16 Kastoy Gayam ti Italia
     Francisco T. Ponce
40 Naandur Dagitoy a Barayti ti Pagay iti Nakaro a Tikag
       Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (42)
22 Aritosan (92)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
15 Dear Doc
31 TIPS
34 Okeyka, Apong
36 Kosina Ilokana
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
46 Haytek!

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
18 Kasano ti Nasamay a Panagisuro?
27 Txtm8
28 Siled ti Kararag
29 Apay a Napateg ti Asaynment?
35 Wen, Dagiti Pay
Laeng Nagannak
ti Kasasamayan
a Mannursuro
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

July 7, 2014

Ad-adda Pay a Rimmegta Dagiti Agmulmula iti Bawang ken Lasona



AD-ADDA PAY A RIMMEGTA DAGITI AGMULMULA ITI BAWANG KEN LASONA iti Ilocos Norte kalpasan ti ibibisita ni Sekretario ti Agrikultura Proceso Alcala (nakabado iti garitan iti nalabaga) itay Hunio 23-25, 2014 a nangipeksaanna iti suporta ti gobierno kadakuada. Bayat ti kaadda ti Sekretaruio iti probinsia, pormal a linuktan ken inyawatna kadagiti kameng ti Onion and Garlic Growers Association iti Pasuquin ti napatakder nga Onion ken Garlic Hanger (baba) nga aggatad iti P1.3-milion iti Barangay Nalvo, Pasuquin, Ilocos Norte a pangidulinan dagitoy kadagiti apitda a bawang ken lasona. Maibatay iti surbey ti Bureau of Agriculture Statistics, ti ili a Pasuquin ti sentro wenno kaaduan iti produkto a bawang ken lasona iti Ilocos Norte. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 14, 2014 a bilang.)

DepEd, agkasapulan iti 81,000 a titser a para iti senior high school inton 2016

Agingga iti 81,637 a baro a mannursuro ti kasapulan ti Department of Education (DepEd) iti nagbaetan ti 2016 ken 2017 apaman a maipakat ti programa iti senior high school iti babaen ti K to 12.

Iti pakauna a report a naipakita kadagiti kongresista itay Hunio 24, kuna ti DepEd a naibatay ti nasao a bilang iti manamnama a mapan a 1.1-milion nga agturpos iti Grade 10 iti junior high school nga agenrol iti senior high school inton mangrugi ti academic year 2016-2017.

No agenrol met ti 400,000 kadagitoy iti pribado a senior high school babaen ti programa nga Expanded Government Assistance to Students and Teachers in Private Education (E-GASTPE), kuna ti DepEd a bumaba ti bakante a posision iti 51,164.

Kas sagudayen ti napadur-as a basic education program ti Department of Education a maawagan iti K to 12, masapul a ti maysa nga aglasat ti estudiante iti kindergarten, innem a tawen iti elementaria, ken uppat a tawen iti junior high school sa dua a tawen iti senior high school.

Nairanta ti nayon a dua a tawen iti senior high school a pangisagana kadagiti estudiante a para iti edukasion iti kolehio, pannakapatan-ay dagiti kabaelan a middle-level, pannakayempleo, ken panagnegosio.

Maibatay iti report ti DepEd, ti asignatura iti Technical Vocational Education & Training ti kaaduan iti bakante a mangisursuro -- mapan a 9,900 agingga iti 15, 634 a mannursuro.


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 14, 2014 a bilang.)

Miting ti GMM: Hulio 20

Maangay ti board meeting ti GUMIL Metro Manila inton Hulio 20, 2014, 10 A.M., babaen ti panangsangaili da agkaingungot a Leo ken Dr. Zita Fagaragan iti pagtaenganda iti Kaunlaran Village, Caloocan City.

Para iti dadduma pay a detalye ti miting, makiuman ken ni Aileen B. Serrano, sekretaria ti GMM, iti selpon bilang 0927-561-7827. (Mighty C. Rasing, GMM PRO)


(Naipablaak iti Bannawag, Hulio 14, 2014 a bilang.)

HULIO 14, 2014



SARITA
6 Cadena de Amor
N.M.E. Valdez
12 Ti Sanga a Mangikut iti Diro
Mariano U. Foronda

NOBELA
26 Bantay a Bato (15)
Virginia A. Duldulao
32 Mission: Black Ops (38)
Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
9 Kaadalman ti Rabii
Linda T. Lingbaoan
17 2 a Soneto
Honor Blanco Cabie
30 Kinapugao
John B. Buhay
48 Dandaniw a Para Ubbing
Alegria Visaya Tan/ Charmaine Joy P. Sebastian

SALAYSAY
10 Kastoykami Idi iti Bannawag: “Apo Editor, Sir!”
D.S. Bulong
40 Rey Andres Article
Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (41)
22 Aritosan (91)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
16 Dear Doc
31 TIPS
34 Okeyka, Apong
36 Kosina Ilokana
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
46 Haytek!

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
4 Tao, Lugar, Pasamak
15 Maysa Kadi a Klase ti Isport ti Sala?
27 Txtm8
28 Siled ti Kararag
29 Kasano ti Mangisuro iti Sekundaria?
35 “Agmaestraka Lattan, Anakko…”
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy