Ipategtayo Koma ti Nariingan a Pagsasao

Ipategtayo Koma ti Nariingan a Pagsasao
Ni PEDRO G. ESPADA, JR.


Ta ngamin itandudo ti nariingan a pagsasao ti pannakapasantak ken panangipannakkel iti bukod a kultura…

Pammadayaw ti Google.

MAYSA kadagiti kangrunaan a pakaseknan ita dagiti pagadalan ti pannakaipasagepsep kadagiti adalanda ti panangaramat dagitoy iti nariinganda a pagsasao.

Namunganay daytoy baro a panagregget dagiti pagadalan a pannakaaramat ti nariingan a pagsasao wenno iti maaw-awagan pay iti “mother tongue” wenno “mother language” iti kinapudno a mangrugi koma maasa ti maysa nga ubing iti pagsasao nga ar-aramatenda iti pagtaengan ken iti komunidadda. Daytoy koma nariingan a dila ti mangmuli iti personal, sosial ken kultural a saguday ti maysa nga ubing nga aramatennanto iti panagdakkelna.

Iti pannakapaay ti tallopulo a tawen a pannakaisayangkat ti bilingual education iti sistema ti edukasion, napaneknekan nga adu met a paset ti kultura ti nagpegpeggad, napukpukaw ket adda payen dagiti puli ti mangibain iti bukodda a kultura. Ita laeng a naan-anay a napaneknekan a ti panangaramat iti bukod a pagsasao ti mangparugso iti pannakailungalong, pannakaanninaw ken pannakaadal ti naballigian a kababalin ken pannakayebkas ti kinangayed ti kannawidan ti maysa a puli.

Gapu iti daytoy a pannakaamiris iti kinapateg ti pannakaipaganetget ti kinapateg ti nariingan a pagsasao, nautob met ti kinapateg ti umuna a lengguahe iti pannakaparang-ay ken pannakaitandudo ti kannawidan. Babaen ti nariingan a pagsasao, nalaklaka a trataren, awaten ken makinaig ti ubing iti sabsabali a tattao.

No natarusen ti pannakaaramat dagiti ubbing iti nariinganda a pagsasao, ammoda metten ti kaipapanan dagiti balikas nga aramatenda ket iti kastoy, maipasindayagdan ti kinadaeg ti kulturada, maaramatda tapno mayallaallatiwda kadagiti dadduma a tattao ti kinabannuar dagiti appoda, makayebkas wenno makaputarda kadagiti daniw a mangpangayed iti kabibiagda ken iti lugar a pagnanaedanda. Babaen pay ti nariinganda a pagsasao, maanagda ti kinaabunaw ti natural a kinabaknang ti lugarda, maipakaammoda dagiti napapateg a pasamak iti historia, ken mairekordda dagiti dadduma a pasamak, leyenda ken dagiti sarsarita nga impatpateg dagiti appoda.

Agpayso nga adun ti nagdur-asan ti siensia ken teknolohia a kas koma iti panagaramat iti kompiuter, ngem kasapulan pay laeng nga ilungalong ti pannakaaramat ti nariingan dagiti ubbing a pagsasao kadagiti libro ken dadduma pay a pablaakan. Kasapulan pay laeng a guyugoyentayo dagiti ubbing nga agdengngeg kadagiti programa iti radio a mangar-aramat kadagiti natibo a pagsasao tapno maawis dagitoy nga ubbing a mangraem ken mangayat iti bukodda a kultura ken agnanayonto nga ipatpategda dagitoy sadino man a paset ti lubong ti pakaipurpuruakanda.
Saan kadi a nasayaat met no ikalikagumtayo kadagiti annaktayo a ti bukodtayo a pagsasao ti aramatenda iti panagsurat wenno panagteksda kadatayo, kadagiti appoda, kakabagian ken gagayyemda. Iti kastoy a mapasamak, maitandudo ken maipateg pay ti bukod a pagsasao. No aramatentayo ti bukod a pagsasao iti sadino man a lugar, saantayo a maipusing iti bukodtayo a kultura.

Iti pay panangaramattayo iti bukod a pagsasao iti sadino man a lugar wenno pasamak, mapasantak met ti bukod a kultura ket babaen itoy, ramrabakantayo ti bukodtayo a puli agraman dagiti maipatpateg a naisangsangayan a saguday a naidumduma kadagiti sabsabali a kultura. –O

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

Nateng, Natengkayo Dita!

NATENG, NATENGKAYO DITA! Maysa nga aldaw ti tienda iti public market ti Siudad ti Laoag. (Roy V. Aragon)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

RFAAFIL 2012

Palagip iti Salip iti Sarita ken Daniw ti 10th RFAAFIL

No sarita a makapakatawa ti napagsasalipan iti 9th RFAAFIL (Reynald F. Antonio Awards for Iluko Literature), ‘tay met makapasangit a sarita ti mapagsasalipan iti 10th RFAAFIL. Iti met Salip iti Daniw, ‘tay met laeng makapasangit a daniw ti mapagsasalipan.

Dagiti pagannurotan:

1. Silulukat dagitoy a salip kadagiti amin a mannurat iti Iluko malaksid kadagiti kameng ti Bannawag a tumultulong iti pannakaiwayat dagitoy a salip. Aggibus dagitoy a salip iti Enero 31, 2012.

