December 27, 2013

ENERO 6, 2014



SARITA
 6 Samiweng ti Panagawid
     Mighty C. Rasing

NOBELA
26 Mission: Black Ops (12)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (25)
    N.M.E. Valdez

DANIW
9 Umulika iti Nanumo a Kalapawmi
   Elizabeth M. Raquel
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Jobert M. Pacnis/ Dexter Marin Fabito

SALAYSAY
10 Bagnostayo ni Apo Santa Maria, Ina ti Dios, Inatayo Amin
     Fr. Danny R. Laeda
12 Di Pay Agap-apit, Addan Sigsiglotanna
     Neyo Mario E. Valdez
14 Aronam ti Tarigagaymo nga Agballigi iti 2014
    Fernando B. Sanchez
24 Ket Nagsasalada iti “Tan-ok ni Ilokano”
     Leilanie G. Adriatico
40 Mabalin ti Agmula iti Letsugas iti Patad
    Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Gayang ni Lam-ang (14)
20 Aritosan (58)
22 Miks & Tiks

KOLUM
16 Saludsodem ken ni Apo Hues
28 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Dedrooms Fully Airconditions, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
15 Bay-am nga Agdakiwas ti Panunot Dagiti Ubbing
27 Txtm8
29 Salip iti Daniw ti RFAAFIL
31 Siled ti Kararag
33 Dimo Ipalubos a Pagpungtotennaka ti Ubing a Nasukir
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Ne, Napanan ‘Tay Bagkon, Kunam?

December 22, 2013

Higante a Christmas Tree



HIGANTE A CHRISTMAS TREE. Ti higante a Christmas Tree nga ar-araken dagiti turista iti Siudad ti Vigan a nakamuntar iti sango ti Kapitolio ti Ilocos Sur. Tinawen a mangar-aramid ti Kapitolio iti Christmas Tree iti isu met laeng a disso. Itoy a tawen, nabalkot ti Christmas Tree iti puraw ken nasilawan iti nadumaduma a maris nga agminar iti rabii nga ad-adda pay a nangparangen iti Dancing Fountain nga adda met laeng iti sango ti Kapitolio ken iti Vigan City Hall. Proyekto daytoy ti gobierno probinsial nga idauluan ni Gob. Ryan Luis Singson a kunana a mangipasimudaag iti kinapositibo, kinaragsak ken dinto agpukaw a namnama ni Ilokano ania man a pannubok ti sumangbay iti biagna. (Mike Escobar)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 30, 2013 a bilang.)

Agdonar, saan nga aggatang iti paputok, kiniddaw ti DoH

Kiniddaw ti Department of Health (DoH) kadagiti umili nga idonarda laengen ti igatangda iti paputok. Malaksid a mailiklikda iti aksidente, makatulongda pay kadagiti biktima dagiti nadumaduma a didigra a kas kadagiti bagyo a Vinta ken Yolanda.

Kuna ni DoH Secretary Enrique T. Ona a saanda ketdi a mabalin a pagelan ti panagrambak dagiti tao ngem nasaysayaat nga amang no agdonarda laengen.

Ginutigot ketdi ti Sekretario dagiti lokal a gobierno a mangiwayatda laengen iti sangakomunidad a panagrambak babaen ti “fireworks” tapno maliklikan ti indibidual a panagpaputok nga isu met ti pakapaspasamakan ti desgrasia.

Segun ken ni Ona, makagasgastos ti gobierno iti di nababbaba ngem P3,000 para iti tunggal pasiente iti pannakaagas ti sugat ken impeksion daytoy a naala iti paputok.

Idi 2012, nakailista ti gobierno iti 904 a pannakadangran idinto a 987 idi 2011. Kadagiti naireport a biktima ti nayaw-awan a bala, bimmaba met ti bilangda iti 25 idi 2012 manipud iti 29 idi 2011.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 30, 2013 a bilang.)

Udang ni Balong



UDANG NI BALONG. Makipagbambantay daytoy nga ubing ken ni nanangna iti tagilakoda nga udang (lagdaw) a nakalapan ni tatangna iti Karayan Magat iti aldaw ti tienda iti merkado publiko ti Diadi, Nueva Vizcaya. Iggem pay ni balong ti naibasket nga igat-karayan nga ilaklakona met laeng. (Roy V. Aragon)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 30, 2013 a bilang.)

December 18, 2013

DISIEMBRE 30, 2013



SARITA
 6 Ti Maudi a Kanta ni Lolo Ignas
     Dionisio S. Bulong

NOBELA
26 Mission: Black Ops (11)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (24)
    N.M.E. Valdez

DANIW
8 Narayray a Bituen
   Jobert M. Pacnis
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Rolando A. Seguro, Jr./ Robert R. Alicias

SALAYSAY
10 Patanor Met ti Maysa a Pamilia ni Apo Jesus
     Fr. Danny R. Laeda
12 Am-ammo Kadi da Apong Anastacia ken Apong Severino?
      Leilanie G. Adriano
14 Binangonna ti Bukodna a Radio Station
      Rafael O. Alimbuyuguen
24 Bul-ul: Dios ti Ani iti Ifugao
      John B. Buhay
40 Isegurom Met Dagiti Mulam a Pagay ken Mais
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Gayang ni Lam-ang (13)
20 Aritosan (57)
22 Miks & Tiks

KOLUM
16 Saludsodem ken ni Apo Hues
28 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 No Unortherised Parking, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
9 Dagiti Pagannurotan iti Salip iti Sarita ti 2014 RFAAFIL
15 Isagsagana ti NCCA: Nagarbo a Philippine Arts Festival iti 2014
27 Txtm8
29 “Ma’am, Awan Metten ‘Tay Balonko a Tinuno!”
31 Siled ti Kararag
33 Aso Laeng?
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Nasadut nga Agadal ti Anakmo?

December 15, 2013

Mangrugi iti Maikatlo a Lawas ti Disiembre



MANGRUGI ITI MAIKATLO A LAWAS ITI DISIEMBRE, pusek dagiti simbaan kadagiti makimisa iti Misa Aguinaldo. Kas iti St. William’s Cathedral iti Siudad ti Laoag, adu dagiti mapan makimisa iti nasapa a bigat wenno iti alas kuatro iti parbangon a mangrugi iti Disiembre 16 agingga iti Disiembre 24. Mamatida ngamin a no makompletom ti siam nga aldaw a Misa Aguinaldo a kas paset ti nobena ken ni Santa Maria nga ina ni Jesus, matungpal ti dawatmo. Nangrugi iti Mexico idi 1587 babaen dagiti Espaniol, ti Misa Aguinaldo (sagut ti kayat a sawen ti balikas nga Aguinaldo) pangpaspasungad dagiti debosionado iti naidaklan a sagut nga isu ti pannakaipasngay ti maladaga a ni Jesus, ti mannubbot ti lubong. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 23, 2013 a bilang.)

December 11, 2013

Simbolo ti Paskua



SIMBOLO TI PASKUA. Siraragsak a matmatmatan ni Allen Fajardo, maysa a mangisursuro, ti natingra a maris dagiti masetas a poinsettia (Euphorbia pulcherrima) wenno ti am-ammo a “Sabong ti Disiembre” wenno “December Flower” a napartak ita a malako iti Orchidarium, Baguio City. Agbalin a nalabaga dagiti bulong ti masetas no tiempo ti lamiis; agbalin met a berde no kapudotna. (Zaldy Comanda)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 23, 2013 a bilang.)

Myanmar, mabalinton a mapan bisitaen dagiti Filipino

Kamaudiananna, pinirmaanen dagiti gobierrno ti Filipinas ken Myanmar ti katulagan itay nabiit a mangipalubos iti iseserrek dagiti Filipino iti Myanmar a saandan a kasapulan ti visa para iti turismo ken pakaseknan iti negosio.

Nannong ti nasao a panagpinnirma bayat ti kaunaan nga ibibisitana iti Filipinas ni Presidente ti Myanmar Thein Sein.

Maibatay iti Memorandum of Agreement (MOA) mainaig iti Visa Exemption, maipaay kadagiti Filipino nga addaan iti passport ti visa-free entry iti 14-aldaw. Dagiti met umili iti Myanmar, mapalubosanda nga agtalinaed iti Filipinas nga awanan iti visa iti agingga iti 30 aldaw iti babaen ti Executive Order (EO) 408.

Malaksid iti MOA iti Visa Exemption, napirmaan pay ti Memorandum of Understanding (MOU iti Agrikultura; MOA iti Renewable Energy; MOU iti Information Cooperation; MOU iti Trade and Investments; ken MOA iti Philippine Chamber of Commerce and Industry (PCCI) ken ti Myanmar Federation of Chambers of Commerce and Industry.

Malaksid iti pannakipinnirma, nangyawat pay ti gobierno ti Myanmar iti tulong pinansial iti Filipinas para kadagiti biktima ti ginggined iti Bohol ken ti Bagyo Yolanda.

Dati a maaw-awagan iti Burma, masarakan ti Myanmar, maysa nga agwaywayas a pagilian, iti nagbebeddengan ti China, Thailand, India, Laos ken Bangladesh.


(Naipablaak iti Disiembre 23, 2013 a bilang.)

December 10, 2013

DISIEMBRE 23, 2013



SARITA
 6 Maysa a Paskua iti Biag ni Danda-danda
    Crisostomo M. Ilustre

NOBELA
26 Mission: Black Ops (9)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (22)
    N.M.E. Valdez

DANIW
7 Ita a Kasangaymo, Dawatek a Painumennak iti Danum ti Biag
   Arnold C. Baxa
9 Paskua, Agaw-aweng a Sarabuen
    Djuna R. Alcantara
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Leonora R. Melchor/ Narglon C. Utanes

SALAYSAY
10 Ket Nagparang ti Anghel Kadagiti Agpaspastor
     Fr. Danny R. Laeda
12 Mangtedka, Saanka nga Agdadawat
      Neyo Mario E. Valdez
14 Ania ti Isagutmo ken ni Jesus Ita a Paskua?
     Fernando B. Sanchez
24 Intayon Agpasiar Idiay Mayoyao!
    Leilanie G. Adriano
40 Ti Kinadatdatlag ti Amarilio a Laya
     Virginia A. Duldulao, Ph.D.

KOMIKS
17 Gayang ni Lam-ang (12)
20 Aritosan (56)
22 Miks & Tiks

KOLUM
16 Saludsodem ken ni Apo Hues
28 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Buhay ng Mamatay, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
15 Awan Kas iti Paskua iti Lugar a Nagtaudan
27 Txtm8
29 Adda Kadi
“Learning Disability” ti Anakmo?
31 Siled ti Kararag
33 Ta Di Mapasubli ti Oras, Nakkong!
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Namigatka Met Laeng?

December 3, 2013

Tupig ti Dupax



TUPIG TI DUPAX. Malutluto, maib-ibus, isu a tuno latta a tuno dagitoy a nagaget a tumutupig iti merkado publiko ti Dupax del Norte, Nueva Vizcaya iti gatangen dagiti naayat iti tupig a siguradoda a naimas ta napnek iti diket a saan a kas iti dadduma a mailaklako nga ad-adu met ti laokna a gagangay a bagas ken naigad a niog a marakupag isu a saan a nakilnet ken nasam-it. (Roy V. Aragon)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 16, 2013 a bilang.)

