October 31, 2012

BANNAWAG -- Nobiembre 12, 2012



SARITA
4 Dagiti Agbambaniaga iti Kangitingitan Dagiti Rabii
  Reynaldo A. Duque

NOBELA
24 Apo Baboy Partylist (3)
     Jose A. Bragado
28 Daga a Nakayanakan (30)
    Juan Cabreros Laya 
32 Operation Medalla Cartel (15)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
 7 Tugot ken Inana 
     Freddie P. Masuli
30 Nanang
     Cecilia Pacis Aribuabo
48 Tallo a Daniw 
     Jonathan B. Torricer 

SALAYSAY
 8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (61)
    Hues Joven F. Costales (Ret.)
12 Padasem Bareng Mapagsikognaka ti Fertility Spring Idiay Lubuagan
     Dionisio S. Bulong, Vilmer V. Viloria, ken Ramonchito Soriano
40 Wen, Kaka, Pagpasalun-at Met ti IMO Kadagiti Ayup
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Tres Muchos (78)
20 Aritosan (2)
22 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
16 Dear Doc
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
39 TIPS
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Safety to the Next Follow, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
10 Agtutubo nga Ilokano Daytoy Napadayawan a Negosiante iti U.S.
15 Tao, Lugar, Pasamak
26 Siled ti Kararag
27 Inagawen ti Kompiuter ti Anakmo?
29 Textm8
31 Panagkusit iti Exam, Kasano a Malapdan?
34 Ay, Diak Kayaten a Kakuartuan Dayta!
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
42 Ammuem Pay Dagitoy



October 27, 2012

Payyo iti Ilocos Sur




PAYYO ITI ILOCOS SUR. Wen, saan laeng nga iti Ifugao ti pakasarakan iti payyo wenno rice terraces a namulaan iti pagay. Adda met iti Brgy. Lubnac, Suyo, Ilocos Sur. Maysa daytoy kadagiti ipagpampannakkel dagiti umili ditoy. Gagangay a pagay ti maimula no iti tiempo ti tudtudo, tabako met iti kalgaw a mamagbalin kadagitoy a talon a naberde iti sibubukel a tawen. (Ladawan: Dante Tacata/ Teksto: Mancielito S. Tacadena)  


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 5, 2012 a bilang.)
 

Bawang, lasona, sukat ti tabako


Ginutigot ni Senador Mirriam Defensor-Santiago dagiti tobacco farmers nga agmulada laengen iti sabali tapno manayonan ti mapattapatta a P3,000 a maganar dagitoy iti tunggal tawen.

Kas kuna ni Santiago, nasaysayaat no lasona, bawang ken kamatis a nalaklaka a taraknen no idilig iti tabako ti imula laengen dagiti mannalon iti tabako, ta inaldaw met a maus-usar iti panagluto dagiti nakadamat a nateng.

Kuna ni Santiago a segun iti panagadal ni Prof. Solita Monsod iti UP, P3,000 laeng ti tinawen a magangganansia dagiti tobacco farmers. Innayon ni Santiago a nangidatag iti gakat a ti 15% iti maganar (iti Sin Tax Bill), mapan kadagiti mannalon a masursuruan nga agmula iti sabali kas iti bawang, lasona ken kamatis. Innayon pay ti senador a dakkel met ti maganansia iti taban (bell pepper), tarong ken paria, kas maibatay iti panagadal ni Monsod.

Inlawlawag pay ni Santiago a ti 85% iti maganar iti ”sin tax,” segun iti gakatna, mapan iti Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth), karaman dagiti mannalon.

Kunana a no bilang makapastrek ti gobierno iti P60-bilion iti tunggal tawen, mapan ti 85% porsiento iti universal health care, kas pangarigan, amin a Filipino ket mapagbalin a kameng ti PhilHealth; iti kasta, awanen ti gastuen dagiti pamilia a Filipino.

Kuna ni Santiago a napaneknekan iti nasao a panagadal a saan a pudno nga awanen ti ganaren dagiti mannalon iti tabako no bilang kumapsut ti industria iti tabako.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 5, 2012 a bilang.)


Kappo, Kappokayo Dita!




KAPPO, KAPPOKAYO DITA! Dua a nagaget a babbalasitang a naayat a mangtultulong kadagiti nagannak kadakuada babaen ti panaglakoda iti tahong (kaaduanna a kappo ti awagna iti Ilokos) no kasta nga awan klaseda, iti merkado publiko ti ili ti Iguig, Cagayan. (Roy V. Aragon)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 5, 2012 a bilang.)

Robot a titser, posible


Posible a maaddaan ti Filipinas kadagiti robot a titser.

Daytoy ti pammati ti Departamento ti Edukasion (DepEd) kalpasan a nakitulag iti Korean Ministry of Education, Science and Technology (MEST) nga aramidenda nga information and communication technology (ICT)-based classroom ti maysa a pagadalan iti Parañaque City.

Kas kuna ti DepEd, agserbi a pilot school ti Parañaque National High School (PNHS) ti maysa a  21st century school iti Filipinas.

Kinuna ni Education Secretary Armin Luistro a tangay addatayon iti Information Age ket no umdas ti ammo iti ICT, kasta met nga ad-adda a maisagana dagiti estudiante para iti masakbayan.

Iti tulag, aramiden ti DepEd ti curriculum design, dagiti masakupan ti teaching-learning ICT ken daytoy pay nga ICT management system idinto a dagiti kompiuter, dekoriente a blackboard ken ti ramit iti web, ipaay ti MEST.

Naammuan a no nasayaat ti resulta ti proyekto, maiwayat met daytoy kadagiti sabsabali pay nga eskuela iti pagilian.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 5, 2012 a bilang.) 

October 26, 2012

Bannawag -- Nobiembre 5, 2012




SARITA
4 Inang Baket
  Mighty C. Rasing

NOBELA
16 Operation Medalla Cartel (14)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
34 Daga a Nakayanakan (29)
    Juan Cabreros Laya
38 Apo Baboy Partylist (2)
     Jose A. Bragado

DANIW
48 Kandela
    Junley L. Lazaga

SALAYSAY
 8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (60)
    Hues Joven F. Costales (Ret.)
12 Apay a Nasken nga Ikararagan Dagiti Pimmusay?
     Fernando B. Sanchez

KOMIKS
27 Tres Muchos (77)
30 Aritosan (1)
32 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
19 Dear Doc
20 Padasem Daytoy, Kailian
37 TIPS
40 Ading Kosinera
43 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Deffective, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 7 Dios ti Agngina! (2)
10 Kayatmo a Makasursuro ti Anakmo nga Agbasa?
15 Tao, Lugar, Pasamak
18 Siled ti Kararag
35 Txtm8
36 Nasingsinged ti Anakmo iti Gayyemna Ngem Sika a Tatang Wenno Nanangna?
41 Ti Gasatmo Ita a Lawas
42 Ammuem Pay Dagitoy

October 24, 2012

Iti Maika-78 nga Anibersario ti Bannawag: Dios ti Agngina!