2. Agatiddog ti sarita iti 10-25 a panid. Agatiddog met ti daniw iti di ab-ababa ngem 20 a linia. Maimakinilia wenno maikompiuter ti sarita iti doble espasio iti regular bond paper size nga addaan iti sumurok-kumurang a maysa a pulgada a margin; single space iti daniw a mailaon laeng iti maysa a regular bond paper. Agaramat iti 12 pts., Times Roman Medium. Maysa laeng a sarita ti isalip ti kada mannurat. Iti benneg ti daniw, mabalin ti maysa a mannaniw ti mangisalip iti dua a daniw (no dua a daniw, agaramat met ti makisalip iti dua a parbo a nagan).

3. Ti parbo a nagan ti maaramat iti manuskrito a pakisalip. No ipatulod babaen ti e-mail: dua a MSWord document files ti isubmitir. Umuna, ti sarita ken/wenno daniw a pakisalip. Maikadua, ti parbo ken pudno a nagan ken ti pakasaritaan ti biag ti autor. No ipatulod babaen ti koreo: uppat a kopia ti isubmitir ken pakuyogan ti entry iti narikpan a sobre a naglaon iti paulo ti sarita ken/wenno daniw, parbo ken pudno a nagan, ken kabibiag ti autor. Ipatulod man babaen ti e-mail wenno koreo, nasken a mangiragpin ti autor iti palawag no kasano, kaano ken no apay a nasuratna dayta a sarita (saan a nasken ti palawag iti daniw, pagyamanan no adda dayta a palawag). Saan ketdi a pagbatayan daytoy iti pannakapili ti sinurat a kas maysa kadagiti mangabak.

4. Sarita/daniw a makapasangit ti pagsasalipan. Nasken met nga ipakita ti sarita/daniw ti kultura ni Ilokano.

5. Nasken nga orihinal, di pay naipablaak, di naadaw iti ania man a sinurat ken di pay nangabak iti ania man a salip iti panagsurat ti mabalin nga isalip.

6. Agbalin a kukua ti esponsor dagiti mangabak a sarita/daniw. Karbenganna pay ti mangedit ken mangipablaak iti Internet (www.rfaafil.com), magasin wenno periodikal a pilina, wenno mangilibro kadagitoy nga awan sungsungbatanna iti autor. Agtalinaed ketdi ti copyright iti autor.

7. Saan a mabalbaliwan ti desision dagiti hurado malaksid no matakuatan kalpasanna a linabsingna ti Pagannurotan Bilang 5. Iti kasta a panaglabsing, maibabawi ti gunggona ket saanto metten a mapalubosan ti autor a makisalip iti ania man a salip nga esponsoran ti RFAAFIL.

8. Dagiti gunggona iti benneg ti sarita: Umuna, 10,000.00; Maikadua, 7,000.00; Maikatlo, 5,000.00; Maikapat, 3,000.00; Maikalima, 2,000.00. Iti benneg ti daniw: Umuna, P2,000.00; Maika-2, P1,500.00; Maika-3, P1,000.00 ken dua a consolation prize a sag-P500. Mabalin met a manayonan wenno maksayan dagiti gunggona depende iti pangngeddeng dagiti hurado. Addanto pay sertipiko ken sorpresa a gunggona a maited kadagiti mangabak. Maipaay met ti Reader’s Choice Award iti sarita/daniw a magustuan dagiti readers.

9. Mapadayawanto dagiti mangabak iti Dap-ayan 2012 nga am-ammo pay a kas GUMIL Filipinas International Convention iti Kalgaw 2012.

10. No ipatulod ti pakisalip babaen ti e-mail, iturong iti admin@rfaafil.com ken rfaafil@hotmail.com; no babaen ti koreo, iturong iti: Salip iti Sarita/Daniw, 10th RFAAFIL (2010-2011), c/o Cles B. Rambaud, Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corp., Manila Bulletin Bldg., Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila.

11. Nasken a maipatulod iti e-mail wenno koreo ti pakisalip iti di naladladaw ngem iti petsa a panaggibus ti salip.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

Bagas ti kaong kada balanghoy, itandudo ti DA

Kuna ti Department of Agriculture (DA) a nupay maysa kadagiti kangrunaan a programa ti ahensia ti pannakapataud ti umdas a bagas a para iti pagilian, ikkannan iti importansia dagiti dadduma pay a taraon dagiti Filipino kas kadagiti aggapu kadagiti mula nga agbagas.

Kuna ni DA Secretary Proceso Alcala a saan laeng a bagas ti kangrunaan a taraon dagiti Filipino no di pay ket karaman ditoy dagiti “root crop” wenno bagas ti kaong (kamotig), balanghoy, tugi, buga, ubi ken kapadada.

Mairaman pay a maikkan iti importansia ti panagmula iti mais, a kas kuna ni Sek. Alcala, mapan a 14 a milion a Filipino ti mangar-aramat kadagitoy (mais ken root crop) a kas “pannakabagasda.”

Panggep ti programa a padakkelen ti produksion ken ti pannakakonsumo dagitoy nangruna kadagiti lugar a saan met unay a pakaus-usaran ti bagas a kas kangrunaan a taraon.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

“Employment ban” iti Libya, saan pay a naibabawi –POEA

Binallaagan ti Philippine Overseas Employment Association (POEA) dagiti agpangpanggep a mapan agtrabaho idiay Libya a di pay naibabawi ti “employment ban” iti Libya.