Panangarayat kadagiti baliena, lumbalumba, naisuro kadagiti mangngalap

Ni LEILANIE G. ADRIANO

BADOC, I.N. --Naisuro kadagiti kameng ti Saud-Paratong (SAPAR) Fishermen Association iti daytoy nga ili ti umno a panangarayat kadagiti maisadsad nga animal-iti-baybay a kas kadagiti lumbalumba (dolphin) ken baliena babaen ti workshop a naangay ditoy idi Nobiembre 29.

Mainaig ti workshop iti umad-adu a bilang dagiti animal-iti-baybay (marine mammals) a maidakdaknir kadagiti igid ti baybay iti Ilokandia, isu a nasken ti pannakasanay dagiti “first responders” wenno mangarayat kadagitoy.

Kas kuna ni Sherman Valdez, presidente ti Saud-Paratong Fishermen Association, maibilang dagiti dolphin ken baliena a gagayyem dagiti mangngalap isu a rebbengna a matulongan dagitoy no bilang mayaw-awan dagitoy iti igid ti baybay wenno aksidente a maputipotanda iti iket dagiti padada a mangngalap.

Kinuna met ni Arthur Valente, fishery regulatory officer iti gobierno probinsial iti Ilocos Norte ken nangidaulo iti nasao a workshop, a gapu iti saanen a magawidan a panagbalbaliw ti klima ken maigapu met laeng iti nakaro a pannakaabuso ti aglawlaw a kas iti illegal a panagkalap ken pannakasabidong ti baybay, saan met a makalisi dagiti dolphin ken baliena iti epekto dagitoy.

Kinunana a kaaduan kadagiti maidakdaknir iti igid ti baybay nga animal-iti-baybay ti masaksakit gapu kadagiti makanda a nasabidongan ken no dadduma, mayaw-awan met dagitoy nga agsapul iti pagbiagda.
Paset ti workshop ti pannakataming dagiti maisadsad nga animal-iti-baybay a kas iti pannakaipakat ti first aid kadagitoy sa maisublida met laeng iti taaw. Ngem no bilang ta saanda a makalasat, maipaayan met dagitoy iti umno a pannakaidulin.

Nasursuruan dagiti kameng ti SAPAR Fishermen Association iti Badoc, Ilocos Norte no kasano a tulonganda dagiti lumbalumba (dolphin) ken baliena no bilang ta maisadsad dagitoy iti igid ti baybay. (Rinetrato ni Leilanie G. Adriano)


Naipaganetget pay ti saan koma a pannakakalap dagitoy ta nakisangen ti bilangda ken tumulongda koma dagiti mangngalap a mangsaluad iti taaw.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 16, 2013 a bilang.)

Ice cream a tilapia flavor

Kayatyo ti ice cream a tilapia flavor?

Wen, addan kasta nga ice cream, segun iti Philippine Council for Agriculture, Aquatic and Natural Resources Research and Development (PCAARRD).

Kuna ti PCAARRD (adda iti babaen ti Department of Science and Technology) a naamirisda a pagaayat dagiti Filipino ti ice cream nangruna iti kalgaw. Iti agdama, mailaklako payen iti Filipinas ti ice cream iti nadumaduma a naidumduma a flavor a pakairamanan ti nateng a kas iti marunggay ken naadat a sili.

Ita, kuna ti PCAARD a nakatemplan ni Prof. Dana G. Vera Cruz ti Central Luzon State University’s College of Home Science and Industry (CLSU-CHSI) iti ice cream tilapia flavor. Awanan ketdi ti ice cream iti raman ken angot nga agatlames.

Addaan ni Vera Cruz iti diploma iti kurso a hotel and restaurant management (HRM) iti Ashworth University ti Goergia, Estados Unidos.

Kuna ti PCAARRD nga insagana ni Vera Cruz ti tilapia ice cream babaen ti panagusar kadagiti ramen a kas iti tilapia fillet, all-purpose cream, gatas a kondensada, presko a gatas, walnut, ken keso.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 16, 2013 a bilang.)

DISIEMBRE 16, 2013



SARITA
 6 Dagiti Silaw ti Paskua
     Estela B. Guerrero

NOBELA
26 Mission: Black Ops (8)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (21)
    N.M.E. Valdez

DANIW
7 Nawara a Salas
    Cles B. Rambaud
28 Disiembre
     Marichel E. Suguitan
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Dexter M. Fabito/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Misa Aguinaldo: Nasapa a Paskua?
     Fr. Danny R. Laeda
12 Napanglawen ni Apo Diputado?
      Neyo Mario E. Valdez
14 Umaykanto Metten iti “Partuat ti Kailokuan”!
     Leilanie G. Adriano
40 Napintas nga Imula Dagitoy a Tarong
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (11)
22 Aritosan (55)
24 Miks & Tiks

KOLUM
16 Saludsodem ken ni Apo Hues
18 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Comguadulatioms, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
 9 “Happy Birthday, Jesus!”
17 Siled ti Kararag
29 Ania, Adda Ubbing a Saanen a Makasursuro?
31 Txtm8
33 Aggayyemkayo Kadi iti Anakmo?
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Agpilika iti Maestra a Para iti Anakmo?

November 28, 2013

Deadline ti panagidatag iti aplikasion iti Pasnaan 5: Nob. 30

(NA-UPDATE)

Ipakaammo ti Seminar-Workshop Committee ti GUMIL Filipinas (Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano iti Filipinas ken iti Ballasiw-Taaw) nga agingga laeng iti Nob. 30, 2013 ti panagawatna iti aplikasion para iti Pasnaan 5.

Silulukat ti Pasnaan kadagiti agdadamo a mannurat, wenno mannurat a di pay nakaipablaak iti Bannawag iti nasursurok ngem tallo a sinurat iti genre (klase ti sinurat) a pagaplayanna.

Kas iti Pasnaan 4, uppat a benneg ti literatura ti mapagiinnadalan iti Pasnaan 5: ti sarita (para nataengan ken para ubbing) ken daniw (para nataengan ken para ubbing).

Makiddaw a tunggal aplikante a fellow, pumili iti kayatna a benneg a pakiinnadalan. No sarita, mangidatag iti dua a sarita; no daniw, mangidatag met iti uppat a daniw.

Dua a fellow ti mapili a para iti benneg ti daniw a para ubbing, dua met iti sarita a para ubbing; tallo iti sarita ken tallo met iti daniw.

Idatag dagiti sinurat babaen ti e-mail iti: pasnaan.secretariat@gmail.com, cc: asseng.tabag@gmail.com. Iraman iti sinurat ti ababa a pakasaritaan ti biag ken kaudian a retrato.

Maipaayan ti tunggal fellow iti libre a transportasion agraman board ken lodging.

Kinuna ni Arthur P. Urata, Sr., presidente ti GUMIL Filipinas, a maangay iti Riverview Resort, Gonzaga. Cagayan ti pakaangayan ti Pasnaan 5 ken sangailien daytoy ti GUMIL Cagayan inton Pebrero 7-9, 2014 a pannakaiwayatna, kas panangrambak metten ti GUMIL Filipinas iti Nailian a Bulan ti Arte.

Para iti nayon nga impormasion, ag-e-mail kadagiti e-mail address iti ngato. (Pasnaan Secretariat)



November 27, 2013

An-anusan Daytoy nga Ina



AN-ANUSAN DAYTOY NGA INA nga ibilbilag dagiti nakalapan ti asawana a babassit a layalay wenno espada (sword fish) iti igid ti baybay iti Saud, Badoc, Ilocos Norte. Iti panagtulid ti aldaw, madlaw unay ti panagbalbaliw ti tiempo maigapu iti global warming (napartak a panagbara ti lubong) ket in-inut metten a marikna dagiti lumugar aglalo dagiti agindeg iti asideg ti baybay ti bumasbassit a makalapan saan laeng a gapu iti saan a mayannatup a panagkalap no di ket iti agtultuloy a pannakaabuso ti aglawlaw a nangigapu met iti global warming. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 9, 2013 a bilang.)

“Digital broadcasting,” maiwayat iti Filipinas

Kamaudiananna, maibilangton ti Filipinas kadagiti dadduma a pagilian a kameng ti Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) a mangibasura iti analog broadcasting ket arakupennan ti digital broadcasting kalpasan ti panangirugi ti National Telecommunications Commission (NTC) iti panangadaptarna iti Japanese digital television system.

Maawagan iti Integrated Service Digital Broadcasting-Terrestial (ISDB-T) system a pinarnuay ti Japan, daytoy ti mangidanonto iti digital broadcasting iti sibubukel a pagilian ken mangipaay iti libre a digital TV signal. Iti sabali a pannao, nalawlawagton dagiti mabuya iti telebision uray pay kadagiti nalengleng a lugar a maidilig iti agdama a maar-aramat nga analog broadcasting.

Karaman iti sistema ti dagus a pannakaballaag dagiti umili kadagiti mapaspasungadan a kalamidad a maidanon babaen ti telebision ken uray kadagiti selpon ken sabsabali pay a mobile devices nga addaan iti television receiver.

Kuna ti NTC a manamnama a maibasuranton a mamimpinsan ti analog broadcasting iti uneg ti dua agingga iti tallo a tawen manipud ita.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 9, 2013 a bilang.)

Sayang!



SAYANG! Tagisayangen ‘toy ubing iti Brgy. Ammubuan, Ballesteros, Cagayan dagiti bunga ti tsiko ni apongna a lakay a rinuros ti bagyo a Vinta isu nga an-anusanna a piduten dagiti natangkenan tapno ipaluomna nga aramiden laengen ni tatangna a suka. (Jobert M. Pacnis)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 9, 2013 a bilang.)

No awanen ti PDAF, kasano itan dagiti iskolar?

Kasano itan dagiti iskolar ti ili?

Daytoy ti kayat a sungbatan ti Commission on Higher Education (CHEd) kalpasan nga ideklara ti Korte Suprema a maikontra iti Konstitusion ti Priority Development Assistance Fund (PDAF) dagiti kongresista nga ad-adda nga am-ammo iti awag a pork barrel fund.

Kuna ni CHEd Chairperson Patricia Licuanan a nangipaay daytoy iti parikut ta adu dagiti estudiante ti mangnamnama iti PDAF.

Gapu iti daytoy, dinawat ti CHEd kadagiti higher education institution nga awatenda latta iti umay a semestre dagiti iskolar bayat ti pannakarisut ti parikut.

Kuna pay ni Licuanan a mabalin nga alaen ti Komision ti development fund ti CHEd wenno ti social fund ti Presidente tapno masupusopan ti kasapulan a matrikula dagiti iskolar.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 9, 2013 a bilang.)

GF Board Meeting: Dis. 7

Maangay ti maikatlo a board meeting ti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat iti Filipinas ken ballasiw-taaw, itoy Disiembre 7, 2013 (nayalud-od manipud iti Nobiembre 8), 10 A.M. babaen ti panangsangaili da GF Board Director Martin T. Rochina ken ti kaingungotna a ni Teresita Rochina iti pagtaenganda iti Brgy. Rizal, Makati City, kas kuna ni GF President Arthur P. Urata, Sr.

