Manipud iti Editor -- Agosto 20, 2012

Iti umuna a panagpapatang dagiti nangurnos iti “Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano” idi Setiembre 30, 2011 a da (sango, maikadua ken maikatlo iti kanigid) Dr. Francisca S. Nicolas, Direktor, Panrehiyong Sentro ng Wikang Filipino, Siudad ti Batac; ken Juan S.P. Hidalgo, Jr., sigud a Managing Editor ti Bannawag; ken da (likud, agpakanawan) Dionisio S. Bulong, sigud nga Editor-in-Chief ti Bannawag; ken Cles B. Rambaud, agdama a Managing Editor ti Bannawag; iti pannarabay da (sango, maikadua iti kanawan) Atty. Concepcion H. Luis, Komisioner ti KWF a mangibagi iti lengguahe nga Ilokano; ken Dr. Leticia Macaraeg (kakanawanan), resident linguist ti KWF. Nairaman iti ladawan ni Ella H. Huertas ti KWF (sango, kakanigidan) a nagpaay a sekretaria ti grupo. Saan a nairaman iti ladawan ni Jose Laderas Santos, Pangulo a Komisioner ti KWF. Naala ti ladawan iti opisina ti KWF iti Malakanyang, Manila.

Pakaidayawan ti Bannawag ti mangipablaak iti opisial nga Ortograpia Ilokana nga inaprobaran ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), ti ahensia ti gobierno nga adda iti babaen ti Opisina ti Presidente, a nadutokan a mangsaluad, mangpatan-ay ken mangparang-ay iti lengguahe a Filipino babaen, malaksid pay dagiti sabsabali a wagas, ti pannakaparang-ay met dagiti rehional a lengguahe a pakairamanan ti Ilokano, tapno mapataud ti maysa a lengguahe a maawatan ti sangapagilian.

Dakkel ketdi ti naaramidan ti panangipatungpal ti Departamento ti Edukasion iti Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE), wenno pannakaaramat dagiti nakayanakan a pagsasao iti pannakaisuro dagiti agad-adal agingga iti Maikatlo a Tukad iti elementaria, a narugian itoy a tawen kadagiti agad-adal iti Umuna a Tukad, tapno agmata daytoy nabayagen a panggep ti KWF. Naamiris ngamin dagiti edukadortayo, a kas met iti pannakaamiris dagiti edukador kadagiti sabsabali a pagilian, ti kinapateg ti nakayanakan a lengguahe (mother language) a kas umuna a pagsusuan iti adal dagiti ubbing sakbay nga agsusoda iti adal babaen ti ania man a ganggannaet a lengguahe.

Ita, no kunatayo nga opisial ti maysa nga ortograpia, kayatna a sawen nga isu dayta ti bigbigen ti gobierno nga ispeling wenno pannakaisurat, agraman agraman pannakausar ken pannakaisao dagiti balikas ti maysa a lengguahe. Iti biang daytoy opisial nga Ortograpia Ilokana a rugian ti Bannawag nga ipablaak iti daytoy a lawas, adda kadatayo no surotentayo wenno saan. Nupay kasta, maibilin ketdi a daytoy ti masurot nga ortograpia dagiti libro wenno ania man a pagbasaan a pakaaramatan ti lengguahe nga Ilokano a mausar kadagiti pagadalan iti pagilian ken kadagiti amin a sinurat iti Ilokano a kasapulan ti gobierno.

Kadagiti agbasbasa iti Bannawag, madlawda la ketdi a saan a ganggannaet kadakuada daytoy nga opisial nga Ortograpia Ilokana ta naibatay, kangrunaanna, daytoy iti ortograpia nga ar-aramaten ti Bannawag. No apay a nausar ti ortograpia ti Bannawag a kas kangrunaan a nagibatayan, agsipud ta daytoy nga ortograpia ti inawaten, idi pay, dagiti mangad-adal iti lengguahe nga Ilokano a pakairamanan dagiti mannurat, edukador, agsuksukisok ken aminen nga adda pakainaiganna iti nasao a lengguahe. Nasken pay ngamin a maibatay, kangrunaanna, ti opisial nga ortograpia kadagiti naipablaaken a sinurat manipud kadagiti mabigbig a pagbasaan.

Patien ketdi ti KWF a mabalin nga adda pay laeng pagkamtudan daytoy nga ortograpia nangruna ket awan met ti maibaga nga ortograpia ti ania man a lengguahe a dinton aglasat pay iti panagbalbaliw nangruna kadagiti “sibibiag a lengguahe” a pakairamanan ti Ilokano. Nupay kasta, iti agdama, patien met ti ahensia a daytoy ti kasikenan nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano a mabalin nga idiayana iti sibubukel a puli ni Ilokano ken kadagiti amin nga adda pakaseknanna iti lengguahe nga Ilokano.

Dakamatenmi met ditoy a saan met ngata a dakes no makipagrambaktayo iti kaaddan ti opisial nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano, umuna a pannakapasamak daytoy iti pakasaritaan ti pulitayo nga Ilokano. Kadagupan ti nasurok a 170 a kabukbukodan a lengguahe (saan a dialekto) iti Filipinas, dua pay laeng ti addaan iti opisial nga ortograpia—umuna ti Filipino; maikadua ti Ilokano. Ania, iti panagkunayo, saan kadi a rumbeng a pakaragsakantayo dayta?

--CLES B. RAMBAUD