Imballaag ti POEA daytoy kalpasan a nakaawat ti nasao nga ahensia iti impormasion a sumagmamano nga OFW ti nagpanggep nga agsubli iti Libya babaen ti ipapanda iti Tunisia wenno Egypt kas “entry point.”

Kuna ni POEA Administrator Carlos Cao, Jr. a maysa a recruitment agency ti mismo a nangibulgar iti daytoy a modus operandi.

Gapu itoy, dagus nga inreport ti POEA iti Bureau of Immigration ti modus operandi ket natiliw ti dua a migrant worker iti Ninoy Aquino International Airpot itay nabiit.

Nagimet dagiti nasao nga OFW iti dua a working clearance— maysa a para iti Tunisia ken maysa a para iti Libya.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

Teksbuk, saanen a mapiltakan kadagiti anomalia

Awanen ti anomalia iti textbook.

Daytoy ti pakaammo ti nagtipon a puersa ti Department of Education ken dagiti civil society group iti pannakayalnag ti Textbook Count kagiddan ti pannakapirma ti pammatalged ken panagkaykaysa iti Bulwagan ng Katarungan iti Central Office ti DepEd itay nabiit.

Iti nasao a pasken, nagkaysa ti DepEd ken CSO a pakaibilangan ti G-Watch, E-Net, Boy ken Girl Scout of the Philippines a bantayanda ti pannakaimprenta ken pannakaidanon iti umno a destinasion dagiti libro.

Kuna ni Ms. Socorro A. Pilo, executive director ti IMCS ti DepEd, a bantayan pay ti nagkaysa a puersa ti DepEd ken dagiit CSO ti kalidad dagiti libro.

Nairusat pay ti national textbook delivery program ken textbook walk program iti panggep a maliklikan ti pannakaiwayat dagiti anomalia iti ania man a transaksion ti DepEd kas iti nadakamat.

Immunan a nagtulag dagiti publisher ken forwarder nga awan ti ilemmengda iti pannakaimaldit ken pannakaideliber dagiti libro ken dadduma pay a materiales kadagiti eskuelaan.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 10, 2011 a bilang.)

BANNAWAG Oktubre 10, 2011

SARITA
4 Asul a Kas iti Langit/ Manuel S. Diaz/ ITI abaga ti turod a naglupisakan ti kalapawna, binuybuya ni Lakay Abbi ti siudad iti baba a dadanin alun-onen ti angep ti nasapa a malem. Madamdama, rabii manen ket iti sipnget ti sardam, makikuyogton a matay ti buya dagiti sumanengseng a lugan a sumalog ken sumang-at iti kalsada a kasla sumilap a barikes a nangtengngel kadagiti nalalayog a pasdek. (Basaen ti sibubukel a sarita iti Bannawag.)

NOBELA
18 Siit ti Apuy (3)/ Fernando B. Sanchez /PINIDUA, pinitlok a minulenglengan ti surat a naggapu iti DepEd Regional Office. Ibagbaga ti surat a pudno nga agpadakami ken Ago a kualipikado iti posision. Ngem gapu iti panangirekomenda ti School Selection Committee ti Lidlidda Elementary School ken ni Ago, mapaturay ngarud ti pannakadutok daytoy a mangsukat iti nagretiro a maestro.// Innayon ti surat: “Furthermore, the complainant is admonished to wait for the next available item for his possible teaching assignment.”// Agurayak kano laengen iti posible a pannakaalak a mangisuro.// Kasla nagbalin a beggang ti ig-iggamak a papel. Kinunesko sa nagngarietak nga imbarsak iti sirok ti mangga. Sinurot a dagus ni Labang nga agkulkul-ob iti asideg ti garahe. Ipagarupna ngata a makan. (Basaen ti sibubukel a tsapter iti Bannawag.)

34 El Guapito (37)/ Dionisio S. Bulong/ “Ladies and gentlemen! Introducing in the red corner, Armando ‘El Guapito’ Magno of Fighting Pogi Stable!”// Kasla marba ti koliseum iti pigsa ti sipsipat, dir-i ken palagapag dagiti tao idi itayag ni Mandy ti kanawanna sa nagkurno iti uppat a direksion.// “And his opponent, in the blue corner, the number one contender in the bantamweight division, Fighting Andooo!”// Kalpasan ti panangted ti reperi kadagiti instruksionna, nakaparparagsit dagiti boksingero a nagsubli kadagiti kornerda tapno urayenda ti panaguni ti kampanilia a manglukat iti umuna a raun. (Basaen ti sibubukel a tsapter iti Bannawag.)