Mapagsasaritaan iti nasao a miting dagiti proyekto ti GF a kas iti Pasnaan 5 a maangay inton Pebrero 7-9, 2014 idiay Gonzaga, Cagayan; ti Balikas a publikasion ti gunglo; ti Tagnawa 2014 a proyekto iti panagilibro ken ti pannakaangay ti 46th GF Convention inton Abril 2014 iti Sanchez Mira, Cagayan.

Maigunamgunam ti idadar-ay dagiti amin nga opisial ken dagiti presidente dagiti GUMIL chapter.

Iti sabali a bangir, marambakan ti maika-47 nga anibersario ti GUMIL Metro Manila iti pagtaengan da GMM President Vivencio S. Baclig iti Novaliches, Quezon City itoy a Disiembre 8, 2013. Simple laeng ti selebrasion ta inkeddeng dagiti kameng ti agdonar kadagiti biktima ti bagyo a Yolanda babaen ti Philippine National Red Cross.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 9, 2013 a bilang.)

DISIEMBRE 9, 2013



SARITA
 6 Ti Regalo ni Ipud
    Rolando A. Seguro, Jr.

NOBELA
26 Mission: Black Ops (7)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (20)
    N.M.E. Valdez

DANIW
10 Tinagikuata ti Lubong
     Vincent Cab. Berroy
28 Kalpasan ti Amin
     Jake F. Ilac
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Ludy Ely F. Bravo/ Dexter Marin Fabito

SALAYSAY
12 Ket Bimmangon ni Pacquiao!
      Neyo Mario E. Valdez
14 Nagpintasen ti Kailokuan!
     Felix M. Eslava, Jr.
40 Dika Koma Agpannuray iti Kemikal a Pestisidio
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (10)
22 Aritosan (54)
24 Miks & Tiks

KOLUM
16 Saludsodem ken ni Apo Hues
18 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Temporally Closed, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
 9 Nagkupas a Naimbag a Sursuro
17 Siled ti Kararag
29 Ubing Pay La Ngamin, Kunam Lattan, Manang?
31 Txtm8
33 Dinto Agbalin a Barayuboy
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 “Inang, Papaayabannaka ti Prinsipal”

November 21, 2013

Saan Laeng a Naim-imas ti Marunggay No Kanayon a Maal-alaan



SAAN LAENG A NAIM-IMAS TI MARUNGGAY NO KANAYON A MAAL-ALAAN. Daytoy ita ti mangmangted iti natalged a pagtrabahuan dagiti sumagmamano a residente iti Ilocos Norte a kas kadagitoy nga umili iti Sarrat, Ilocos Norte. Mailako dagitoy madama a maimarmaritan a bulong ti marunggay kadagiti pharmaceutical companies ken dadduma pay a negosiante iti Metro Manila ken iti ballasiw-taaw— iti Europa ken Asia ken iti Estados Unidos— tapno maproseso dagitoy a kas pulbos (powder) wenno flakes ket agbalin a kangrunaan a ramen dagiti maar-aramid a malunggay herbal tea, food supplement ken fortifier. Narugian idi 2008, ti kooperatiba dagiti agmulmula iti marunggay iti Ilocos Norte nga idauluan ni Pastor Adriano Piza ti napasnek a mangitantandudo ita iti panagmula iti marunggay tapno ad-adda pay a makatulong iti panagdur-as dagiti mannalon. Masarakan ti plantada iti igid ti national highway iti Barangay San Joaquin iti Sarrat ket ditoy a maproseso dagiti bulong ti marunggay babaen ti drying machine ken pulverizer. Manipud iti nasurok a 22 nga ektaria a plantasion ti marunggay iti agdama, plano ti grupo a manayonan pay daytoy agingga iti 100 nga ektaria tapno maserbian ti dakkel a panagkasapulan iti daytoy a produkto ket maibilang daytoy kadagiti maipagpannakkel a produkto ni Ilokano iti biang ti export. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 2, 2013 a bilang.)

Climate change education, saan koma a sex education

Imbes a sex education, rebbengna koma a maisuro ti climate change kadagiti pribado ken publiko a pagadalan iti pagilian. Daytoy ti indiaya ni Dip. Lito Antienza ti Buhay party-list.

Kuna ni Atienza a ti pannakapukaw dagiti biag ken pannakadadael dagiti sanikua gapu iti bagyo a Yolanda ti mangriing koma iti nasional a gobierno tapno iturongna ti imatangna iti pannakayadal kadagiti agtutubo ti maipanggep iti climate change.

Kuna pay ni Atienza a lipatentayo pay laeng ti sex education iti RH Law (a kadagitoy a gundaway, saan pay laeng a maipakat). Segun kenkuana, ti biblia ti nakaparsuaan ti rebbengna a maisuro gapu ta daytoy ti mangisalakan iti biag.

Karaman kadagiiti nangkontra iti pannakayimplementar ti RH Law, kuna ni Atienza nga awaten koman ti gobierno a mabalin a dumtengto manen dagiti didigra a kas kapigsa ti Yolanda. Kunana a daytoy ti bales ti nakaparsuaan gapu iti adu a panagabuso ti tattao; ngarud, masapul koma a maiwayat dagiti addang tapno masalakniban dagiti biag ken sanikua ken maikabassit ti madidigra dagiti napipigsa a kalamidad.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 2, 2013 a bilang.)

“Pork barrel,” maikontra iti Konstitusion, kuna ti SC

Maikontra iti Konstitusion ti “pork barrel” dagiti kameng ti Kongreso iti babaen ti Priority Development Assistant Fund (PDAF) saan laeng nga iti 2013 no di pay ket kadagiti napalpalabas a tawen, kas kuna ti Korte Suprema itay lawasna.

Iti panangibotos dagiti amin a 14 a mahistrado ti Korte Suprema, naibilin pay ti panangkamat ti gobierno kadagiti amin nga opisial ti turay ken pribado nga umili nga adda pakainaiganna iti illegal a pannakaaramat dagiti pondo iti babaen ti sistema ti pork barrel.

Iti agdama, indarumen ti gobierno iti kaso a plunder ken malversation ti tallo a senador— da Juan Ponce Enrile, Jose “Jinggoy” Estrada ken Ramon “Bong” Revilla-- ken 34 a sabsabali pay iti panangidaulo kadakuada ni maatap nga utek ti P10-bilion a pork barrel scam a ni Janet Lim Napoles.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 2, 2013 a bilang.)

November 20, 2013

DISIEMBRE 2, 2013



SARITA
 6 Soledad Dolor
    Onofrecia I. Ibarra

NOBELA
26 Mission: Black Ops (6)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (19)
    N.M.E. Valdez

DANIW
  7 Kawesanka iti Estetiko a Balikas
     John B. Buhay
28 Ken ni Liwliwa
     Roselyn C. Campano
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Ethewalda D. Daga/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Asino ni Kapitan Pedro B. Navarro?
     Gloria Lorenzana Agas
12 Komusta Itan ti Marag Valley?
      Leilanie G. Adriano
24 Ket Nagpabuyada iti Sarsuela Idiay Maui
      Ric Agnes
40 Nagimaskan, Maritangtang!
     Virginia A. Duldulao

KOMIKS
17Gayang ni Lam-ang (9)
20 Aritosan (54)
22 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
16 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Mami Pakyaw
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
 9 “Amangan No Agpukawka Manen”
15 Siled ti Kararag
29 Ania, Aya, ti Pork Barrel?
31 Txtm8
33 Kasla Nataengan; Ngem No Dadduma, Ubing Latta ti Garawna
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Rumbeng Kadi a Magunggonaan Dagiti Nagaget nga Ubbing?


November 19, 2013

Lallakay ken Babbaket, Naserbian iti Capitol Express



LALLAKAY KEN BABBAKET, NASERBIAN ITI CAPITOL EXPRESS. Agassawa a Tinguian iti Nueva Era, Ilocos Norte ti madama a patpatulduan ni Fernando “Andy” Ligot iti Communication and Media Office ti gobierno probinsial ti Ilocos Norte tapno maikkanda iti libre nga agas. Imbes nga agudong pay laeng dagitoy tapno agkiddaw iti kasapulanda a tulong, mismo a ti Capitol Express a programa ti gobierno probinsial ti agpaspasiar kadagiti nadumaduma nga ili ken siudad iti Ilocos Norte tapno mayasideg dagiti nadumaduma a serbisio ken programa a kasapulanda a kas iti libre nga agas, pannakaipaay iti pagpuonan a negosio, panggedan wenno taraken a kalding, baboy wenno baka ken dadduma pay a makatulong kadakuada tapno maalay-ayan ti kinakurapay ken malapdan ti nakaro a panagbisin. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 25, 2013 a bilang.)

November 17, 2013

Agannad iti makasabidong a dekorasion iti Paskua

Maysa nga environmental group ti nangballaag kadagiti umili itay lawasna iti panagannadda kadagiti magatang a dekorasion iti Paskua kalpasan a matakuatan nga adu kadagitoy ti addaan iti nangato nga imetna a “lead” wenno buli a makadadael iti salun-at.

Iti panangamiris ti EcoWaste Coalition Project Protect kadagiti lako a dekorasion iti Paskua iti sumagmamano a pagtagilakuan iti Divisoria ken Quiapo iti Manila, Monumento iti Caloocan City ken Nepa-Q-Mart iti Quezon City, natakuatan, babaen ti panagusar iti x-ray fluorescence (XRF) analytical device, ti kaadda dagiti makasabidong a kemikal a ramen dagitoy, kas iti antimony, arsenic, cadmium wenno chromium a nangatngato ngem iti kabaelan ti bagi nga agsepen.

Kangrunaan ketdi a pakariribukan ti grupo ti kaadda ti ramen a lead dagiti inamirisda a dekorasion iti Paskua ta napeggad daytoy iti salun-at uray “low level” daytoy.

Innayon ti grupo a kangrunaan a maapektaran dagiti ubbing ta nakapsut pay laeng ti resistansiada ken madama pay laeng ti pannakadebelop ti bagida.

Kuna pay ti grupo a dagiti dekorasion iti Paskua, makadkadanon met uray kadagiti adayo a probinsia—ket rumbeng laeng a maballaagan dagiti umili a pilienda koma dagiti gatangenda wenno nasaysayaat pay, agusarda laengen kadagiti material nga adda iti aglawlawda.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 25, 2013 a bilang.)

Ikiwkiwar Dagitoy a Mannalon



IKIWKIWAR DAGITOY A MANNALON wenno agbangbangkag ti bilagda a kahoy (balangkoy, balinghoy, cassava), a naburbor nga umuna babaen ti shredder (makita iti likud),  iti daytoy a paset ti barangay Nueva, Sta. Marcela, Apayao tapno al-alisto a mamagaan sakbay nga ibiaheda idiay Echague, Isabela nga ayan ti maysa a planta ti feeds.  Ti kahoy ti maikadua a kangrunaan a produkto ti Sta. Marcela, Apayao, malaksid iti pagay, nga isu met laeng ti OTOP wenno One Town One Product-da.  Daytoy met laeng ti namunganayan ti Balangkoy Festival ti nasao nga ili.  (Rolando A. Seguro, Jr.)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 25, 2013 a bilang.)