SAAN a panangbagkat iti bukod a tugaw ngem iti laksid dagiti adu a tubeng iti panagdur-asna koma, ti pay laeng lengguahetayo nga Ilokano ti addaan iti maysa kadagiti kadur-asan a literatura iti pagilian. Ken saan manen a panangbagkat iti bukod a tugaw no ibagatayo a dakkel ti naitulong ti Bannawag iti dayta a panagdur-as. Ket pagyamanantayo met daytoy iti panangsapsappuyot dagiti readers iti daytoy a magasin.

Nairanta laeng idi a para kadagiti Ilokano iti Amianan a Laud a Luzon, kasla nagkayamkam nga apuy iti kapan-awan iti kangitingit ti kalgaw ti panagramaram ti Bannawag. Nagkayamkam iti Cordillera, iti Tanap ti Cagayan, iti akin-amianan a paset ti Tengnga a Luzon, iti Metro Manila, Mindoro ken Mindanao, agraman sumagmamano a pagilian iti Southeast Asia, iti Hawaii, ken kadagiti pagilian a ‘yan ita dagiti Ilokano a pakairamanan payen ti Russia.
Dimteng ti Bannawag iti biag dagiti Ilokano idi 1934 babaen ti panangisingasing daydi Apo Magdaleno A. Abaya (Candon, I.S.). Agpapaay idi ni Abaya a kameng ti editorial ti Graphic magazine, maysa kadagiti linawas a magasin iti Ingles nga ipabpablaak ti Ramon Roces Publications nga adda ti opisinana iti Soler, Sta. Cruz, Manila. Ngem nagkedkedan daydi Don Ramon Roces, akinkukua ken publisher ti Graphic ken dadduma pay a magasin a kas iti Liwayway, Bisaya ken Hiligaynon, ti singasing ni Abaya ta kas kunana, iti kinakirmet dagiti Ilokano, ad-adu pay dagiti napatpateg a banag a gatangenna ngem ti maysa a magasin.
Ngem di naupay ni Abaya a nangidardarirag ken ni Don Ramon iti daytoy agingga iti inted ti naud-udi ti pammalubosna— iti kondision a pamadasan laeng dagiti umuna a bilang; a kalpasan ti maysa wenno dua a bulan nga awan ngatuan ti malakuan a kopia, isardengdanton.
Anian a ragsak ni Abaya ket dagus a nagsapul iti kakaduana a mangimaton iti magasin. Iti kamaudiananna, naallukoyna da Mauro Peña (Sarrat, Ilocos Norte) nga agbalin nga assistant editor; Francisco Fuentecilla (Zambales) a kas news editor; ken Benjamin Gray (Candon, I.S.) a kas proofreader. Ket naipasngay ti Bannawag.

Naaddaan ti umuna a bilang ti Bannawag iti 10,000 a kopia a napetsaan iti Nobiembre 3, 1934 a mailako iti 10 a sentimo ti kada kopia. Naklaat ni Don Ramon ta arigna apagkimat ti pannakailako ti Bannawag iti tunggal lawas nga iruruarna. Ngarud, nagtultuloyen ti pannakaipabpablaak ti Bannawag.

Ngem dimteng ti Maika-2 a Gubat iti Filipinas idi Disiembre 8, 1941. Kapilitan a naiserra pay laeng ti Ramon Roces Publications ket naisardeng met ti pannakaipablaak dagiti magasinna agraman ti Bannawag. Nagawid met dagiti kameng ti Bannawag kadagiti bukodda a probinsia.

Kalpasan ti gubat, idi 1945, pinaayaban ni Don Ramon ni Magdaleno Abaya tapno ituloyda nga ipablaak ti Bannawag. Ngem naala met idin a mangisuro iti Philippine Women’s University ket dina mapanawan ti panagisurona. Naidiaya ngarud ti takem ken ni Benjamin Gray, ti immuna a nagpaay a proofreader, ket idi Agosto 9, 1946, isun ti baro nga editor ti Bannawag. Bayat ti gubat, daksanggasat ta natay met ni Mauro Peña, ti kaunaan idi a nagpaay nga associate editor. Ni met Fuentecilla, agpapaay met idin nga advertising manager ti Women’s World, sabali pay a magasin iti Ingles ti Ramon Roces Publications.

Tapno mabukel ti baro nga editorial staff, inallukoy ni Gray ni Atty. Narciso F. Gapusan (Cauayan, Isabela) nga agpaay a managing editor, ni Anselmo Dacanay (La Union) a kas proofreader, ken ni Juan B. Quimba (Solano, Nueva Vizcaya) a kas news ken poetry editor.
Idi naglusulos ni Gray a kas editor idi Agosto 8, 1949 tapno agtrabaho iti maysa a korporasion ti gobierno, nadutokan ni Gapusan a baro nga editor; nagbalin met ni Quimba a news editor; ken naala ni David D. Campañano (Burgos, Ilocos Norte) a movie ken comics editor. Kinaykayat met ni Dacanay ti nagtalinaed a proofreader.

Iti panawen ni Gapusan a kas editor, addaan laeng ti Bannawag iti uppat a kameng. Ngem gapu ta adu ti agkidkiddaw a readers nga agipablaak koma ti Bannawag iti ad-adu a nobela ken sarita, kiniddaw ni Gapusan ti pannakanayon ti bilang ti staff a mangiggem iti benneg ti literatura. Isu nga idi 1953, nadutokan ni Nicolas Guerzon (Candon, Ilocos Sur) a kas literary editor.

Nagtalinaed ni Guerzon iti puestona iti uneg ti dua a tawen. Simmukat kenkuana ni Marcelino A. Foronda, Jr. (Santa Maria, Ilocos Sur) a kadagita a panawen, nalataken kadagiti readers ti Bannawag gapu kadagiti sinuratna. Kas literary editor, ginuyugoy ni Foronda dagiti mannurat nga Ilokano nga agsuratda koma iti ad-adu a sarita ken nobela iti Ilokano a saan ketdi nga iti Ingles. Ngem napilitan a naglusulos ni Foronda iti trabahona idi Hunio 4, 1956 tapno ituloyna ti panagbasana idiay Espania. Simmukat ngarud kenkuana ni Constante C. Casabar (Narvacan, Ilocos Sur) a kas literary editor.

Kalpasan ti 12 a tawen, naglusulos ni Gapusan a kas editor. Agpapaay met idin ni Casabar a managing editor ket isun ti nangala iti puesto ni Gapusan. Adda met idin iti Bannawag ni Gregorio C. Laconsay (Natividad, Pangasinan) ket isu ti nagbalin a managing editor. Dagiti dadduma pay a kameng idi ti Bannawag: Campañano, comics editor; Guillermo R. Andaya (Bacarra, Ilocos Norte), literary editor; Juan A. Alegre (Banna, Ilocos Norte), news editor; ken Juan S.P. Hidalgo, Jr. (Rosales, Pangasinan), poetry editor ken proofreader.

Pinanawan ni Casabar ti puestona idi Oktubre 15, 1965 tapno mapanen agnaed idiay Canada, kaduana ti pamiliana. Nadutokan ni Laconsay nga editor; ni met Andaya ti managing editor. Nadutokan met ni Hidalgo a literary editor idinto a nagtalinaed ni Campañano a comics editor ken ni Alegre a movie editor. Naala met ni Jose A. Bragado (Santa, Ilocos Sur) nga agpaay a proofreader.