DANIW
7 12 a Rikus ti Rikna ken Rinnikna: Iti Sukog-Haiku/ Roy Vadil Aragon/ 1. iliw nauyong/ gumarut, pumulipol/ ay, ta kumagat…
20 Regreg/ Lorelie R. Ramos/ dika makatalna/ agkebbakebbaka / iti imetmo a palimed…

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (5)/ Hues Joven F. Costales (Ret.)/ Pinatayna ti bukodna nga amana. Ti depensana: awan idi iti husto a panunotna…
12 Lakayto Unayen ni Angkuan Inton Agretiro?/ Neyo Mario E. Valdez/ Kayatda a 70, imbes a 65, ti edad a panagretiro dagiti empleado…
14 Ni FM a Diyo Am-ammo/ Manuel M. Lazaro/ IDI 1981, bayat ti panangal-aldawko iti Ilang-Ilang Coffee Shop iti Manila Hotel, nakaawatak iti tawag manipud iti Malakanyang. Kinuna ti telephone operator: “Sandali lang,” sa idi kuan, nangngegko ni Presidente Marcos: “Is this Attorney Lazaro?” Salsalusodenna no siak ni Abogado Lazaro. Insungbatko: “Yes, Sir.” Sa sinaludsod kaniak ti Presidente: “Mayatka kadi a madutokan a kas Ombudsman?” Diak ninamnama dayta a saludsod ket insungbatko: "Sir, your wish is my command." Iti bukodtayo a pagsasao, kinunak koma: "Sir, no aniat' kalikagumanyo, isut' matungpal." Mabalin a naragsakan ti Pangulo iti sungbatko ta kinunana: "Napintas a sungbat. Umaykanto ngarud iti Malakanyang inton bigat tapno agsapatakan." Ket imbabanan ti telepono. Nabiit pay a idi a nadutokan ni Ombudsman Vicente Ericta nga Associate Justice iti Korte Suprema. Nabatiak a kasla nasisirap iti lawag ken mariribukan. (Basaen ti sibubukel a salaysay iti Bannawag.)
24 Wen, Naregta ti Sugponan iti Rehion I/ Crisostomo M. Ilustre/ Ammuenyo no apay a naisublin ti panagtalek dagiti umili, nangruna dagiti taga-Rehion I, iti tignay-kooperatiba…
40 Adut' Maapit Kadagitoy a Barayti ti Utong/ Reynaldo E. Andres/ No kunam nga adun ti maap-apitmo iti gagangay nga imulmulam nga utong, padasem man met dagitoy…

KOMIKS
26 Miks & Tiks/ Hm, adda naawat da Miks a US$200 manipud iti Annak ti Caaludigan iti Hawaii nga ibunong ti gungloda kadagiti biktima ti kalamidad!
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (37) / Adda karkarna a nadlaw ti head technician dagiti Marungtao isu a pinagandarna dagiti neutron generator…
30 Tres Muchos (18)/ Nagsarak manen da Mikaela ken Adon…


KOLUM
17 Dear Judge/ Mabalin kadi a diak patawidan ti siumanko ken ti anakko iti ruar?
21 Dear Doc/ Ania ti Dengue Fever ken ti Dengue Hemorrhagic Fever (DHF)? (Maudi a Paset)
33 Okeyka, Apong/ ITOY a tawen, ramrambakan ti sangapagilian ti maika-150 a panagkasangay ni Jose Rizal.// Iti biangmi, inkakaubinganmi ti nagrukbab itoy nailian a bannuartayo. Adtoy ti listaan dagiti adal a natawingmi iti panagbasbasami iti kabibiag ken kadagiti sinuratna. (Basaen ti sibubukel a kolum iti Bannawag.)
36 TIPS
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii/ ITI mabiit, Kapid, agbalikbayanen ni Sidro, wenno ni Isidro Agsobli a kapurokantayo. Wen, agsublin dita ilitayo ngem saanton a makaumay ditoy Hawaii wenno iti ania man a paset ti America. Iti nalawlawag a pannao, maideportar wenno mapapanaw ditoy America. (Basaen ti sibubukel a kolum iti Bannawag.)
42 Padasem Daytoy, Kailian/ NABAYAGEN nga ar-aramidentayo ti panagalep-ep kadagiti mulatayo a bawang ken lasona iti Kailokuan. Garami ti naipaugalin nga us-usarentayo. Nasayaat dayta nga aramid ta maatipa ti panagtubo dagiti ruot a makikompetensia kadagiti mulatayo. Agtalinaed pay ti dam-eg ti daga babaen ti panagalep-ep. // Idiay Taiwan, saan laeng a bawang ken lasona ti al-alep-epanda. Uray ania a mula, alep-epanda. Ngem saan a garami ti ad-adda nga aramatenda a pagalep-ep. Isuda ti immuna a nagaramat iti plastik a pangabbongda kadagidiay inaray a mulmulaanda iti nadumaduma a natnateng, agbungbunga a kayo, masetas ken dadduma pay. (Basaen ti sibubukel a kolum iti Bannawag.)
44 Ading Kosinera/ PADASENTAYO man met dagitoy resipe ti niog nga impadigo kadatayo ni Dr. Marilyn Domingo ti MMSU-College of Industrial Technology iti Siudad ti Laoag. Ni. Dr. Domingo ti maysa kadagiti eksperto iti MMSU-Extension Directorate iti benneg ti Food Processing.// Adu dagiti pakaaramatan ti niog. Dagiti dadduma, aramidenda a kopra. Mabalin met a kanen a presko, aramiden a lana ken maaramat a ramen dagiti nagduduma a makan a pakairamanan ti panagaramid iti sabon ken dadduma pay.// Napintas met ti tubbogna ta ‘tay kunadan, nasayaat nga inumen dagiti agsagsagaba iti UTI. Segun ken ni Dr. Domingo, napintas ti tubbog ti niog a rehydrating drink. Mabalin a paglaoken ti tubbog ti niog ken danum iti agpada a kaadu. Nayonan iti 1 kutsara nga asukar ken ¼ kutsarita nga asin. Uminum iti kada tallo nga oras. // Ala, adtoy dagiti resipe ti niog ni Dr. Domingo: (Basaen ti sibubukel a kolum iti Bannawag.)