November 14, 2013

Bahrain, agawat iti obrero a Pinoy manipud iti Saudi

Impakaammo ni Department of Labor and Employment (DoLE) Secretary Rosalinda Baldoz nga impanamnama ni Bahraini Labor Minister Jameel bin Mohammed Ali Humaidan nga interesado ti Bahrain nga agala kadagiti skilled Filipino workers nga agtrabaho iti nasao a pagilian.

Segun ken ni Baldoz, dakkel nga oportunidad daytoy para kadagiti overseas Filipino workers (OFW) a napagawid manipud iti Saudi Arabia ken iti dadduma pay a pagilian iti Middle East.

Kuna ni Baldoz a no bilang kayatda pay ti agabrod, nasayaat ti Bahrain ken dadduma pay a pagilian iti Middle East yantangay ta naipasigda metten ti bagbagida iti kultura dagiti Arabo ken nalaka laengen a sursuruenda ti lengguahe dagitoy.

Sinigurado met ni Baldoz a natalged dagiti OFW iti Bahrain nga ayan ita ti mapattapatta a 60,000 a mangmangged a Filipino.

Kuna ni Baldoz a nupay mariribukan dagiti napagawid nga OFW, kayat nga ipakaammo ti opisial a mabalinda ti agtrabaho iti abrod nangruna iti Bahrain wenno agnegosio iti pagilian.

Naammuan a nasursurok ngem 12,000 a Filipino ti naawanan iti trabaho gapu iti kampania ti Saudi Arabia nga agtiliw kadagiti illegal nga agtrabtrabaho iti nasao a pagilian.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 25, 2013 a bilang.)

November 13, 2013

NOBIEMBRE 25, 2013



SARITA
 6 Ti Sunggo
    Ariel S. Tabag

NOBELA
26 Mission: Black Ops (5)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (18)
    N.M.E. Valdez

DANIW
 9 Sika ti Sabong, Siak ti Salemsem
     Arnold C. Baxa
32 2 a Daniw iti Panangilut iti Mapakpakil a Rabii
    Roy V. Aragon
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Jobert M. Pacnis/ Ronelyn B. Ramones

SALAYSAY
10 Daydi Manong Tante, Editor (3)
     Guillermo R. Andaya
12 Storm Surge, Ania Daytoy?
     Neyo Mario E. Valdez
40 Padasenyo Met ti Agtaraken iti Rasa
      Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (8)
22 Aritosan (53)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
16 Dear Doc
18 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Kini Rogers, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
17 Ania Kadi ti Money Laundering?
28 Siled ti Kararag
29 Ania Met ti Akem ti LGU iti Panagbasa da Boy ken Baby?
31 Txtm8
33 Wen, Raementayo Koma ti Musika
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Kasano ti Panangisurat Kadagiti Mangngeg iti Lektiur?

November 11, 2013

Saluyot Laeng?



SALUYOT LAENG? Ay, dimo kunkuna dayta. Gapu ta babaen ti panagsukisok ken mayannatup a teknolohia, mabalin met daytoy a maaramid a tela a kas kadagitoy naidispley a pagan-anay a naaramid manipud iti bulong ti saluyot, water hyacinth ken maguey nga adda laeng nga agwarawara iti aglawlawtayo. Kinapudnona, saan laengen nga iti Filipinas ti pakaiwarwarasan dagitoy a partuat ni Filipino, nakadanon payen iti nadumaduma a paset ti lubong. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 18, 2013 a bilang.)

Botelia a plastik nga addaan iti BPA, nakiddaw a maiparit

Kiniddaw ti maysa nga agdadamo a diputado ti madagdagus a pannakaiparit dagiti botelia a plastik a pagyanan dagiti makan ken inumen a para ubbing a naaramid manipud iti bisphenol A (BPA), maysa a paset ti plastik, a naduktalan a makadidigra iti tao.

Indatag ni Dip. Angelina Tan (NPC, Quezon) ti House Bill (HB) 2340 a mangibilin ti permanente a pannakaipagel dagiti produkto a plastik nga addaan iti BPA ken ti pannakaipakat ti dusa iti pannakaangkat, pannakapartuat, pannakailako ken pannakaiwaras dagitoy.

Kuna ni Tan, maysa a doktor iti medisina, a ti BPA ti agraraira a kemikal iti agdama ken isu ti kangrunaan a paset ti polycarbonate plastic a masarakan kadagiti container a pagyanan ti taraon ken botelia a para kadagiti ubbing.

Kunana a mabalin a maligsay daytoy BPA babaen ti pudot wenno dadduma pay a kondision ti temperatura ket mabalin a mailaok iti taraon ket agpeggad ti salun-at ti tao.

Kuna pay ni Tan a dagiti umad-adu a parikut iti salun-at kas iti prostate cancer, kanser iti suso, sobra a kinalukmeg, attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD), natungday a panagdebelop ti utek ken resistensia, nababa a bilang ti semilia ket mainanaigiti BPA, segun kadagiti panagadal.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 18, 2013 a bilang.)

Awan “tax break,” kuna ti Malakanyang

Awan ti maipanamnama ti gobierno a tax break wenno saan a panagbayad dagiti umili iti buis, kas maibatay iti pakaammo ti Malakanyang.

Kuna ni Presidential Communications Operations Secretary Herminio Coloma, Jr. nga awan ti panggep ti gobierno a mangipakat iti tax break a kas iti ilablaban ti sumagmamano a grupo a dismayado iti maatap a pannakakunniber ti binilion a pisos manipud iti pork barrel.

Kuna ni Coloma nga agpanunot koma a naimbag dagiti manguruprupir iti tax break ta ti buis dagiti umili ti dara ti ekonomia. Dakkel a porsiento ti nailian a badyet ti aggapu iti buis dagiti umili.

Sumagmamano a grupo, a nangipakaammo iti pannakadismayada ken ni Presidente Benigso S. Aquino III gapu iti panangsalsalaknibna iti pork barrel system, ti nangdawat a maipakat koma ti tallo a bulan a tax break tapno maliklikan ti panangibolsa dagiti managkunniber a politiko kadagiti ibaybayadda a buis.

Kuna ketdi ni Coloma a daytoy a plano ket aramid dagiti nakipet ti utekna gapu laeng iti pannakadismayada iti pork barrel scam.

Innayonna a bassit laeng a pondo ti nairaman iti pork barrel scam no idilig iti dakkel a gatad manipud iti buis dagiti umili a maus-usar kadagiti proyekto ti gobierno.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 18, 2013 a bilang.)

November 9, 2013

Dumteng Man ti Dawel, Kasla Awan Aniamanna



DUMTENG MAN TI DAWEL, KASLA AWAN ANIAMANNA no adda panagkaykaysa. Kas kadagitoy pumurok iti Barangay Saud, Badoc, Ilocos Norte, sangsangkamaysada a mangguyguyod iti iket a pagdaklis tapno adda pagbibingayanda a sida. Ubing, lakay man wenno baket, maibingayan— kas subad ti itutulongna. Narigat man ti biag, kunada, ngem naragsak met no ti ipauneg, mismo a nagbannogan— saan a kas kadagiti dadduma a politiko a nakaamerikana ngem manipud met iti ling-et dagiti umili ti paggapuan ti pagpapaimasda. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 18, 2013 a bilang.)

November 6, 2013

NOBIEMBRE 18, 2013



SARITA
 6 Aurora Borealis
    Aileen B. Serrano

NOBELA
26 Mission: Black Ops (4)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
30 Kasera 101 (17)
    N.M.E. Valdez

DANIW
32 Marapait
     Pearl Lovedyn A. Dacuag
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Leonora R. Melchor/ Derick Marcel F. Yabes

SALAYSAY
10 Daydi Manong Tante, Editor (2)
     Guillermo R. Andaya
12 Nasken Kadi Pay nga Agpalawag ni PNoy?
     Neyo Mario E. Valdez
16 Destinasion: Batanes
      Elizabeth M. Raquel
40 Kastoy ti Umno a Panagabuno iti Tarong
      Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (7)
22 Aritosan (52)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
17 Okeyka, Apong
29 Dear Doc
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Kosina Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Sport Swear, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
 4 Tao, Lugar, Pasamak
9 Ne, Sangagasuten ti Tawen da Lola!
15 Bumabbaba Kadi ti Grado ti Anakmo?
28 Siled ti Kararag
31 Txtm8
33 Asaynment Wenno Pagibusan Laeng iti Oras?
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Agannad iti Panagaramat iti Reusable Bag

November 5, 2013

Problemam ti Bao iti Pinagayam?



PROBLEMAM TI BAO ITI PINAGAYAM? Padasem man a tugkelan iti palatang ti
niog ti aglikmut ti pinagayam a kas iti ar-aramiden dagiti sumagmamano a mannalon ditoy dumaya a Pangasinan (kitaen ti ladawan). Adu ti mamati a makabugaw daytoy iti bao ta kasla kano uleg ti naitugkel a palatang ti niog a sisasagana a tumukkaw ti itsurana. (Felix M. Eslava, Jr.)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

4 a baro a barayti ti pagay, manamnama a paaduenna ti apit

Uppat a baro a barayti ti pagay a nabiit pay a nairuar ti manamnama a mangpaadu iti apit ken makatulong a mangtun-oy iti naan-anay a kasapulan a bagas ti pagilian iti daytoy a tawen, kas kinuna ti Philippine Rice Research Institute (PhilRice) itay lawasna.

Nairehistron iti National Seed Industry Council (NSIC) dagitoy baro nga uppat a barayti ti pagay, ti Tubigan 23, Tubigan 24, Tubigan 25, ken Japonica 3.

Kinuna ni PhilRice Executive Director Dr. Eufemio Rasco, Jr. a kabaelan dagitoy a baro a barayti ti mangipaay iti 7 agingga iti 10 a tonelada metrika (MT) nga apit iti kada ektaria.

“Dakkel ti maitulong dagitoy a barayti, a makaited iti 7 MT agingga iti 10 MT iti kada ektaria, iti pannakapaadu ti apit no panunoten nga iti agdama, mapan laeng a 3 MT agingga iti 4 MT ti gagangay a maap-apit iti kada ektaria.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

November 3, 2013

Abel Iloko, Magustuanda a Gatangen a Para Regalo



ABEL ILOKO, MAGUSTUANDA A GATANGEN A PARA REGALO. Kas iti daytoy gumatgatang iti abel ken ni manang tindera a kameng ti Paoay Weavers Association iti Paoay, Ilocos Norte, makaay-ayat a pumilpili kadagiti kayatna a gatangen. Malaksid iti naabel a tela a maaramid a kas uniporme, Filipiniana wenno dagiti kadawyan a punda ti pungan ken ules nga ilaklakoda, adu payen ti sabasabali a disenio ken partuat ti Kailokuan manipud iti abel a kas iti hand bag, coin purse, table runner, pagpunas ken dadduma pay a kasapulan iti kosina wenno arkos iti balay wenno kadagiti restauran a mangitantandudo kadagiti nariingan a produkto ni Ilokano. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

Ayat iti trabaho, saan a sueldo ti kaskenan, kuna ti panagadal

Ti panangipateg iti trabaho, saan ket a ti kinangato ti sueldo, ti gapuna nga agtaltalinaed ti maysa nga empleado iti trabahona.