Tawen 1966 idi gatangen ni Brig. Gen. Hanz M. Menzi ti Ramon Roces Publications a mangipabpablaak iti Bannawag ken pagpapaayan idi ni Gregorio C. Laconsay a kas editor. Nabaliwan ti nagan ti publikasion ket nagbalin a Liwayway Publishing, Inc. (LPI). Iti daytoy met laeng a tawen a naglusulos ni Juan A. Alegre a kas movie editor ti Bannawag tapno agtrabaho iti Opisina ti Presidente (ti Filipinas). Naala ngarud ni Dionisio S. Bulong (Sta. Teresita, Cagayan) a kas proofreader. Sumagmamano a bulan kalpasanna, naglusulos met ni Guillermo R. Andaya a kas managing editor tapno agsagana iti bar examination (nagretiro a Presiding Judge iti Branch 53, Regional Trial Court, Lucena City). Naala ngarud met ni Herminiano Calica (Aringay, La Union) a kas kameng ti editorial staff.

Nareorganisa ti editorial staff ti magasin idi madutokan ni Juan S.P. Hidalgo, Jr. (literary editor) a kas circulation manager ti LPI a nakaigapuan met ti pannakaala ni Adamson University Prof. Ruperto Ferido (Salcedo, Ilocos Sur) a kas proofreader. Ngem di nagbayag ni Ferido iti Bannawag; nagari ti ayatna iti panagisuro ket nagsubli iti Adamson. Maysa met laeng a mannursuro ti nangsukat kenkuana, ni Casimiro Is. De Guzman (Urdaneta, Pangasinan).
Idi madutokan ti editor ti Bannawag a ni Gregorio C. Laconsay a kas assistant editorial director  ti LPI idi 1973, simmukat kenkuana ni David D. Campañano a kas editor. Nadutokan ni Bulong nga associate editor. Nakasubli met idin ni Hidalgo iti editorial ket nadutokan a literary editor (dati a puestona sakbay a nagpaay a circulation manager), napagbalin met a news editor ni Jose A. Bragado; proofreader met ni De Guzman. Iti dayta met laeng a tawen, nayakar ti opisina ken planta ti LPI iti Pasong Tamo, Makati City. Saanen a simmurot ni Calica ta kinaykayatna ti nagtrabaho iti Department of Public Information (Philippine Information Agency itan).

Nagretiro met ni Campañano a kas editor ti Bannawag idi 1978. Simmukat ngarud ni Bulong a kas editor; nadutokan ni Hidalgo a kas associate editor; literary editor met ni Bragado; news ken comics editor ni De Guzman ken naala ni Clesencio B. Rambaud (Pinili, Ilocos Norte) a kas proofreader.

Idi 1983, naglusulos ni De Guzman tapno makadennana ti pamiliana iti Urdaneta, Pangasinan. Ket iti umuna met a gundaway iti pakasaritaan ti magasin, nangayab iti babai a mannurat nga agpaay a kameng ti Bannawag— ni Hermilinda T. Lingbaoan (Peñarrubia, Abra). Naglusulos ni Lingbaoan idi 1988 tapno agtrabaho iti University of the Philippines Press ket naayaban met ni Prudencio G. Padios (Sta. Teresita, Cagayan) a sukatna.

Naglusulos met ni Bragado idi 1997 tapno tumulong a mangimaton iti negosio ti pamiliada. Nareorganisa manen ti editorial staff ket nadutokan ni Rambaud a kas literary editor; ni Padios a kas news & comics editor; ken naala met ni Eliseo B. Contillo (Narvacan, I.S.) a kas proofreader.

Iti sumuno a tawen, nagretiro met ni Hidalgo a kas associate editor. Nadutokan ni Rambaud a sukatna; naital-o met ni Padios a kas literary editor; ni Contillo a kas news & comics editor; ken naala ni Juan Al. Asuncion (Sarrat, Ilocos Norte) a kas proofreader.

Idi 2005, nayalis ti opisina ti Bannawag iti Manila Bulletin Publishing Corp. a nangimaton metten iti magasin ken kadagiti kakabsat daytoy a magasin ken pagiwarnak (Liwayway, Bisaya, Hiligaynon ken Balita). Iti dayta met a tawen a nagretiro ni Bulong a kas editor ti magasin. Kinaykayat metten ni Contillo ti nagawid iti ilina tapno makadennana ti pamiliana.
Iti kaadda ti Bannawag iti salinong ti Manila Bulletin, nadutokan da Rambaud, Padios ken Asuncion a mangedit iti magasin kas associate editor (managing editor idi agangay), literary editor, ken entertainment editor, kas panagsasaganadda. Ngem nagpa-Canada ni Padios idi 2006 ket naayaban ni Ariel S. Tabag (Sta. Teresita, Cagayan) a mangpunno iti pagkurangan ti bilang dagiti kameng ti magasin. Nadutokan ni Tabag nga entertainment editor (nainayon ti akemna a poetry editor idi agangay).

Iti kaadda ti Bannawag iti Manila Bulletin, nagbalin a dekolor ken naikadakkel ti rukodna. Ngem napatpateg ngem iti pisikal a nagbaliwanna ti panagtalinaedna a magasin a maipagpannakkel ti puli a nangsapsappuyot kenkuana sipud naipasngay daytoy 78 a tawenen ti napalabas.--Cles B. Rambaud, Bannawag Editor


(Naipablaak iti Bannawag, OKtubre 29 ken Nobiembre 5, 2012 a bilang.)




October 18, 2012

Libro maipanggep kadagiti Ilokano, maisagsagana


Agawaten iti manuskrito dagiti editor iti proyekto a libro maipanggep kadagiti Ilokano.

Agpaay nga editor da Herdy La. Yumul ken Luvee Hazel Calventas-Aquino, ken ipablaak ti Samtoy Books, maawat dagiti sinurat dagiti Ilokano nga agtawen iti 25 agpababa. Masapul a personal a salaysay dagiti sinurat a mangtaming iti biag ken panawen ni agtutubo nga Ilokano. Nawaya ti autor a mangpili iti topiko no la ketdi maanninawan ti kina-Ilokano ken ti agtutubo iti agdama a panawen, kasta met a nawaya ti autor nga agusar iti maysa kadagiti sumaganad a lengguahe: Ilokano, Tagalog wenno Ingles.

Maawat dagiti sinurat agingga iti Oktubre 30, 2012. Para iti ad-adu pay a detalye maipanggep iti proyekto, kontaken dagiti editor iti herdiology@yahoo.com ken luvee.hazel@gmail.com, wenno iti 09297793969 ken  09175482775.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 29, 2012 a bilang.)

Kasar iti sibil, ad-adda a pilien dagiti praktikal


Tapno maawis ti ad-adu a Filipino nga agpakasar iti simbaan, masapul a kissayan ti Simbaan Katoliko dagiti singsingirenna iti panagpakasar, kas kuna ti maysa kadagiti kangrunaan nga autor ti Divorce Bill.

Kuna ni Gabriela Party-list Rep. Luzviminda Ilagan, parikut iti kuarta no apay nga ad-adda a pilien dagiti Filipino ti agpakasar iti sibil ngem iti simbaan.

Kuna ni Ilagan a praktikal itan ti tao ket pilienda laengen nga igatang iti masapsapul ti pagkasarda koma iti simbaan. Kasta met nga adun dagiti nakisina a saan a mapalubosan nga agkallaysa manen gapu ta awan met ti diborsio iti Filipinas.