PAGLINGLINGAYAN
45 Siptic Tank, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
10 Ay, Apo, Naglibegen ti Karayan! . ASIDEG ti pagtaenganmi iti igid ti Karayan Cagayan iti akin-laud a sangi ti Rangtay Magapit iti Lal-lo, Cagayan. Tunggal dumakkel ti Karayan Cagayan, maimatangan ti panaglibegna.// Uray pay no awan bagyo, no dumteng ti matutudo, mabayag ti panagtalinaed ti kinalibeg ti danum gapu iti lan-ak. Iti daytoy a panaglibegna, adu ti mapmapan agkalap ta ipapanda nga adu ti makalapan agraman ti mapukpukawen a a lames a maaw-awagan iti ludong nga agpateg itan iti P5,000 ti sangakilo. Mabalin nga adda kinaagpaysona daytoy a pammati. Rummuar ngamin dagiti lames manipud iti paglemlemmenganda ta dida maibturan ti nalabes a kinalibeg ti danum. (Basaen ti sibubukel a salaysay iti Bannawag.)
19 Siled ti Kararag
22 Tao, Lugar, Pasamak
23 Ipategtayo Koma ti Nariingan a Pagsasao (Basaen ti sibubukel a salaysay iti “Manipud Kadagiti Editor ti Bannawag.”
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

Cabie PINILI 2012

Salip iti Daniw a Para Ubbing: 4th Honor Blanco Cabie Premio Iti Naisurat Iti Literatura Ilokana (Cabie PINILI)

1. Esponsoran daytoy ni Maria Rosa A. Cabie, kaingungot ni Honor Blanco Cabie, premiado a sumasalaysay ken mannaniw, agiwarwarnak, orador ken debatista, ken propesor pay iti Literatura ken Kinaagiwarwarnak iti Metro Manila, ken dagiti annakda. Naluktan daytoy a salip iti panagsurat iti Daniw a Para Kadagiti Ubbing kadagiti amin a mannurat iti Iluko (Ilokano) ditoy Filipinas ken iti ballasiw-taaw.

2. Buklen ti pakisalip ti maysa a set ti lima a daniw a ti tunggal daniw, saan a nababbaba ngem 24 a linia. Naimakinilia wenno naikompiuter iti doble espasio iti 8 1/2 x 11 a papel a coupon bond. Maysa laeng a set dagiti daniw ti mabalin nga isalip ti tunggal mannurat.

3. Masapul a ti parbo a nagan ti maikabil iti manuskrito a pakisalip. No ipatulod babaen ti e-mail: dua nga MS Word document files ti idatag. Umuna, ti set dagiti daniw a pakisalip. Maikadua, ti parbo ken pudno a nagan ken pakasaritaan ti biag ti autor. No ipatulod babaen ti koreo: uppat a kopia ti idatag ken pakuyogan ti entry iti narikpan a sobre a nakailanadan ti paulo ti sarita, parbo ken pudno a nagan ken kabibiag ti autor. No iti e-mail, iturong iti cabiepinili.secretariat@yahoo.com. No iti koreo, ipatulod iti Cabie PINILI Secretariat, c/o Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corporation, Muralla corner Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila.

4. Makaammo ti makisalip a mangpili ti tema ti daniwna, ngem masapul a mainaig iti kultura ni Samtoy.

5. Rumbeng nga orihinal, di pay naipablaak, di naadaw iti ania man a naipablaaken a sinurat, saan a naipatarus manipud iti sabali a lengguahe, bukod a putar ti autor, ken di pay nangabak iti ania man a salip iti panagsurat dagiti daniw nga isalip.

6. Agbalin a kukua ti esponsor dagiti mangabak a daniw. Maikkan pay iti karbengan a mangedit, mangatur ken mangipablaak iti libro, magasin wenno periodikal a pilina nga awan sungsungbatanna iti autor. Ngem agtalinaed ketdi ti copyright iti autor.

7. Saan a mabalbaliwan ti pangngeddeng dagiti hurado— malaksid no maduktalan kalpasanna a linabsing ti mannurat ti Alagaden Bilang 5. Iti dayta a panaglabsing, maibabawi ti gunggona ket saanton a mapalubosan pay ti autor a makisalip iti ania man a salip nga esponsoran ti Cabie PINILI.

8. Dagiti gunggona: Umuna, P3,000; Maikadua, P2,000; ken Maikatlo, P1,500. Maikkatto ti 10 a porsiento iti tunggal premio ket maipan daytoy iti pundo ti GUMIL Metro Manila.

9. Mayawat dagiti premio inton Kalgaw 2012 bayat ti Maika-44 a Kombension Nasional ti GUMIL Filipinas.

10. Nasken a maawat ti pakisalip iti e-mail wenno iti koreo iti saan a naladladaw ngem 11:59 p.m. iti Enero 15, 2012.

11. Saan a mapalubosan a makisalip dagiti kakabagian ni HBC ken dagiti esponsor iti likub ti 4th civil degree of consanguinity ken affinity. Mapawilan pay dagiti kameng ti Bannawag a makisalip.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 3, 2011 a bilang.)