Daytoy ti natakuatan iti maysa a surbey nga inwayat ti maysa nga online recruitment firm itay nabiit.

“Ti kangrunaan a rason nga agtaltalinaed dagiti empleado iti agdama a trabahoda ket isu ti kinapudnona a pagaayat dagiti empleado ti ar-aramidenda,” kinuna ti surbey nga inwayat ti JobStreet.com.

Kas maibatay iti resulta ti surbey a nairuar itay lawasna, 75 a porsiento kadagiti napagsaludsodan, nga agdama nga agsapsapul iti trabahoda, ti nagkuna a napateg a banag ti dakkel a sueldo iti panagsapsapulda iti kayatda a pagtrabahuan. Ngem ti ketdi kaskenan, isu ti kinaragsakda a mangar-aramid iti maipakumit kadakuada a trabaho— ta pagaayatda nga ar-aramiden daytoy.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

October 31, 2013

Pasnaan 5, maangay iti Gonzaga, Cagayan

Maangay ti Pasnaan 5 iti Riverview Resort, Gonzaga, Cagayan, babaen ti panangsangaili ti GUMIL Cagayan, inton Pebrero 7-9, 2014, kas panangrambak metten ti GUMIL Filipinas iti Nailian a Bulan ti Arte, kas kinuna ni Arthur P. Urata, Sr., presidente ti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Filipinas ken iti ballasiw-taaw.

Mainaig iti daytoy, ipalagip ti Seminar-Workshop Committee ti GF, nga agingga laeng iti Nob. 30, 2013 ti panagawatna iti aplikasion para iti Pasnaan 5.

Silulukat ti Pasnaan kadagiti agdadamo a mannurat, wenno mannurat a di pay nakaipablaak iti Bannawag iti nasursurok ngem tallo a sinurat iti genre (klase ti sinurat) a pagaplayanna.

Kas iti Pasnaan 4, uppat a benneg ti literatura ti mapagiinnadalan iti Pasnaan 5: ti sarita (para nataengan ken para ubbing) ken daniw (para nataengan ken para ubbing).

Makiddaw a tunggal aplikante a fellow, pumili iti kayatna a benneg a pakiinnadalan. No sarita, mangidatag iti dua a sarita; no daniw, mangidatag met iti uppat a daniw.

Dua a fellow ti mapili a para iti benneg ti daniw a para ubbing, dua met iti sarita a para ubbing; tallo iti sarita ken tallo met iti daniw.

Idatag dagiti sinurat babaen ti e-mail iti: pasnaan.secretariat@gmail.com, cc: asseng.tabag@gmail.com. Iraman iti sinurat ti ababa a pakasaritaan ti biag ken kaudian a retrato.

Maipaayan ti tunggal fellow iti libre a transportasion agraman board ken lodging.
Para iti nayon nga impormasion, ag-e-mail kadagiti e-mail address iti ngato. (Pasnaan Secretariat)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

October 30, 2013

NOBIEMBRE 11, 2013



SARITA
 4 Dagiti Nuang iti Patombo III
    Joel B. Manuel

NOBELA
16 Mission: Black Ops (3)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
28 Kasera 101 (16)
    N.M.E. Valdez
34 Galiera Queen (36)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
 7 Panagidus
    Daniel L. Nesperos
18 Ti Bituen nga Imbatim
    Djuna R. Alcantara
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Roselyn C. Campano/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Apay nga Agmama ni Pugao?
     John B. Buhay
12 Kasano Met ti Pannakaaramat ti Pondo ti Barangay?
     Neyo Mario E. Valdez

KOMIKS
21 Gayang ni Lam-ang (6)
24 Miks & Tiks
26 Aritosan (51)

KOLUM
 9 Okeyka, Apong
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
19 Dear Doc
36 TIPS
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
40 Kosina ni Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Gran Oppening, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
15 Tao, Lugar, Pasamak
30 Siled ti Kararag
31 Ubbing, Intayon Agpagnapagna!
32 Pagannurotan iti Salip iti Sarita ti 16th AMMAFLA
33 Ania, Anakko, Sika Lattan ti Husto?
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy
41 Kagurgura ti Anakmo ti Maestrana?

Kompleto a Pagannurotan: Salip iti Sarita ti 16th AMMAFLA

Adtoy ti kompleto a pagannurotan ti Salip iti Sarita ti Maika-16 nga AMMA Foundation Literary Awards (AMMAFLA) nga imatonan da Amado ken Gloria Yoro, Francisco ken Aurora Ponce, ken Alfredo ken Cherry Quibol (agpapada nga agindegen iti Hawaii) a nairanta nga agpaay kadagiti agdadamo a mannurat iti Ilokano a “kas pangaron iti reggetda a mangpatadem pay iti plumada”:

1. Aggibus ti salip iti Pebrero 28, 2014.

2. Agpaay laeng ti salip kadagiti agdadamo a mannurat iti Ilokano. Iti daytoy a pasalip, maibilang nga agdadamo ti mannurat no awan pay ti naipablaak a saritana iti Bannawag. No adda man, di koma nasursurok ngem tallo ti naipablaakna agingga iti Nob. 11, 2013 a bilang ti nasao a magasin.

3. Siwawayawaya ti autor a mangpili iti topiko ti isalipna a sarita.

4. Agatiddog ti sarita iti 10-15 a panid iti short bond paper, naimakinilia, wenno saan, naikompiuter iti doble espasio (Times Roman Medium 12 pts. iti computer), ken adda espasio wenno margin a maysa a pulgada iti amin nga igid ti papel.

5. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal autor.

6. Nasken nga orihinal, di pay naipablaak wenno naadaw iti ania man a sinurat ti isalip. Nasken met a saan a naipatarus ti pakisalip manipud iti sabali a lengguahe ken nasken a bukod a putar ti autor ti pakisalipna.

7. Ti parbo a nagan ti autor ti agparang a naganna a kas autor ti sarita. Ipatulod ti pakisalip iti uppat a nadalus a kopia ken pakuyogan iti narikpan a sobre a naglaon iti pudno ken parbo a nagan ti autor, paulo ti pakisalip, kaudian a ladawan ken ababa a pakasaritaan ti biag ti autor, adres ti agdama a pagnaedan, agraman e-mail address ken numero ti selpon wenno telepono a mabalin a pakakontakan iti autor. Iti rabaw ti sobre, isurat ti paulo ti sarita ken parbo a nagan ti autor.

8. Ipatulod ti pakisalip babaen ti koreo wenno personal nga idatag iti daytoy nga adres: Short Story Writing Contest, 16th AMMAFLA, c/o Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla corner Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila. Nasken a maawat ti Bannawag ti pakisalip iti di naladladaw ngem iti Pebrero 28, 2014. Saan a mairaman iti salip ti entry a maawat kalpasan dayta a petsa.

9. Dagiti gunggona: Umuna a Gunggona, P10,000.00; Maikadua, P8,500.00; ken Maikatlo, P7,000.00. Maipaayan pay dagiti mangabak iti sertipiko ti pammadayaw. Adda met karbengan dagiti hurado a mangkissay iti bilang dagiti mangabak no awan ti makapatar iti bukodda a pagbatayan dagiti mangabak. Mabalinda met ti mangparnuay iti sabali a gunggona, no kasapulan.

10. Mapakaammuanto dagiti mangabak no kaano ken sadino ti pakapadayawanda. No met matakuatan a sinalungasing ti mangabak ti Pagannurotan Blng. 2 ken/wenno 6, maibabawi ti premiona ken mapawilanton a makisalip iti ania man a pasalip ti AMMAFLA.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 11, 2013 a bilang.)

October 28, 2013

Adu ti Magadgad a Para iti Undas



ADU TI MAGADGAD A PARA ITI UNDAS. Inaldaw nga adu ti malaklakuan a magadgad a niog daytoy a puesto ti pamilia Cacas-Valdez  iti public market ti Narvacan, Ilocos Sur. Ngem nakasagana latta ti puesto iti adu nga ilakona uray iti kabuslon dagiti aggatang iti niog para kadagiti maluto a sinuman, patupat, tupig ken dadduma pay, a kas paseten ti kannawidan ni Ilokano a manglagip iti Piesta Dagiti Natay.  (NMEValdez)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

Panaglukat ti klase, Hunio latta– DepEd

Impakaammo ti Department of Education nga agtalinaed a Hunio ti panaglukat iti klase para iti basic education ta saan met a masapul nga igiddan ti academic calendar iti dadduma pay a pagilian iti ASEAN.
Mainaig daytoy iti singasing dagiti dadduma a higher education institution (HEIs) a mayakar ti panaglukat iti klase iti Septiembre.

Kuna ni DepEd Assistant Secretary for Planning Jesus Mateo nga iti laksid dagiti kiddaw a mabaliwan ti panaglukat iti klase, saan a nagbaliw ti departamento iti pagtaktakderanna para iti basic education.
Kuna ni Mateo a masapul a panunoten koma ti agpada a pagimbagan ti titser ken estudiante.

Kunana a nupay agbalbaliw ti taray ti tiempo, nagtalinaed nga iti Septiembre ken Oktubre a mapaspasamak dagiti napipigsa a bagyo iti Filipinas. Ngarud, kunana a narigrigat a luktan ti klase iti Septiembre.

Sakbayna, impakaammo dagiti HEIs a kameng iti Coordinating Council of Private Educational Associations (COCOPEA), ti kadakkelan nga organisasion dagiti pribado nga eskuela iti pagilian, ti panggepda a mangyakar iti panaglukat ti klase iti Hulio, Agosto wenno Septiembre tapno maigiddan iti academic calendar dagiti dadduma a pagilian iti ASEAN.

Kuna ni Mateo a mabalin a mayataday daytoy iti higher education ngem saan iti basic education.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

Miting ti GF ken GMM, Nob. 9

Sangailien ni GUMIL Filipinas Director Martin Rochina ken kaingungotna a Teresita ti maikatlo a board meeting ti GUMIL Filipinas, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Filipinas ken ballasiw-taaw, ken ti general membership meeting ti GUMIL Metro Manila, ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Metro Manila ken kabangibangna a probinsia, inton Nob. 9, 2013 iti pagtaenganda iti Makati City.

Mapagsasaritaan iti miting ti GF dagiti proyekto ti gunglo a kas iti Pasnaan 5 a maangay inton Pebrero 2014, ti Tagnawa 2014 a proyekto iti panagipablaak, ken ti Maika-46 a Nailian a Kombension inton Abril 2014 a maangay iti Sanchez Mira, Cagayan, segun ken ni GF President Arthur P. Urata, Sr.

Mapagsasaritaan met iti miting ti GMM ti pannakaangay ti Maika-47 nga Anibersario ken Christmas Program ti gunglo inton Dis. 8, 2013 iti Bloomfields Subdivision, Novaliches, Quezon City, kas impakaammo ni GMM President Ret. Judge Vivencio S. Baclig. (GF Secretariat)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

2013 Professional Media Awardee

Inyalat ni Reynaldo E. Andres, Information Officer III ti Mariano Marcos State University (MMSU) iti Siudad ti Batac ken mannurat iti Bannawag, ti Umuna a Gunggona iti 2013 Professional Media Award (PMA), print category, nga  intuyang ti Philippine Council for Agriculture, Aquatic and Natural Resources Research and Development (PCAARRD) ken Department of Science and Technology (DOST).