Sungbat daytoy ni Ilagan iti surbey a nagkuna a maysa iti dua a naasawaan a Filipino ti saan a nakapagkallaysa iti simbaan gapu ta nagastos daytoy.

Segun iti Veritas Truth Survey (VTS) nga iti 2,500 a nagsungbat, 51 porsiento ti agsusueldo iti P25,000 tunggal bulan wenno nangatngato pay ti nagkasar iti simbaan, idinto ta 47 porsiento ti agsusueldo iti nababbaba pay ngem P5,000 tunggal bulan ti nagkasar iti simbaan.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 29, 2012 a bilang.)

Naipasngayen ti Iloko Code ti La Union!


Ni DJUNA R. ALCANTARA

No adda koma rumbeng nga umuna a mangipateg iti bukodtayo a lengguahe, awan sabali no di datayo met laeng. Siaammo ti gobierno probinsial ti La Union iti daytoy a kinapudno…


Makita daytoy a pakdaar iti sango ti munisipio ti Agoo,
maysa kadagiti kadur-asan nga ili ti La Union,
a taeng ti agtinawen a Dinengdeng Festival.
KALPASAN ti agarup dua a tawen manipud pannakainawna, naipasngayen ti Iloko Code of La Union. Nabuniagan daytoy, kas maitutop laeng iti probinsia a nagtaudanna a paset ti Ilokandia, iti “Ti Lokal a Language Code ti La Union.”

Ket iti daytoy nga Oktubre 25, Huebes, rambakan ti La Union daytoy historikal a pagteng a mapapati a dakkel ti kaimudinganna saan laeng nga iti pakasaritaan ti probinsia no di pay ket iti sapasap a Kailokuan. Iti dayta nga aldaw, pirmaan ni Gob. Manuel C. Ortega daytoy nga ordinansa (Ordinansa Blng. 026-2012) a kas pammatalged iti Iloko (wenno Ilokano/Iluko) a kas maysa nga “opisial a probinsial a pagsasao ti La Union” ken panangituyangna metten iti pannakaaramatna kadagiti mayataday a sektor, ken kadanggayna met laeng ditoy dagiti addan a nasional ken opisial a pagsasao (kas iti Ingles ken Filipino) iti La Union. Maangay daytoy a seremonia iti Sangguniang Panlalawigan Session Hall ti kabarbaro a Legislative Building a naipalas-ud iti solar ti Kapitolio ti probinsia.

Iti daytoy nga okasion, manamnama ti idadar-ay dagiti mabigbig a lider ti La Union a kas kadagiti bokal, dagiti mayor dagiti 19 nga ili ti probinsia ken ti Siudad ti San Fernando, ken dagiti pannakabagi dagiti nadumaduma a sektor ti kagimongan iti probinsia.

Apay a Nasken?
Manipud pay idi punganay, nagbalinen ti Iloko/Ilokano a kas kangrunaan a tawid a pagsasao ti La Union a kas met kadagiti dadduma pay a lugar iti deppaar ti Kailokuan. Ngem iti panaglabas ti panawen, madlaw a makerkerrasan ti pannakaipategna gapu iti ilalabben dagiti rimsua a di makaay-ayo a pagteng. Kangrunaan kadagitoy ti pannakaiparit idi kadagiti ubbing nga agad-adal iti elementaria nga agsao iti Ilokano no addada iti ikub ti pagadalanda. Maikadua, nagargari met dagiti ubbing ken agtutubo nga ad-adda nga agaramat iti Tagalog iti panangpapatangda agingga iti nairuamdan a kasta ket agparparang ngarud nga awanen ti kasano nga essemda nga agilokano. Pudno daytoy aglalo iti biang dagiti annak dagiti adda mabalbalinna ditoy.

Ti ad-adda ketdi a makapadanag, agsaksaknapen ti kastoy a situasion iti dandani aminen a sektor ti kagimongan ditoy, uray payen kadagiti pagopisinaan.

Daytoy ti dakkel a nakatignayan ti gobierno probinsial ti La Union a mangpadas a tumulong a mangbaringring iti situasion ita ta nasapa pay.  Ngarud, inadalna, babaen dagiti kameng ti Sangguniang Panlalawigan nga agpampanday iti ordinansa, dagiti umno a panglakagan tapno mapasiken ti konsepto nga Iloko Code ti La Union.

Maysa kadagiti adu a natakuatanda a nasingdat a pagbasaran ti espiritu ti karit ni Presidente Simeon Benigno Aquino III kadagiti umili a Filipino a naipalaon iti “10-point Education Agenda” ti administrasionna: ‘’We should become a trilingual nation: Learn English well and connect to the world. Learn Filipino well and connect to our country. Retain your mother tongue and connect to your heritage.’’

Ken mabalin nga ireppeng payen ditoy ti kaiwaywayat a tignay ti Departamento ti Edukasion (DepEd) maipapan iti “Mother Tongue-Based Multilingual Education.” Kayat a sawen daytoy nga iti biang ti Ilokandia, kas pagarigan, ti Iloko/Ilokano ti aramaten a wagas ti panangisuro kadagiti ubbing nga adda iti Grado I (mangrugi ita a tawen ti panageskuela) sa agingga iti Grado 3 (kadagiti sumarsaruno a tawen).

Ni Gob. Manuel C. Ortega
ti La Union.
Dagiti Panggep ti Ordinansa
Naipangruna a panggep daytoy nga ordinansa ti La Union, ti umuna pay laeng iti Kailokuan, ti pannakaisaknap ken pannakataginayon ti Ilokano a kas kangrunaan a pagsasao iti La Union. Nupay kasta, mapagtalinaed met latta ti nasional a pagsasao (Filipino) ken ti internasional a pagsasao (Ingles) ken dagiti dadduma pay nga adda a pagsasao iti probinsia, a kas iti Pangasinense, Kankanaey, ken Ibaloi. Ngarud, mabigbig ti karbengan ti asino man nga agindeg iti La Union nga agaramat iti paggugusto wenno nakairuamanna a pagsasao, a dinto pulos maab-abi gapu iti dayta. Uray no gammogammo dagiti agindeg, ti napateg adda panangkaykaysa ken panagkikinnaawatan iti nagbabaetanda. Iti daytoy a punto, nagimbag ketdin no amin nga agindeg iti La Union, ania man ti puli wenno tribuda, ket ammoda ti agilokano.

Ti Akem ti Gobierno Probinsial
Makaammo ti Gobierno Probinsial ti La Union ken dagiti sakupenna nga LGUs a mangiwayat a nasayaat iti pannakaaramat ti Iloko/Ilokano kadagiti administratibo a serbisioda. Mabalin nga aramatenda daytoy a kas orihinal a teksto dagiti komunikasionda ngem nasken nga adda met laeng patarusna iti Ingles ken Filipino tapno adda madadaan nga itedda a kopia no kas pagarigan adda agkiddaw.

Kastoy met laeng a sistema ti komunikasion ti nasken a masurot kadagiti maaramid a pakdaarda iti ruar (Iloko/Ilokano ti teksto ngem adda met laeng patarusna iti Ingles wenno Filipino.) Mairaman pay ditoyen ti opisial a website ti gobierno probinsial. Ken adu pay, kas kadagiti dadakkel a pasken wenno selebrasion a rumbeng a mapatibong met ti pagsasao nga Iloko/Ilokano.