AMMAFLA 2012

Para Kadagiti Agdadamo a Mannurat
Salip iti Sarita ti 14th AMMAFLA

Maipalagip kadagiti agdadamo a mannurat iti Iluko nga agawaten ti Secretariat AMMA Foundation Literary Awards kadagiti maisalip a sarita para iti ti Maika-14 nga edision ti salip.

Imatonan daytoy da Alfredo ken Cherry Quibol, Francisco ken Aurora Ponce, ken da Amado ken Gloria Yoro, kas iti sigud, agpaay ti pasalip kadagiti agdadamo a mannurat iti Iluko a “kas pangaron iti reggetda a mangpatadem pay iti plumada.”

Kas iti napalabas a salip, agdagup met iti P25,500.00 ti premio a pagbibingayan dagiti mangabak.

Adtoy ti kompleto a pagannurotan:

1. Aggibus ti salip iti Enero 31, 2012.

2. Agpaay laeng ti salip kadagiti agdadamo a mannurat iti Iluko. Itoy a pasalip, maibilang nga agdadamo ti mannurat no awan pay ti naipablaak a saritana iti Bannawag. No adda man, di koma nasursurok ngem tallo ti naipablaakna agingga iti Mayo 16, 2011 a bilang ti nasao a magasin.

3. Siwawayawaya ti autor a mangpili iti topiko ti isalipna a sarita.

4. Agatiddog ti sarita iti 10-15 a panid iti short bond paper, naimakinilia, wenno saan, naikompiuter iti doble espasio (Times Roman Medium 12 pts. iti computer), ken adda espasio wenno margin a maysa a pulgada iti amin nga igid ti papel.

5. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal autor.

6. Nasken nga orihinal, di pay naipablaak wenno naadaw iti ania man a sinurat ti isalip. Nasken met a saan a naipatarus ti pakisalip manipud iti sabali a lengguahe ken nasken a bukod a putar ti autor ti pakisalipna.

7. Ti parbo a nagan ti autor ti agparang a naganna a kas autor ti sarita. Ipatulod ti pakisalip iti uppat a nadalus a kopia ken pakuyogan iti narikpan a sobre a naglaon iti pudno ken parbo a nagan ti autor, paulo ti pakisalip, kaudian a ladawan ken ababa a pakasaritaan ti biag ti autor, adres ti agdama a pagnaedan, agraman e-mail address ken numero ti selpon wenno telepono a mabalin a pakakontakan iti autor. Iti rabaw ti sobre, isurat ti paulo ti sarita ken parbo a nagan ti autor.

8. Ipatulod ti pakisalip babaen ti koreo wenno personal nga idatag ti pakisalip itoy nga adres: Short Story Writing Contest, 14th AMMAFLA, c/o Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla corner Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila. Nasken a maawat ti Bannawag ti pakisalip iti di naladladaw ngem iti Enero 31, 2012. Saan a mairaman iti salip ti entry a maawat kalpasan dayta a petsa.

9. Dagiti gunggona: Umuna a Gunggona, P10,000.00; Maikadua, P8,500.00; ken Maikatlo, P7,000.00. Maipaayan pay dagiti mangabak iti sertipiko ti pammadayaw. Adda met karbengan dagiti hurado a mangkissay iti bilang dagiti mangabak no awan ti makapatar iti bukodda a pagbatayan dagiti mangabak. Mabalinda met ti mangparnuay iti sabali a gunggona, no kasapulan.

10. Mapakaammuanto dagiti mangabak no kaano ken sadino ti pakapadayawanda. No met matakuatan a sinalungasing ti mangabak ti Pagannurotan Blng. 2 ken/wenno 6, maibabawi ti premiona ken mapawilanton a makisalip iti ania man a pasalip ti AMMAFLA.

(Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 26, 2011 a bilang.)

AMBURAYAN RIVER

AMBURAYAN RIVER. Gangganasen dagitoy nga ubbing manipud iti ili ti Tagudin ti kinalamiis ti danum ti Amburayan River iti nagbedngan ti Ilocos Sur ken La Union. Malaksid a paggapuan daytoy ti lames, agserbi pay daytoy a paglabaan ken pagdigosan dagiti residente iti asideg ti karayan. Iti epiko a “Biag ni Lam-ang,” nadakamat nga iti Amburayan River ti nagdigosan ni Lam-ang kalpasan ti pannakilabanna kadagiti Igorot. (Ladawan: Dante Tacata/Teksto: Mancielito S. Tacadena)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 3, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.)

TINUNO, TINUNOKAYO DITA!

TINUNO, TINUNOKAYO DITA! Malaksid iti asin, suka, basi, sibuyas ken bawang, nalatak met ti tinuno nga ikan, kas iti dumadara (tuna), a mailaklako iti igid ti highway iti Pasuquin, Ilocos Norte. (Roy V. Aragon)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 3, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.)

Tobacco Growers Scholarship Program ti NTA, nairusat

Mangrugi iti School Year 2011-2012, mairusat ti Tobacco Growers Scholarship Program babaen ti National tobacco Administration (NTA).

Kinuna ni NTA Administrator Edgardo D. Zaragoza a nabuangay ti scholarship program tapno maipaayan iti tulong dagiti annak dagiti agmulmula iti tabako tapno makapagadal dagitoy iti 4 a tawen a kurso wenno bokasional.