Daytoy ti maikadua a pammadayaw a nagun-od ni Andres iti isu met laeng a pasalip nga intuytuyang ti PCAARRD ken DOST iti tunggal dua a tawen. Immuna a nagun-od ni Andres ti maikadua a gunggona iti PMA idi 2001.

Naluktan ti pasalip kadagiti amin a mannurat iti salaysay ken damag iti agrikultura (agricultural journalist) iti pagilian nga empleado ti gobierno ken kameng ti media. Masapul a mainaig iti agrikultura, panagkalap (fisheries), forestry, ken rekursos naturales (natural resources) dagiti isalip a sinurat a naipablaak iti pagiwarnak ken magasin iti tawen 2012.

Pinangabak ni Andres dagiti sinuratna a salaysay maipanggep iti moderno a takuat ken pagdurdur-asan ti  agrikultura a naipablaak iti Bannawag ken iti Ilocos Times manipud Enero agingga iti Disiembre 2012.

Kuna dagiti pannakabagi ti PCAARRD a maipaay ken ni Andres ti pammadayaw a kas panangbigbig ti ahensia iti agtultuloy a suportana iti pannakaisaknap ken pannakaitandudo ti agrikultura ken dagiti dadduma pay a teknolohia iti Region 1 tapno mapadur-as ti apit ken ekonomia ti pagilian. Kunada a nakatulong dagiti sinurat ni Andres kadagiti mannalon tapno maammuanda dagiti napabaro a teknolohia nga insayangkat ti Ilocos Agriculture, Aquatic and Natural Resources Research and Development (ILAARRDEC) nga isu ti pagpapaayanna a kas Information Officer.

Awatento ni Andres ti cash prize ken plakena iti maysa a seremonia inton Nobiembre 8 iti Sofitel Philippine Plaza Manila, CCP Complex, Roxas Boulevard, Pasay City kas paset ti panangrambak ti PCAARD iti tinawen nga anibersariona.


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

Kastoykami Idi Iti Bannawag: Daydi Manong Tante, Editor

Ni GUILLERMO R. ANDAYA

ITI kallabes nga isasarungkarko iti Barangay Cabaruan, Bacarra, Ilocos Norte a ‘yan ti dinakkelak a balaymi iti daydi Nanang (Concepcion Andaya Tumacder, kabsat dagiti nagkonkonsehal ti ilimi Cirilo D. Andaya, nga isu ti nangpatanor kaniak a kas anakna manipud idi agdua pay laeng ti tawenko a panangipasngay ti nanangko, Marcela Ramirez Andaya, iti sumaruno kaniak a kabsatko), inukagko dagiti linaon dagiti dua a dadakkel a baul ta adda binirokko a dokumento. Iti maikadua a baul a naduktalak ti kaadda ti dua a banag a namagampayag iti lagipko kadagiti aldaw, pinulpullon a tawen ti napalabas a pannakatubayko a kas mannurat iti Bannawag – ken ti tao a nainaig iti dayta a pannakatubay.

Pannakairanranana, iti daytoy Nobiembre 4, agtawenen ti Bannawag iti 79, ta rimmuar ti umuna a bilangna idi Nobiembre 4, 1934 (nupay inkeddeng ti Editorial nga iti isyuna iti Oktubre 28, 2013 ti Maika-79 nga Anibersario a Bilang ta isu ti umuna a bilang iti maika-79 a tawen ti magasin). Isu a naabbukayak a nangsurat iti daytoy a salaysay maipapan iti maikapat a nag-editor iti Bannawag, umuna daydi Apo Magdaleno Abaya, sinaruno daydi Apo Benjamin Gray, sa daydi Atty. Narciso Gapusan—ken maipapan metten iti pannakilangenko iti dayta nga editor.

Ti umuna kadagiti dua a banag a nasukainak iti maikadua a baul daydi Nanang, isu ti umamarilion a naimakinilia a manuskrito. Ti maikadua, isu ti daanen nga isyu ti Bannawag a napetsaan iti Disiembre 16, 1957. Pamaskua a Bilang iti dayta a tawen ti kangrunaan a magasin dagiti Ilokano.

Unaek nga agapaden ti naimakinilia a manuskrito ta isu ti immuna a nakaiturongan ti imatangko. Ti umuna a panid, nagusugosan babaen ti tugot ti nalabaga a krayola ngem maanniwan pay laeng ti naimakinilia a titulo ti manuskrito: “Pannakabigbig.” Iti babaen ti nagusugosan a paulo, mabasa ti pannakailadawan ti manuskrito a kas Ababa a Nobela ni Guillermo R. Andaya, ket iti baba daytoy, mabasa ti Umuna iti Dua a Paset. Iti baba dagitoy a naisurat babaen ti nalukmeg a tugot ti lapis a Mongol ti naisukat a paulo ti manuskrito: “Amirisem Koma Manen.” Iti met akinkanawan a suli ti panid, mabasa ti natalmeg a pannakaisuratda dagiti petsa a Sept. 16 ken 22.

Diak ugali ti agidulin iti kopia ti orihinal ti ania man a sinuratko. Ngem apay nga adda ti nasao a manuskrito iti baul daydi Nanang iti uneg ti nasurok a limapulo a tawen? Inwalinko ti pannakasdaawko iti kaadda ti manuskrito sadiay ket sigagagarak a nangbasa iti sibubukel a manuskrito. Adda dagiti balikas a nagusugosan/nabaliwan. Adda pay sumagmamano a parapo a nakurosan tapno nasaysayud ti panagtaray ti istoria. Nangnangruna, adda dagiti naisurat babaen ti ima a komento ken singasing.

Daydi Manong Tante (Constante C. Casabar), agdama idi a literary editor ti Bannawag, ti akinsurat kadagita.

Ngem apay a naisubli kaniak ti manuskrito tapno aturek idinto nga inyiskediul idin ni Manong Tante ti pannakaipablaakna a kas paneknekan dagiti dua a petsa a Sept. 16 ken 22 a naisurat iti manuskrito? Apay a dina latta koman inatur?

Iti panangut-utobko itan, paset ti naidumduma a panangtrato daydi Manong Tante kaniak tapno maasaak iti panagsurat. Ngem saan a kasta ti adda iti panunotko idi. Nangruna idi adda intriga dagiti in-inauna ken mabigbigen a mannurat a masansan a maranaak idi iti opisina ti Bannawag ken nakaikuykuyogak a rimmuar iti opisina ti Bannawag iti sumagmamano a daras.

“Namin-anon nga insublina ti saritam tapno aturem idinto a bassit met la a panangbaliw ti masapul?” sinaludsod ti maysa kadakuada iti naminsan. “Parparigatennaka laeng.”

“Sikan sa laeng ti pangar-aramidanna iti kasta nga isublina ti saritam tapno sika pay laeng ti mangatur imbes nga isu ta dayta ngarud ti talaga a trabahona,” insutil ti sabali a nabayag idin a makaipabpablaak kadagiti sarita ken salaysay iti Bannawag.

Tapno adda pamalpalatpatan ti agbasa iti daytoy a salaysay no ania dagiti komento ken singasing ni Manong Tante iti panangeditna iti sinuktanna ti paulona nga ababa a nobelak manipud iti “Pannakabigbig” iti “Amirisem Koma Manen,” daytoy ti pagtarayan ti istoria:

Agayan-ayat da Raul, sekretario munisipal ti ilida, ken Clarita. Kellaat a nakaawat ni Raul iti surat ni Clarita a nangibagaanna nga agsinadan. Saan nga imbaga ni Clarita ti nakaigapuan dayta a pangngeddengna. Naammuan ni Raul a natay ni Naty, ti nabayagen a masaksakit a kabsat ni Clarita. Ti di ammo ni Raul, sakbay ti ipupusayna, pinagkari ni Naty ti kabsatna tapno isu ti mangaywan kadagiti dua nga annakda iti asawana, agtawen iti uppat ken dua. Napan nakipamumpon ni Raul iti kabangibangda nga ili a nakaikamangan ni Naty. Naam-ammo ni Raul ni Rosauro, ti balo. Idi damo, innala ni Clarita dagiti dua a kakaanakanna iti balayda. Idi agangay, innala ni Rosauro, a nakayawanen ken ni Clarita, dagiti annakna tapno ad-adda a mayasideg isuna ken ni Clarita. Binirok dagiti dua nga ubbing ti kaadda ni Clarita iti sibayda. Tapno matungpal ni Clarita ti karina iti pimmusay a kabsatna, napan nakipagindeg iti balay ti kayongna. Sinarungkaran ni Raul ni Clarita iti balay ti kayong daytoy tapno allukoyenna a sublianda ti ayan-ayatda. Napaay. Saan a nailaksid ken ni Raul ti panagduyos ni Rosauro ken ni Clarita. Iti pannakapaayna a mangallukoy ken ni Clarita ken iti situasion da Clarita ken Rosauro, nabukel iti panunot ni Raul nga awan ti sabali a pagtinnagan ti panagindeg ni Clarita iti balay ti kayongna no di ti di maliklikan a panagkinnaawatan dagiti dua. Natataer ni Rosauro ngem isuna. Siniguradona ngarud iti panunotna a kas iti pagsasao nga uray ti naata a kayo, sumged no mayasideg iti apuy; maladamanto met ti puso ni Clarita para iti kayongna. Kadagitoy a napampanunotna, nagsurat ni Raul a para iti pagragsakan ni Clarita, nupay nasaem kenkuana, situtudion a mangawat iti naliday a pagbanagan ti ayan-ayatda.

Iti kanawan a pingir ti panid a nakailanadan dagita a pampanunot ni Raul kada Clarita ken Rosauro, naisurat ti kastoy a komento ni Manong Tante: Where did the author get this? Omniscient? Is she not being written from your man’s point of view? (Nangalaan ti autor iti daytoy? Mabasana ti panunot ti sabali a tao? Saan kadi nga inladawam isuna [ni Clarita] iti panirigan ti lalaki?)

Wen, imbes a kinurosan koma ni Manong Tante ti naseknan a paset ti sinuratko tapno deretso ti mensahena nga “ikkatem daytoy,” imbitinnak, babaen dagiti saludsodna, iti umno nga aramidek. (Iti naminsan, iti sabali nga istoriak, diak sinurot, idi isublina ti manuskrito a pinaaturna, dagiti singasingna a pannakaatur. Nagtungtung-ed a nangibaga a paset ti pannubokna kaniak ti diak sinurot a singasingna.)

Iti met paggibusan ti ababa a nobelak a nangipakitaak iti panangsarungkar ni Rosauro ken ni Raul iti opisinana ken panangibaga ni Rosauro a linibasna a binasa ti surat ni Raul ken ni Clarita ket nakitana ti liday nga indateng ti surat ken ni Clarita, ken panangawis ni Rosauro ken ni Raul tapno sumarungkar daytoy iti balayna, a naggibus iti panangalamano ni Rosauro kenkuana, insuratko daytoy:

Nagsubli ni Raul iti lamisaanna. Nagtugaw. Inyapputna dagiti imana iti rupana. Iti panagkidemna, kasla makitkitana ni Rosauro a mangsabatto kenkuana iti agdan ti balayda. Kalpasanna, iturongna iti salas a pagtugtugawan ni Clarita. “Agsarsaritakayo man pay laeng,” kunananto. Kalpasanna, alaenna dagiti ubbing nga iruar iti salas ket rummuarda iti balay. Mabatida ken Clarita iti balay. Agdumdumogto ni Clarita.