Maipasetto payen daytoy a sistema kadagiti plano iti panagdur-as a sangalen ti gobierno probinsial tapno iti kasta, ad-adda a mapapigsa ti pannakaitandudo ti Ilokano a kas opisial a pagsasao ti La Union.

Iti tapaw dagitoy, nasken a mapagsanay dagiti empleado ti gobierno probinsial ken dagiti LGUs nga adda iti babaenna nga agsao ken agsurat iti nasayud nga Ilokano.

Mairaman ti GUMIL La Union (Gunglo Dagiti Mannurat
nga Ilokano iti La Union) ken dagiti chaptersna (GUMIL La Union
Youth Club ken GUMIL La Union Kiddie Club) kadagiti kangrunaan
a mangikamkampania iti Ilokanisasion iti probinsia ti La Union.
Makita iti ladawan dagiti kameng ken opisial GLU
ken a nakiparada iti 2012 San Fernando City Fiesta.
Pannakikibin Dagiti Dadduma Pay a Sektor
Iti tay-ak ti edukasion, a maysa kadagiti kadakkelan a sektor, maaramat ti Ilokano iti adu a banag, kas iti aginaldaw nga administratibo a pakaseknan ken iti panaglalangen dagiti mannursuro ken estudiante ken dadduma pay. Dagiti pagadalan iti amin a benneg, naimbag unay nga iramanda met iti bibliotekada dagiti libro iti Ilokano. Ken ikkanda metten iti pateg kadagiti agtinawen nga angayenda a parambak ti kinabaknang ti historia, lengguahe, ken kultura dagiti Ilokano ken “indigenous peoples” ti La Union.

Ilokano met ti maaramat a wagas ti panagisuro iti day care, pre-school ken primaria a kas sagudayen ti Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE). Iti sekundaria, rumbeng a mainayon met ti Ilokano a kas maysa a wagas ti panagisuro. Ket iti kolehio, addanto met dagiti baro a programa a pakaaramatan ti pagsasao nga Ilokano.

Ket no adda daydi panawen a mamulta ti estudiante nga agsao iti Ilokano iti kampus ti pagadalan, ti/dagiti metten maseknan a tao/tattao wenno institusion a mangmulta iti estudiante ken uray pay empleado ti mamulta iti P5,000 apaman a mapaneknekan ti panagbasolna wenno panagbasolda.

Iti benneg ti negosio, amin a kompania a mangipaay iti serbisio iti publiko nasken a paiwanwanda met kadagiti mayataday a probision ti ordinansa a mangigunamgunam iti umno nga aramidenda iti pannakaaramat ti Iloko/Ilokano. Maysa kadagitoy a pakaseknanda ti masansan a pannakasanay dagiti empleadoda, nangruna dagiti kahera, nga agsao a naimbag iti Ilokano.

Adu pay a sektor ti pakaipakatanto ti probinsial nga ordinansa, a pakairamanan ti salun-at, impormasion ken panaganunsio, ken ti media. Kadagiti estasion ti radio ken telebision, Ilokano laeng ti maitutop a maaramat iti panagirakurak, no la ketdi kukua dagitoy ti gobierno probinsial ken lokal. No maysa a pribado (AM station) ti maseknan, ikkan ti gobierno iti 20 porsiento a diskuento iti property tax no matun-oyanna la ketdi ti 60% ti aginaldaw nga oras ti panagirakurakna. Ket mapagtalinaedna a kasta iti unos ti makatawen. Kasta met laeng ti insentibo a maited iti FM station. No TV cable station, 20 porsiento ti maikissay a bayadanna a franchise tax basta adda 10 porsiento nga airtime iti Iloko/Ilokano a mabusbosna iti inaldaw.
Iti biang ti diario, masapul nga adda 30% nga Ilokano a linaonna tunggal bilang. Adda met magun-odna nga insentibo no la ketdi di pulos agpalta iti uneg ti makatawen.

Pangguyugoy a Premio, Tulong
Addanto agtinawen a mailatang a pundo a para kadagiti para iti kultura a proyekto a pakaaramatan ti Ilokano ken dadduma pay a nakayanakan a pagsasao iti La Union. Maibilang kadagitoy a gapuanan ti maipapan iti literatura, teatro, pelikula ken dadduma pay. Ket maikkanto iti prioridad dagiti agtutubo a makaidatag kadagiti makaallukoy a konsepto ti aramidenda a proyekto. Maidiayanto ngarud daytoy a tulong kadagiti agngayangay nga indibidual ken organisasion iti La Union a mangisayangkatto iti tumutop a proyektoda.

Ti Technical Working Group (TWG) iti maysa a panagsasangoda
tapno tubayenda ti Iloko Code of La Union.
Mangrienda iti Pannakaipakat ti Ordinansa
Addanto madutokan nga Executive Officer ken mapataudto ti maysa nga opisina a maikappeng iti Probinsial Information and Tourism Office (PITO) a mangasikaso iti daytoy a pagrebbengan. Ket kas pangrugian, addanto mailatang a pundona.

Iti ngatuen daytoy nga opisina, addan nabuangay a mangtarabay a konseho nga ipanguluan ti gobernador ti La Union ken buklen ti adu a sektor a pakaibilangan ti GUMIL La Union (Gunglo Dagiti Mannurat iti La Union), a maysa kadagiti naawis a nakipagsukog iti daytoy nga Iloko Code.

Dagiti autor daytoy nga ordinansa a bin-ig a mabigbig a bokal ti probinsia: Jose Ma. “Pepe” C. Ortega, Reynaldo M. Mosuela, Francisco “Kit” C. Ortega, Jr., Robert B. Madarang, Jr., Rolando V. Rivera, Joaquin C. Ostrea, Jr., Henry A. Bacurnay, Jr., Victoria L. Aragon, Henry B. Balbin, Ruperto A. Rillera, Jr., Manuel “Mannix” C. Ortega, Alfred Pablo C. Ortega, ken Kenneth P. Tereng.

Ket bayat ti naunday bassit a panawen a pannakamuli ti ordinansa agingga iti pannakaaprobarna, dakkel met ti naitulong ti presiding officer ti Sangguniang Panlalawigan a ni Bise-Gobernador Aureo Augusto Q. Nisce.

Nalawa ti Sakupenna
Saan laeng a dagiti naagapad iti daytoy a salaysay ti tay-ak iti panagdur-as a panggep daytoy nga ordinansa a lukagen babaen ti tulong dagiti mapagdadanggay a sektor. Adu pay a sabsabali. Ngem umdasen a kunaen a dakkel ti pangnamnamaan a makapagramut ken makapagdalapdapto a naimbag daytoy nga ordinansa iti panaglabas dagiti tawen a kas mainugot a pagtuladan dagiti dadduma a probinsia iti Ilokandia. Iti daytoy a kasapana, daytoy ti parparmataenen dagiti autor ti ordinansa a napintasto a pagdapaganna.—O


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 29, 2012 a bilang.)