Inlawlawag ni Zaragoza a babaen ti NTA scholarship program, maipaayan iti P3,000 ti tunggal eskolar para iti uppat-a-tawen a kurso iti kada semestre idinto a P6,000 met ti maited iti kada eskolar para iti 2-a-tawen a bokasional a kurso.

Sakupen ti NTA Free Education Program ti baccalaureate courses para iti 4 a tawen iti agrikultura, fisheries, forestry ken home technology/economic courses; ken technical wenno vocational courses a para iti 2-a tawen a kurso.

Silulukat ti scholarship program para kadagiti annak dagiti mannalon wenno agmulmula iti tabako a nakarehistro iti NTA.

Mabalin nga agenrol dagiti scholar grantee kadagiti state university/college wenno uray kadagiti public/private technical school a masarakan kadagiti probinsiada.

Maiwaras ti scholarship grant kadagiti probinsia a kangrunaan a pagtataudan ti tabako iti Rehion 1, Rehion Dos, ken iti Cordillera Autonomous Region (CAR). Nailatang ti pundo a P996,000 para kadagiti eskolar.

Maibasar iti programa ti NTA, ti sumaganad ti alokasion ti kada probinsia nga eskolar: Ilocos Norte, 13; Abra, 11; Ilocos Sur (Second District), 35; Ilocos Sur (First District), 15; La Union, 16, Pangasinan, 19; Cagayan, 9; ken Isabela, 16.

Itay Setiembre 6, nayawat ti pakauna a grant kadagiti eskolar iti Ilocos Sur iti NTA Branch Office iti Candon City babaen ti panangidaulo a mismo ni NTA Administrator Edgardo D. Zaragoza nga inatendaran a mismo dagiti eskolar agraman dagiti dadakkelda.

Kinuna ni Zaragoza a ti pannakaipaay ti scholarship kadagiti masisirib nga annak dagiti agmulmula iti tabako ket maibasar met laeng iti pagalagadan ti gobierno nasional kas sagudayen ti E.O No. 245 a pannakaipaay ti tulong iti pannakapasayaat ti biag dagiti mangnamnama iti nasao nga industria a kas kangrunaan a pagtaudan ti pagbiagda. (Eliseo B. Contillo)

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 3, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.)

DI PAY NALUTO, NAIBUSEN Oktubre 3, 2011

Teleserye Tour 2011 Concert

NAPALALO ti segga, Kabagis, dagiti agrukbab kadagiti artista/kumakanta/sumasala a mapan mangiparang iti laingda iti entablado kadagiti agnaed iti Hawaii.

Segun ken ni Fred Jocobe ti PBC Production, mabuyanto idiay Neil Blaisdell Center Concert Hall iti daytoy umay a Biernes, Setiembre 30 ti panagkanta da Jovit Baldivino, ti umuna a nangabak iti “Pilipinas Got Talent”.

Wen, Kabagis, ni Jovit ti mabigbig nga addaan iti “nabalitokan a timek” iti lubong ti musika iti daytoy a henerasion.

Daytoy ti umuna a gundaway nga agbaniaga ni Jovit iti ruar ti pagilian ket dagiti taga-Hawaii ti maysa kadagiti umuna a makabuya kenkuana.

Siempre, nasuerte met ni Jovit, aya, Kabagis?

* * *

Malaksid ken ni Jovit, mabuyanto met da Coco Martin ken Maja Salvador, dagiti kangrunaan a nagakem iti teleserye a “Minsan Lang Kita Iibigin”.

Ay, napalalo la ketdi a segga ti kaaduan nga Ilokano iti Hawaii.

Apay? Ket di met sangkakunami, Kabagis, nga Ilokana ni Maja?

* * *

Ket tapno naan-anay ti liwliwa a yeg daytoy a bunggoy a maaw-awagan iti “Teleserye Tour 2011 Concert”, adda met ni Chokoleit a nalaing nga agpakpakatawa.

Agsalanto met da Julia Montes, Kathryn Bernardino ken Jason Abalos.

Ken, wen, Kabagis, nairaman pay iti bunggoy ni Jake Cuenca.

* * *

Kompleto ti ramen daytoy a pabuya, Kabagis. Malaksid kadagiti artista nga aggapu iti Filipinas, mabuyanto pay dagiti taga-Hawaii a nasagudayan met iti laing a kumanta, sumala, kdp.

Kas kada Wendall Bio a dimmakkel idiay Haleiwa, ti kaunasan iti akin-amianan a paset ti Oahu; ni Karen Campanian a nagbalin a bituen ti entablado iti Hawaii manipud pay idi 3 ti tawenna; ti Sojourn 7; ken ni Brown Luxury.

* * *

Segun met laeng ken ni Kabagis Fred, nupay mangrugi ti pabuya iti maikapito iti sardam, nasayaat kano no sapaen ti mapan, Kabagis, tapno maaddaan iti gundaway a makadinnakulap dagitoy nalalaing nga artista ken kumakanta.

Tapno uray di pay nangrugi ti pabuya, ay, naabrotmon ti pinagbayadmo, Kabagis!

Ay, wen, sumangpet dagitoy nga artista iti Honolulu manipud San Francisco inton parbangon ti Setiembre 27. No adda pay kayatmo a maammuan, Kabagis, awagam ni Jake iti 808-589-7760.
Mahalo, Kabagis! (Angelo 'Eloy' Padua)

Ti Akkub: Shamcey!