“Immay ni Rosauro idiay opisina itay bigat,” iruginanto. “Nagsaritaanmi ti maipanggep kenka. ‘Nia ti kunam no yawisko manen ti panagsublita iti nalabesta?”

Sidudumog, saan nga ingato ni Clarita dagiti matana. Ngem no iggaman ni Raul ti imana, makipinnerrengto iti baro. Saanna a mailibak wenno mailemmeng ti rissik ti ayat a gumilgil-ayab kadagiti matana.

“Manong Raul, agsakit kadi ti ulom?”

“Buwisitka,” kinuna ni Raul a di pay timmaliaw iti naguni nga ammona a ti mensahero ti presidensiya. “’Nia ti pakibiangam no agsakit ti ulok?”

Iti dayta a panaggibus ti ababa a nobelak, daytoy ti naisurat a komento ni Manong Tante: But this tone implies anger; why should he not smile and chuckle to the amazement of the messenger? (Ngem ti tono ni Raul, iladawanna ti pungtot; apay a di koma umisem sa agayek-ek a makaigapu iti pannakasdaaw ti mensahero?)

Annugotek, napimpintas a paulo ti “Amirisem Koma Manen” ngem ti “Pannakabigbig.” Babaen dayta a paulo, nalaklaka a maawis ti interes ti agbasa. Ania ti agur-uray a maamiris? Idinto a naiturong ti awis ti panangamiris iti maysa kadagiti karakter ti istoria, ni Clarita, kasla naiturong metten iti agbasa ti awis tapno isu ket makipagamiris.


SAKBAY a personal a naam-ammok ni Manong Tante, dinaydayawko ti laingna a mannurat babaen dagiti sinuratna a nobela ken sarita. Mairaman kadagitoy ti serye a sinuratda maipapan iti panagam-ammo ken iti whirlwind courtship ni agpapaay idi a Diputado Ferdinand E. Marcos ken ni Imelda Romualdez a nagbuliganda a sinurat ken Marcelino A. Foronda, Jr. a pinauluanda iti “Naparmek: Iti Kinapintas ken Ayat.”

Idi agpa-Manila-ak iti kalgaw ti 1956 tapno agenrolak iti kurso a Journalism iti Faculty of Philosophy and Letters iti Unibersidad ti Santo Tomas, adda inkuyogko a saritak nga indatagko iti Bannawag. Sakbayna, idi addaak pay laeng iti maikatlo a tukad iti St. Andrew Academy iti ilimi, naipablaak ti ababa a saritak a napauluan iti “Dawel” nga insalipko iti Benneg ti Para Kadagiti Agdadamo a Mannurat, ti kaluklukat idi a salip a para kadagiti agad-adal iti sekundaria. Iti maikadua a lawas a kaaddak iti Manila, napanak iti pasdek ti Ramon Roces Publications a mangipabpablaak iti Bannawag iti nagsulian dagiti kalsada a Soler ken Calero iti Sta. Cruz, Manila.

Kasta unay ti tibbayok idi umuliak iti agrikus nga agdan ti nadaeg nga uppat a kadsaaranna a pasdek. Idi makadanonak iti maikadua a kadsaaran, dinamag ti Tagala a resepsionista ti naganko ken no ania ti gagarak. Imbagak nga adda idatagko a sarita iti Bannawag. Adda tinawagan ti resepsionista iti intercom. Iti di mabayag, maysa a lalaki nga adda iti mid-twenties-na ti kasla agdardaras nga immulog.

“Mr. Casabar, adda kano idatagna a sarita kadakayo,” ti panangyam-ammo ti resepsionista kaniak.

“Ayanna?” pormal ti timek ti inawagan ti resepsionista iti Mr. Casabar a nangitanggaya iti kanawan nga imana tapno yawatko kenkuana ti sinuratko. Kalpasan a nayawatko ti naisobre a manuskrito, “Bay-am ta basaekto,” kinunana ket timmallikuden.

Iti pannakailabegko iti imbilangko a brusko a pannakatratok, nakitak ti mangay-ay nga ikikita ti resepsionista kaniak.

Immulogak iti agdan a nalaus ti pannakaupayko. Iti asino man nga agngayangay a mannurat, didiosen ti kayarigan dagiti editor.

Nagsasaruno a lawas a gimmatangak iti Bannawag iti newsstand iti nagsulian ti Avenida Rizal ken Azcarraga (Claro M. Recto itan) nga asideg iti Ramon Roces Publications tapno ammuek no naipablaak ti saritak. Linawas a naupayak. Diak met naitured, kalpasan ti makadikapay a padasko ken ni Mr. Casabar, ti mapan makidamag kenkuana.

Napukaw ti kompiansak nga agsurat. Idi agngalay ti semestre, aksidente a naam-ammok ti maysa a pada nga Ilokano, ni Benjamin Gapasin. Nakaenrol met iti kolehio a serserkak. Iti maysa a malem, nangngegko a kasarsarita ti maysa a kaklaseak iti Ilokano. Idi dinamagko iti kaklaseak no asino ti lalaki, naammuak nga isu ni Benjamin Gapasin. Addada idin nabasbasaak a saritana iti Bannawag. Nakiam-ammoak kenkuana.

Bibo ni Ben. Saan a masmasleg. Insan a dagus ti awagna kaniak. Am-ammona idin dagiti kameng ti Editorial ti Bannawag. Iti maysa a malem, inturturedko ti kimmuyog kenkuana ta adda singirenna a bayad ti naipablaak a saritana. Nagasat ta awan ti resepsionista iti tugawna idi umulikami iti pasdek ti Ramon Roces Publications. Wenno binainko koma ti bagik a makitana.

“Saan a mabalin nga ipablaak ti sinuratmo,” kinuna ni Mr. Casabar idi nadakamat ni Ben nga adda indatagko a sarita. Nadlawko a dagus a “sinuratmo” ti inaramatna a balikas imbes a “sarita.” Idi naammuanna a nakaenrolak iti Faculty of Philosophy and Letters, a nagturposanna met, kasla limmag-an ti riknana kaniak.

“Dika maup-upay no ma-reject ti sinuratmo,” imbagana kaniak idi agpakadakamin. “Paset ti biag dagiti mannurat, nangruna dagiti agdadamo, dagiti rejection slips. Urayek ti sumaruno a suratem.”

Anian a nagdumaan dayta a pannakasarangko kenkuana iti daydi damo a panagkitami!

Idi lumabaskami ken Ben iti tugaw ti resepsionista nga addan iti tugawna, “Okey ka na ba kay Mr. Casabar?” inimtuodna.

Tung-ed ken mapilpilit nga isem ti insungbatko iti resepsionista.

(Maituloyto)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

October 24, 2013

Simbaan a Bato


SIMBAAN A BATO. Masarakan iti Tumauini, Isabela ti kakaisuna a simbaan a bato nga addaan iti naidumduma a cylindrical bell tower. Narugian daytoy a naipasdek idi 1783 ket nalpas idi 1805. Malaksid iti sumagmamano a paset daytoy a nadadael idi Maikadua a Gubat iti Sangalubongan (World War II) ngem naipatarimaan met laeng babaen ti timpuyog dagiti agindeg tapno maisubli ti dati a langana, nagtalinaed daytoy a sitatakder iti laksid ti kaadun a ginggined ken bagyo a limmasat iti daytoy a paset ti Luzon. Ket babaen ti Presidential Decree No. 260 idi Agosto 1, 1973 a naamendaran babaen ti Executive Order Nos. 375 idi Enero 14, 1974 ken No. 1505 idi Hunio 11, 1978, naideklara daytoy a kas maysa a “historical landmark” idi Pebrero 24, 1989. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)



Gapu iti Bannawag: “Nasursurok nga Ayaten ti Panagbasa”

Ni LINDA T. LINGBAOAN

DAKKEL ti akem ti Bannawag iti biagko idi makabasaakon ta daytoy ti linawas a gatangen ti amak (agraman ti kabsat a nagasin ti Bannawag a Liwayway), malaksid laeng iti inaldaw a pagiwarnak. No sumangpeten ti tunggal isyu, agiinnunakami a manggammat iti kopia ket no siak ti maudi, makisirsiripak kadagiti kakabsatko nga umun-una a makaiggem. Komiks idi ti paboritok ta atitiddog idi dagiti salaysay, sarita ken nobela para iti ubing nga agsursuro pay laeng nga agbasa. Nauneg met unay kaniak dagiti daniw, isu a diak inin-intonaran. Narabaw ti lengguahe ti komiks malaksid nga adda pay ladawanna isu a nalaklaka nga awatek idi damok ti agbasa.

Ngem dakkel gayam ti epekto daytoy ta isu ti nagpangalak tapno masursurok nga ayaten ti panagbasa. Ket bayat ti panagdakkelko, umad-adu met ti kabaelan ti utekko a sagepsepen. No malpasko idin ti komiks, mapanakon kadagiti at-atiddog a sarita. Saanak pay unay a managbasa idi iti salaysay ta ad-adda nga agbibiagak pay laeng iti lubong ti imahinasion ket awan ti bibiangko kadagiti pakaseknan ti pudpudno a lubong.

Idi agkolehioak, ad-addan nga Ingles a magasin ti basbasaek ta kalatak idi ti Ingles a kas unibersal a lengguahe ket kas tin-edier a dina kayat ti maudi iti uso uray pay biddut, nakibagayak met iti basbasaen dagiti kataebko nga agbasbasa iti siudad. Tunggal bakasion laengen nga agbakasionak a makabasbasaak iti Bannawag.

Ngem idi nagsubliak iti probinsiami tapno agisuroak, nagsubliak iti sidong dagiti barkadak a nabati iti probinsia. Malagipko nga iti naminsan a panagtitiponmi, maysa kadagiti barkadak ti katawa a katawa bayat ti panagbasana iti Bannawag. Ket idi kuan, agiistoriadan. Impagarupko idi no asino a kailianmi ti pagtsitsismisanda. Idi damagek no asino dagitoy, dagiti gayam karakter ti “Fighting Pogi” a nobela ni Apo Dionisio S. Bulong ti pagsasaritaanda! Ditoy manen a napikar ti interesko nga agbasa iti Bannawag. Kas iti magasin, adu metten ti naglabasak ngem manipud idi agingga ita, agbasbasaak pay laeng iti Bannawag.
Ket itoy a panawen, nakitak met ti in-inut a panagbaliw ti format ti magasin no maidilig iti napalabas-- banag a pagkunaak a sumursurot ti magasin iti agus ti biag dagiti agbasbasa. Nupay ab-ababa ita ti kaaduan a nagunegna, umad-adu ken agduduma ketdi ti linaonna.

Idi kaubingko, ad-adu pay laeng ti panawen dagiti nataengan nga agilad ken aglangkapi. Ngem gapu iti ipapardas ti amin a banag ken yaadu dagiti mabalin nga aramiden, bumasbassit ti oras ti tao nga agbasa. Dardaras ngarud a basaen dagiti artikulo nga ababa ngem nabagas.