October 17, 2012

Bannawag -- Oktubre 29, 2012



SARITA
4 Dagiti Sala ti Panawen
  Danilo B. Antalan

NOBELA
24 Apo Baboy Partylist (1)
     Jose A. Bragado
28 Daga a Nakayanakan (28)
    Juan Cabreros Laya
32 Operation Medalla Cartel (13)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
16 Iti Uneg ti Daniw
     Corazon F. Quiamas
34 Baso
     Shella B. Cacatian
48 Asin iti Kelleb
     Roy V. Aragon

SALAYSAY
 8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (59)
    Hues Joven F. Costales (Ret.)
12 Naipasngayen ti Iloko Code ti La Union!
     Djuna R. Alcantara
40 Agaramidka iti Bukodmo nga Organiko a Ganagan
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Tres Muchos (76)
20 Bannatiran (94)
22 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
39 TIPS
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Weeding, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
10 Tapno Saan a Gastador Dagiti Ubbing
15 Tao, Lugar, Pasamak
27 Wen, Kaka, Sakbay a Sursuruam ti Ubing, Sursuruam Pay ti Bagim
29 Txtm8
30 Siled ti Kararag
31 Dimo Ipalubos a Padapuen Da Boy ken Baby ti Balayyo
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy

October 16, 2012

Ortograpia Ilokana


Lugayak man dagiti amin a timmulong iti pannakaurnos ti Ortograpia Ilokana ("Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano," Bannawag, Agosto 20, 2012-Oktubre 1, 2002).

Idi padpadasek pay laeng ti agsurat iti salaysay ken sarita iti Ilokano, napanak nagatendar iti Iluko Creative Writing Forum a naangay idiay Don Mariano Marcos Memorial State University, San Fernando, La Union idi 2004. Ti kangrunaan a gapu a kinayatko ti napan nagatendar ket tapno mapanko damagen no adda magatang a diksionario iti Ilokano a kas iti sinurat daydi Apo Gregorio C. Laconsay (Iluko-English-Tagalog Dictionary) wenno libro a mabalinko nga usaren a reperensia iti panagsurat iti Ilokano ngem awan kanon ti kopia ti nasao a diksionario isu nga imbalakadna a kas sunona, agbasaak nga agbasa iti Bannawag tapno masursurok ti ispeling ken estilo ti panagsurat iti Ilokano. Kasta ti inaramidko ket gapu iti dayta, nakaipadigoak metten iti sumagmamano a sinuratko iti Bannawag.

Nupay kasta, adda latta panagduaduak tunggal mangipadigoak iti sinuratko. Iti panagriknak ngamin, tultuladek laeng ti ispeling dagiti balikas nangnangruna dagiti naadaw kadagiti sabasabali a lengguahe ngem diak met ammo ti gapuna no apay a kasdiay ti ispeling dagitoy a balikas.

Gapu iti pannakaipablaak ti “Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano,” maragsakanak la unay ta addan opisial nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano ken nataltalged metten ti riknak maipanggep iti pannakaisurat agraman pannakausar ken pannakaisao dagiti balikas nga Ilokano.

Iti sabali a bangir, sadino ti mabalin a pakagatangak iti uppat a kopia ti “Tarabay”? Napintas nga ipasarabo kadagiti gagayyemko a mannursuro ken mannurat.
--Gloria Lorenzana Agas
   97 San Geronimo Street
   Barangay Quirino
   Tagudin 2714, Ilocos Sur

Iti pannakaipablaak ti Ortograpia Ilokana, nakuna sadiay a “Patien ketdi ti KWF (Komisyon sa Wikang Filipino) a mabalin nga adda pay laeng pagkamtudan daytoy nga ortograpia…Nupay kasta, iti agdama, patien ti ahensia a daytoy ti kasikenan nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano….” Wen, nupay “kasikenan,” mabalin nga adda pay laeng “pagkamtudan” ti ortograpia. Dayta ti gapuna a kuna ti KWF a tangay naipablaaken ti ortograpia iti maysa a magasin a nasaknap ti sirkulasionna (iti Bannawag), sapay koma ta nabasa metten daytoy dagiti adda pakaseknanna iti lengguahetayo ket ipeksada met ti kapampanunotanda maipanggep iti daytoy nga ortograpia ta bareng maatur dagiti nagkamtudan dagiti naidatag a pagannurotan, no adda man, sakbay nga ipablaak a mismo ti ahensia daytoy a kas pampleto a maibunongto, nangruna kadagiti pagadalan (ket bareng ipaayto a kaasi ti KWF ta patulodanna ni Ma’am Gloria). Kuna ti KWF a maikkan iti gundaway ti amin a mangipeksa iti kapampanunotanda maipanggep kadagiti naidatag a pagannurotan agingga iti Oktubre 31, 2012. Ag-e-mail iti bannawagmagazine.mb@gmail.com. –Editor)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 22, 2012 a bilang, "Ti Makunami."

October 13, 2012

Katulagan iti “Bangsamoro,” agap-apit iti pammadayaw


Agan-ani ita iti pammadayaw ti administrasion ni Presidente Noynoy Aquino iti pannakaileppas ti katulagan iti nagbaetan ti gobierno ken ti Moro Islamic Liberation Front (MILF) a pannakabukel ti Bangsamoro a kas addang iti pannakaisardengen ti no manon a dekada nga insurhensia iti Mindanao a nakatayanen ti ag-150,000 a katao a pangilablabanan dagiti Muslim iti pannakabukel ti bukodda a pagilian iti Mindanao, a maisina iti Republika ti Filipinas.

Maibilang kadagiti nangdayaw iti daytoy a gapuanan iti pannakagun-od ti kappia iti Mindanao ni UN Secretary-General Ban Ki-moon a nagkunaanna a saluduanna ti kinatured ken sirmata ni Presidente Aquino ken ti panangikari met ti liderato ti MILF iti pannakaileppas ti katulagan.

Babaen ti mabukel a Bangsamoro, maysa a politikal a bagi, a kas sukat ti Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM), manamnama ti ad-adu a pagimbagan a maipaay kadagiti Muslim iti Mindanao babaen ti arigna panangipalubosen ti gobierno nasional iti pannakapaadda ti kabukbukodan a gobierno dagiti Muslim.

Impanamnama met ti gobierno a mairaman amin nga organisasion dagiti Muslim, a pakairamanan ti Moro National Liberation Front (MNLF) iti pannakapanday dagiti paglintegan a mangiturong iti Bangsamoro, a kayatna a sawen, “pagilian wenno nasion dagiti Moro.”


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 22, 2012 a bilang.)

Linteg iti Cybercrime, pinaisardeng ti SC


Babaen ti panangibutos dagiti amin a mahistrado ti Korte Suprema, naipasardeng iti 120 nga aldaw ti pannakaipatungpal ti kontrobersial nga Akta Republika 10175 nga am-ammo pay a kas Cybercrime Protection Act of 2012 babaen ti impaulogna a Temporary Restraining Order (TRO).

Iti uneg met ti 120 nga aldaw, manamnama a desisionan ti Korte Suprema dagiti probision ti linteg a maatap a maikontra iti Konstitusion, nga itudtudo dagiti naidatag a petision dagiti mangkonkontra iti nasao a linteg.

Iti uneg met laeng ti nasao a 120 nga aldaw, maibasura metten dagiti petision no la ketdi amendaran ti Senado ti linteg tapno mailinteg dagiti probision a namagbalin iti daytoy a kontrobersial.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 22, 2012 a bilang.)