Ket panagkunak, daytoy a galad ti Bannawag ti gapu a nasanikar latta daytoy, ken agtultuloy ti iruruarna iti laksid ti panagraira ti kabaruanana a teknolohia ti panagipablaak. Kudos iti editorial staff!—O


(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 4, 2013 a bilang.)

October 23, 2013

NOBIEMBRE 4, 2013



SARITA
 6 Piesta iti San Isidro
    Juan Al. Asuncion

NOBELA
16 Mission: Black Ops (2)
     Norberto D. Bumanglag, Jr.
28 Kasera 101 (15)
    N.M.E. Valdez
34 Galiera Queen (35)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
18 Ti Nobiembre Ket Panagilagip
     Ariel S. Tabag
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Ronelyn B. Ramones/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
 4 Ilalasat iti Puraw a Lawag
     Fernando B. Sanchez
10 Daydi Manong Tante, Editor
     Guillermo R. Andaya
12 Neyo Valdez Article
     Neyo Mario E. Valdez

KOMIKS
21 Gayang ni Lam-ang (5)
24 Miks & Tiks
26 Aritosan (50)

KOLUM
14 Saludsodem ken ni Apo Hues
19 Dear Doc
32 Okeyka, Apong
36 TIPS
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
40 Kosina ni Ilokana
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Chat Sa Kaluluwa, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
9 Gapu iti Bannawag: “Nasursurok nga Ayaten ti Panagbasa”
15 Tao, Lugar, Pasamak
30 Siled ti Kararag
31 Ne, Napananen ni Tikboy?
33 Aramiden, Saan nga Isao Laeng
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy
41 Ania, Anakko, Dimo Latta Maawatan?

October 22, 2013

Pannakaiparit dagiti OFW nga agtrabaho iti Hong Kong, nakadadanag

Idandanag dagiti overseas Filipino worker (OFW) dagiti ay-aywananda a masakit no bilang matuloy ti “OFW ban” wenno pannakaipawil ti panagtrabaho dagiti Filipino iti Hong Kong nga idurduron ti maysa a partido a politikal iti Hong Kong.

Segun kadagiti Filipina a domestic helper iti HK, saanda a madanagan a maawanan iti trabaho no bilang agbalin a linteg ti nasao a gakat gapu ta mangnamnamada iti kari ti gobierno ti Filipinas, iti babaen ti Department of Labor and Employment (DoLE), a nakasagana ti “alternative market” a para kadagiti maapektaran nga OFW.

Namunganay ti gakat nga OFW ban iti maatap a di panagkiddaw iti dispensar ni Presidente Benigno Aquino III iti gobierno ti Hong Kong mainaig iti insidente ti pannaka-hostage dagiti turista iti Manila idi 2010.

Segun ken ni Jane Alnas, maysa nga OFW, maasian iti ay-aywananna a nataengan nga addaan iti Parkinson’s disease ken hernia no inkapilitan a mapagawid dagiti domestic helper a kas kenkuana.

Nupay kasta, mangnamnama daytoy a maurnos met laeng ti situasion iti nagbaetan ti Filipinas ken Hong Kong.

Innayonna a napateg met ti kontribusion ti OFW iti napintas a taray ti ekonomia ti Hong Kong.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 28, 2013 a bilang.)

Pannakayeksport dagiti igat, masapul a mabantayan

Kiniddaw ti Buerau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) kadagiti municipal agricultural officer (MAO) ken fisheries technician nga irekordda koma dagiti matiltiliw nga igat kadagiti taltalon iti nadumaduma nga ili iti Rehion 2.

Segun ken ni BFAR Region 2 Director Jovita Ayson, nupay doliar ti gangganaren dagiti negosiante, masapul nga agdalan pay laeng iti imbentario dagiti makalapan nga igat iti rehion ket maidatag ti rekord iti Bureau of Agricultural Statistics (BAS).

Adu ti makalapan nga igat kadagiti pinagayan ti Cagayan, Quirino, Nueva Vizcaya ken Isabela, ken umab-abot iti sangatonelada tunggal aldaw ti mayeks-eksport nga igat, a paborito a sidaen dagiti Intsik, Koreano ken Hapon.


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 28, 2013 a bilang.)

October 16, 2013

Naragsak a Maika-79 a Panagkasangaymo, Bannawag!



Ni JIM P. DOMINGO

Nagbalin pay daytoy a rangtay tapno agkaykaysa dagiti Ilokano 
ken tapno makikaykaysa kadagiti dadduma puli a makaawat iti lengguahe nga Ilokano…

RAMBAKAN ti Bannawag iti daytoy a tawen ti maika-79 a panagkasangayna.

Wen, pitopulo ket siamen ti Bannawag. Saan nga ang-angaw ti kaunday dayta a panawen ta nakipinnaut ti Bannawag kadagiti adu a pagiwarnak ken pagbasaan, saan laeng nga iti entero a pagilian, no di pay ket kadagiti dadduma a pagilian iti Asia.

Maysa laengen a tawen ti palabsen ken maysanton nga octogenarian ti Bannawag!

No sublian dagiti naglabas a 79 a tawen, mautob a napateg unay ti akem ti Bannawag iti pannakaitandudo ti panagrang-ay, ken iti pannakataginayon ken panamagkaykaysa iti kultura, saan laeng a dagiti Ilokano, no di ket pay agraman dagiti dadduma a puli iti Amianan  a mangar-aramat iti Ilokano a kas pagsasao.

Maysa ti Amianan a Luzon a maibilbilang a makunkuna a “museo a lugar” iti pagilian gapu kadagiti adu ken nagduduma a katutubo nga agnanaed iti daytoy a disso. Ngem iti laksid ti kaadu dagiti nariingan a pagsasao iti daytoy a deppaar ti pagilian, ti Ilokano wenno ti pagsasao nga Iloko wenno Iluko ti maar-aramat a lingua franca wenno kangrunaan a pagsasao tapno agkakaawatan dagiti lumugar.

Ilokano ti ar-aramaten dagiti nagduduma a puli iti Cordillera tapno agkakaawatanda. Kasta met laeng iti Tanap ti Cagayan. Tapno agkaawatan da Bugkalot ken Ibanag, wenno da Aeta ken Itawes, agaramatda iti lengguahe nga Ilokano.

Gapu iti kanayon a pannakaaramatna, nagbalin ti Ilokano a maysa kadagiti kararang-ayan a pagsasao iti pagilian. No padasen a patugotan ti pakasaritaan dagiti nagduduma a pagsasao iti pagilian, mautob a ti Ilokano ti maysa kadagiti kauurnosan a pagsasao ken napasnek ti pannakataginayon, pannaitandudo ken pannakapabaknangna.

Ngem no adda man kangrunaan a mangipingpinget iti pannakataginayon ken panaglatak ti lengguahe nga Ilokano, awan sabali no saan a ti Bannawag, ti kangrunaan ken internasional a magasin dagiti Ilokano.

Nalabit nga awan iti panunot dagiti nanginaw iti Bannawag nga agbalin a napateg nga akem ti magasin ti panagserbina iti puli ni Ilokano.

Ngem iti panaglabas dagiti adu a tawen, natakuatan laengen dagiti agpalpaliiw a naiturong iti di mapagduaduaan a panagserbi ti magasin kadagiti Ilokano ken amin nga agsasao iti lengguahe nga Ilokano.
Agpayso a maysa a panggep ti tunggal warnakan ti makapagpaay iti komunidad ngem naidumduma ti panagpaay ti Bannawag kadagiti agbasbasa ta nagbalin pay a rangtay daytoy tapno agkaykaysa dagiti Ilokano ken tapno makikaykaysa kadagiti dadduma puli a makaawat iti lengguahe nga Ilokano.

Pinagkinnaawatan ti Bannawag dagiti agaaddayo iti pagnaedanna, pinagkaykaysana dagiti tattao iti baet iti panagduduma ti interesda a kas iti relihion, pammati iti politika, kultura ken dadduma pay a pagesman.
Adu a tattao, bunggoy ken komunidad ti pinagkaykaysa ken pinabileg ti magasin gapu kadagiti ipabpablaakna.

Kas nasapsapa a nadakamat, nalatak ti Amianan kadagiti adu ken nagduduma a kultura ken relihion. Iti kaadu dagiti nagduduma a puli, pagsasao, ken relihion iti maysa a lugar, dakkel met ti posibilidad ti panagririnnisiris dagiti ideolohida. Kadawyan a mapasamak daytoy ta uray iti agassideg a purok wenno agkakaarruba, adda pay dagiti mapaspasamak a panagsisina ken panagsisinnupiat dagiti kamengna. Ngem kasla saan a nadmadlaw dagitoy a diperensia ta saan man laeng a naiparparipirip kadagiti panid ti Bannawag.

Kinapudnona, ti Bannawag ti kangrunaan a nangdamdamili iti naidumduma a galad dagiti Ilokano. Ti magasin ti nangiladladawan ken nangitantan-ok kadagiti makaay-ayo a tagipatgen a rumbeng nga ikutan ti tunggal tao.
Maysa pay dagiti napalpaliiw nga impingpinget ti magasin ti panangsaluadna iti pagsasao ken puli ni Ilokano. Itantandudona pay ti wayawaya, pannakaawat ken kaawan ti ilimlimed iti nagduduma a tay-ak a pakaseknan dagiti umili.

Ti Bannawag ti nagpapaay a pammaregta tapno maipateg ni Ilokano ti kina-Ilokanona, maipasindayagna dagiti galadna ken tapno raemen dagiti dadduma a puli ni Ilokano.

Kadagiti napalabas a tawen, kangrunaan nga inlunglungalong ti Bannawag dagiti napapateg a tawid kultural ken dagiti arapaap ni Ilokano iti dakdakkel a ladawan ti panagrang-ay ti pagilian ken dagiti karit ti globalisasion.

Saan a mailibak nga adda met dagiti nagkamtudan ti magasin iti napalabas a pitopulo ket siam a tawen. Tapno maibaklay ti maysa a warnakan ti napudpudno nga akemna, maipasungalngal daytoy kadagiti narigat ken negatibo a situasion ngem nalasatan amin ti Bannawag dagitoy.

Ngem uray no kasta, mamati dagiti mangtartarawidwid iti daytoy a magasin, ken uray dagiti amin a maseknan iti natan-ok a panggep ti magasin, nga adu ken nalawa pay dagiti siled tapno mapasayaat daytoy ken tapno ad-adda a mananam dagiti agbasbasa dagiti naindaklan a padas ti pannakailawlawag, pannakaawat, ken panagdur-as.

Iti pakasaritaan ti lubong, simbolo ti numero a sangapulo iti pammasingked, linteg ken responsibilidad. Iti Biblia, nadakamat ti numero a 10 iti 242 a daras. Nadakamat met ti maikasangapulo (10th) iti 79 a daras.

Sapay koma ta pasingkedan ti tunggal Ilokano ti kinapateg ti linteg ken responsibilidad iti maminsangapulo a 79 a daras a kas panangitan-ok iti Bannawag iti maika-79 a tawenna.

Naragsak a panagkasangaymo, Bannawag! Sapay koma ta umatiddog pay ti panagbiagmo!--O


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 28, 2013 a bilang.)