October 10, 2012

Ur-urayennaka ti “Sangbay Falls”



Ni LUDILYN ELY F. BRAVO


Ala, wen, narigat ti mapan. Ngem paset met, a, dayta ti ganasna!





Ti grupo ti balasang ti autor a ni Maria Richelle Bravo, kaduana dagiti katrabahuanna iti Corpuz Clinic and Hospital iti Sinait, I.S. ken gagayyemda iti ipapanda iti Sangbay Falls idi Septiembre 7, 2012. Adda iti ladawan da Jaydee Lianne M. Gorospe, Leah Reyes, Maria Richelle Bravo, Joseph Rey Corpuz, Rose Jean Tabil, Jennifer Bugarin ken Evangielyn Palafox.



PAGDIDINNAMAGAN ita ditoy lugarmi daytoy maysa a buya ti nakaparsuaan, ti “Sangbay Falls.” Masarakan daytoy agarup 10 a kilometro manipud iti arsadanan ti bantay iti Purok Saranay ti Barangay Pugaoan, Pinili, Ilocos Norte. Tapno madanonmo, mabalin a surotem lattan ti ayus ti waig. No kayatmo ti as-asideg a rota, nasken laeng a nasiglatka a kumpet kadagiti lanut iti panagsang-at ken panagsalogmo kadagiti rangkis ken pananglasatmo iti 22 a waig.

Daytoy ti gapuna a di naad-adakan unay ti dissuor. Segun kadagiti nataengan iti barangaymi, dagidi laeng agindeg iti asideg ti arsadanan ti bantay ti mapmapan sadiay idi. Mapanda agkalap iti lames wenno agala iti leddeg wennno bisukol; mapanda agpalamag a pakaalaanda kadagiti kumpet a kuros ken bayyakot; wenno mapanda mangayo, agala ti bolo, agkali ti kamangeg wenno kamas-bakir.

Ngem iti panagbakasion ti pamilia ni Marivic Villasan manipud idiay London idi naminsan a tawen, pinadas ni balasangna a Joanna ken dagiti kakasinsinna nga agindeg ditoy barangaymi a Pugaoan ti napan. Naayat ngamin ni Joanna iti mountain climbing. In-Facebook-na daytoy. Nakita ken nabasa ti sibubukel a lubong. Iti kangitingitan ti panagtutudo manipud pannakai-Facebook ti Sangbay Falls, manmano met pay laeng ti mapmapan. Ngem kadagitoy a tiempo, nakaad-adun dagiti mapmapan sadiay manipud kadagiti nagduduma a lugar ditoy Ilocos Norte.

Iti yuuli iti dissuor, adda siam a katukad a babassit a pagtapuakan ti danum. Adda iti maikasangapulo a tukad ti dakkel a pagtapuakan ti danum nga agarup 30 a katao ti kangatona. Saan a nagalis dagiti bato. Nalamiis met ti danum. Makabang-ar. Napintas met a pagdidigosan dagiti natukadtukad a pagtapuakan ti danum. Kumamang ti ayus iti kabalbalayan iti arsadanan ti bantay sa agturong kadagiti ar-ar iti pagtatalonan. Mangisangbay daytoy ti nabuslon a danum nangnangruna no panagtutudo.

Ala, wen, adayo nga agpayso ken narigat ti dalan ta bantay ken wawaig ti daliasatem sa nagalis no panawen ti tudtudo. Ngem paset daytan ti ganasna. Manipud iti arsadanan ti bantay, umusok-usokkan kadagiti kayo ken agballaballasiwka kadagiti waig. Agsang-at-agsalog. Iti maika-23 a waig ti ayan ti Sangbay Falls.

Iti ipapan ti grupok, adda 17 a grupo a kinagiddanmi. Taga-kabangibangmi a barangay; adda pay dagiti naggapu kadagiti ili ti Badoc, Currimao, Pagudpud, Batac ken dadduma pay. Kargakargada dagiti balonda. Kunada dagiti agnaed ti arsadan ti bantay a no bilbilangenda dagiti lumabas ti inaldaw, adda nasurok a sangagasut nangruna iti Sabado ken Domingo.

Ala, padasenyo man met ti mapan idiay Sangbay Falls. Siaayat dagiti taga-Pugaoan a mangpasangbay kadakayo! –O

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 22, 2012 a bilang, panid 17.)

Salip iti Sarita ti 15th AMMAFLA



Adtoy ti kompleto a pagannurotan ti Salip iti Sarita ti Maika-15 nga AMMA Foundation Literary Awards (AMMAFLA) nga imatonan da Amado ken Gloria Yoro, Francisco ken Aurora Ponce, ken Alfredo ken Cherry Quibol (agpapada nga agindegen iti Hawaii) a nairanta nga agpaay kadagiti agdadamo a mannurat iti Ilokano a “kas pangaron iti reggetda a mangpatadem pay iti plumada”:
1. Aggibus ti salip iti Pebrero 28, 2013.

2. Agpaay laeng ti salip kadagiti agdadamo a mannurat iti Ilokano. Iti daytoy a pasalip, maibilang nga agdadamo ti mannurat no awan pay ti naipablaak a saritana iti Bannawag. No adda man, di koma nasursurok ngem tallo ti naipablaakna agingga iti Oktubre 15, 2012 a bilang ti nasao a magasin.

3. Siwawayawaya ti autor a mangpili iti topiko ti isalipna a sarita.

4. Agatiddog ti sarita iti 10-15 a panid iti short bond paper, naimakinilia, wenno saan, naikompiuter iti doble espasio (Times Roman Medium 12 pts. iti computer), ken adda espasio wenno margin a maysa a pulgada iti amin nga igid ti papel.

5. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal autor.

6. Nasken nga orihinal, di pay naipablaak wenno naadaw iti ania man a sinurat ti isalip. Nasken met a saan a naipatarus ti pakisalip manipud iti sabali a lengguahe ken nasken a bukod a putar ti autor ti pakisalipna.

7. Ti parbo a nagan ti autor ti agparang a naganna a kas autor ti sarita. Ipatulod ti pakisalip iti uppat a nadalus a kopia ken pakuyogan iti narikpan a sobre a naglaon iti pudno ken parbo a nagan ti autor, paulo ti pakisalip, kaudian a ladawan ken ababa a pakasaritaan ti biag ti autor, adres ti agdama a pagnaedan, agraman e-mail address ken numero ti selpon wenno telepono a mabalin a pakakontakan iti autor. Iti rabaw ti sobre, isurat ti paulo ti sarita ken parbo a nagan ti autor.

8. Ipatulod ti pakisalip babaen ti koreo wenno personal nga idatag iti daytoy nga adres: Short Story Writing Contest, 15th AMMAFLA, c/o Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla corner Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila. Nasken a maawat ti Bannawag ti pakisalip iti di naladladaw ngem iti Pebrero 28, 2013. Saan a mairaman iti salip ti entry a maawat kalpasan dayta a petsa.

9. Dagiti gunggona: Umuna a Gunggona, P10,000.00; Maikadua, P8,500.00; ken Maikatlo, P7,000.00. Maipaayan pay dagiti mangabak iti sertipiko ti pammadayaw. Adda met karbengan dagiti hurado a mangkissay iti bilang dagiti mangabak no awan ti makapatar iti bukodda a pagbatayan dagiti mangabak. Mabalinda met ti mangparnuay iti sabali a gunggona, no kasapulan.

10. Mapakaammuanto dagiti mangabak no kaano ken sadino ti pakapadayawanda. No met matakuatan a sinalungasing ti mangabak ti Pagannurotan Blng. 2 ken/wenno 6, maibabawi ti premiona ken mapawilanton a makisalip iti ania man a pasalip ti AMMAFLA.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 22, 2012 a bilang. 


BANNAWAG -- Oktubre 22, 2012



SARITA
4 Babato
    Fernando B. Sanchez
12 Payapay ti Bantay
   Manuel S. Diaz

NOBELA
28 Daga a Nakayanakan (27)
    Juan Cabreros Laya
32 Operation Medalla Cartel (12)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
7 Pasugnod
   Marichel E. Suguitan
16 Ag-agkan ti Dalluyon ti Bato a Dalumpinas
   Isaganie S. Bermosa
31 Panagreregreg
     Imelda Toledo
48 Dagiti Naibalunet a Balikas
     Mighty C. Rasing

SALAYSAY
 8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (58)
    Hues Joven F. Costales (Ret.)
40 Rey Andres Article
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Tres Muchos (75)
22 Bannatiran (93)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong
18 Dear Doc
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
39 TIPS
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Dragon Fruit Benifits, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
10 Pasiaren Koma da Ma’am ken Sir ti Pagtaengan Dagiti Adalanda
15 Tao, Lugar, Pasamak
17 Ur-urayennaka ti “Sangbay Falls”
26 Dagiti Pagannurotan ti 15th AMMAFLA
27 Emosional a Salun-at ti Ubing, Ania Dayta?
29 Txtm8
30 Siled ti Kararag
34 Saan a Basta Pagbuyaen Dagiti Ubbing iti Telebision
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy


October 5, 2012

Sinantrak ni Uniol




SINANTRAK NI UNIOL. Pagsangpetan dagitoy nga ubbing iti malem manipud ti eskuela ti mangay-ayam iti kayo a sinantrakda iti igid ti highway iti maysa a barangay iti Siudad ti Tabuk, probinsia ti Kalinga. Uray addan dagiti magatang a plastik wenno metal a sinantrak wenno ay-ayam a lugan a kas iti bisikleta, kaykayat pay laeng dagitoy nga ubbing iti away dagiti aramid-iti-ima nga ay-ayam a nakairuaman iti bario. Kadagiti dadduma nga ili ti Kalinga, nangruna kadagiti adda iti kabambantayan, malaksid a lugan ti ubbing wenno uray nataengan, maaramat pay dagiti kastoy a kayo a sinantrak a pagiluganan iti masakdo a danum wenno kadagiti produkto iti garden wenno talon. (Roy V. Aragon)

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 15, 2012 a bilang.)

October 4, 2012

Lima nga Ilokano a libro, finalist iti National Book Awards



Lima a libro nga Ilokano a sinurat dagiti Ilokano ti napili a finalist iti nadumaduma a kategoria iti Maika-31 a National Book Awards nga iwayat ti Manila Critics Circle ken ti National Book Development Board.

Isu dagitoy:

Karapote, antolohia dagiti sarita ni Ariel S. Tabag a nominado iti Ilokano Fiction; ken 29 a Napili a Sarita iti Iluko, inedit da Juan Al. Asuncion, Ariel S. Tabag, ken Efren A. Inocencio, Kastoy nga Imbunubonmi Dagiti Balikas, antolohia dagiti daniw nga Ilokano nga inedit da Joel B. Manuel ken Ariel S. Tabag; Nabalitokan a Tawid, antolohia dagiti napili a sarita dagiti Ilokano nga inedit da Juan Al. Asuncion, Joel B. Manuel, ken Ariel S. Tabag, nga agpapada a nominado para iti Ilokano Anthology.

Nominado met ti Samtoy: Dagiti Saritami Ditoy, Ang Aming mga Kuwento, antolohia dagiti Ilokano a sarita nga impatarus ni Ariel S. Tabag iti Filipino, para iti Filipino Anthology.

Impablaak ti GUMIL Filipinas dagiti nadakamat a libro, malaksid iti Samtoy nga impablaak dagiti mannurat nga Ilokano iti pannarabay ti National Commission for Culture and the Arts.
Maammuan dagiti mangabak a libro iti mabiit ken mapadayawan dagiti editor dagitoy a libro inton Nobiembre 17, 2012 iti seremonia nga angayen ti NBDB ken Manila Critics Circle.

Daytoy ti umuna a gundaway a mairaman dagiti libro nga Ilokano iti National Book Awards.
Iti sabali a bangir, magatang dagiti nasao a libro iti Samtoy Books iti Laoag City, Mt. Cloud Bookshop iti Baguio City, wenno ag-e-mail iti asseng.tabag@gmail.com wenno tumawag/ag-text iti 0918-682-6330. 

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 15, 2012 a bilang.)


Para iti Anti-Epal




PARA ITI ANTI-EPAL. Binulosan dagiti estudiante ti Northwestern University Social Science Department iti Laoag City dagiti nagduduma ti marisna a balloon a kas pangsuportada iti pannakaaprobar ti Anti-Epal Bill iti Kongreso. Panggep ti nasao a gakat ti mangpasardeng kadagiti opisial ti gobierno a mangako iti pammadayaw kadagiti proyekto ti turay babaen ti panangisuratda iti naganda iti plakard, tarpaulin, kdp. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 15, 2012 a bilang.)


Saantayton nga agkurkurang iti titser, kuna ni Sek. Luistro

Sitatalek nga impakaammo ni Education Secretary Bro. Armin A. Luistro a marisut ti turay iti kabiitan a panawen dagiti problema iti edukasion, kas iti panagkurkurang iti titser, siled-pagadalan ken kasilias.

Iti pannakayalnag ti DepEd goes Google, kinuna ni Sek. Luistro nga in-inuten a marisut ti Department of Education agingga iti 2014 dagiti nasao a pagkurangan babaen ti dakdakkel a badyet ti edukasion iti umay a tawen.

Impakaammo pay ni Luistro a narisuten ti turay ti panagkurang ti tugaw ken libro para iti school year 2012-2013.

Impakaammo ti DepEd itay nabiit a silulukat kadagiti amin a kameng ti departamento, karaman dagiti titser ken estudiante, ti Google applications, kas iti Gmail, Google Talk, Google Calendar, Google Docs, Google Site ken Google Groups para iti ad-adda pay nga epektibo a komunikasion.

Kuna ni DepEd Assistant Secretary Reynaldo Laguda a kasapulan daytoy gapu ta nalawa nga organisasion ti DepEd a buklen ti 200 a division ken 45,000 a pagadalan iti nasurok a 7,000 nga isla.

Kuna ni Laguda a babaen daytoy, mapapartak ti panagedit kadagiti report ken panagsisinnukat kadagiti material iti panagisuro babaen ti tulong ti Google Apps.

Segun met ni ni Samuel Cheung, supporting program regional manager for Southeast Asia ti Google Apps, libre ti serbisio ti Google iti DepEd.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 15, 2012 a bilang.)