NO kas ken ni Shamcey Supsup ti makagapu, nakasaganakami a mangbaliw iti relihionmi tapno laeng makadennami iti agnanayon.

Daytoy ti angawmi kadagiti kakaarrubami kalpasan a nangngeganmi ti sungbatna iti saludsod kenkuana iti salip ti 60th Miss Universe a naangay idi Setiembre 13 (oras iti Filipinas) iti Credicard Hall iti Sau Paolo, Brazil.

Sinaludsod ni Vivica A. Fox a maysa kadagiti hurado: "Would you change your religious beliefs to marry the person that you love? Why or why not?"

Insungbat ni Shamcey, ti sikokorona a Bb. Pilipinas Universe, "If I had to change my religious beliefs, I would not marry the person that I love because the first person I love is God, who created me. I have my faith and my principles, and this is what makes me who I am. And if that person loves me, he should love my God, too."

Nupay nalabit, ninamnama ti lubong a makitada ti sungbat a mangipasimudaag iti panangabrasa kadagiti nagduduma a relihion ta iti kinapudnona, maymaysa met laeng ti Dios, ipakita daytoy sungbat ni Shamcey ti naidumduma a kinapudnona iti nariinganna a pammati, wenno panangipasimudaag nga asino man nga agayat iti maysa a tao, rebbengna a nakasagana a mangabrasa iti pakabuklan dayta a tao.

Nayalat ni Shamcey ti 3rd Runner-up wenno maikapat manipud kadagiti 89 a nagsasalip nga agkakapintas a dayag iti sangalubongan.

Naisangsangayan daytan a balligi. Ket kas maysa a Filipino, ipagtangsittayo ti maysa manen a dayag a malaksid iti kinalasbangna, naparaburan met iti naidumduma a kinasirib.

Kinalasbang ken Kinasirib
Naipasngay ni Shamcey idi Mayo 16, 1986. Idi agtawen iti tallo, immakar ti pamiliana iti General Santos City nga isu met laeng ti lugar a dimmakkelan dagiti nalalatak a boksingero a Manny "Pacman" Pacquiao ken Nonito Donaire, Jr.

Balasang ti away ni Shamcey. Gapu ta maysa nga inheniera ti inana a ni Marcey ket adda iti abrod ken bugbugtong pay nga inanak, indakdakkel ni Shamcey ti nangtultulong ken ni tatangna a Timoteo kadagiti obra iti talon karaman ditan ti panagpakan kadagiti manok ken panagpastor iti kalding.

Masirib nga ubing ni Shamcey. Pagaayatna ti agbasa kadagiti libro. Isuna ti balediktorian iti elementaria idinto a salutatorian iti panagturposna iti haiskul iti Makati High School.

Nagturpos a magna cum laude iti Unibersidad ti Filipinas iti Diliman ken isuna ti nakaala iti kangatuan a promedio iti 2010 Architect Licensure Examination.

Mamati ni Shamcey nga adda met dagiti nabiag kadagiti sabsabali a planeta (nalabit iti sabali nga uniberso). Kinunana pay a nakaiparsuaan nga adda bentahe dagiti babbai kadagit lallaki gapu iti kinasidap ti panagriknada (intuition).

Ket no met maysa isuna nga ayup, kayatna a maysa koma a tumatayab tapno makapagampayag ken makitana dagiti kabambantayan.

Nalapsat ti Nangisit
Iti sabali a bangir, inyalat ni Leila Lopes iti Angola ti korona a Miss Universe 2011. Iti pakasaritaan ti salip, ni Leila ti maikapat a nangisit a balasang a nangyalat iti titulo ti kapintasan a babai iti sangalubongan.

Kas paset ti sungbatna, kuna ni Leila nga awan a pulos ti kayatna a suktan iti kinataona. Ken mamati met nga iti agdama a panawen, awanen ti lugar para kadagiti racist wenno kadagiti tattao a mangilangi iti padada a tao gapu ta nangisit daytoy wenno no naggapu iti pagilian wenno puli a maibilang a nababbaba ngem kadagiti sabali a pagilian wenno puli.

Inyalat met ni Olesia Stefanko iti Ukraine ti 1st Runner-up idinto a ni Priscila Machado iti Brazil ti nangkaw-id iti 2nd Runner-up.

Ni met Miss China Zilin Luo ti 4th Runner-up.

Inyangaw manen dagiti kakaarruabami: “Uray ta inatiwtayo ti China. Mabalinen nga alaen dagiti Insik ti Spratlys.”

Siempre, angaw dayta. Ngem kaipapananna ti kinapateg ti salisal a nangatiwan ni Shamcey Supsup, maysa a Filipina, iti maysa a taga-China, ken kadagiti 85 pay a sabsabali a dayag iti sangalubongan.

(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 3, 2011, panid 24-25.)

Ti Makunami Oktubre 3, 2011

Panangballikog?
Nabasami ti damag a pannakaisa-Iluko ti nobela ni Apo Juan C. Laya a His Native Soil (Agosto 8). Impatarus ni Apo Prescillano N. Bermudez daytoy a kas Daga a Nakayanakan.

Daytoy ket panangyaw-awan kadagiti Ilokano. Ta ti Ingles ti Daga a Nakayanakan ket Land of My Birth. Amang nga adayo daytoy iti His Native Soil a libro ni Apo Laya a tubo iti Narvacan, Ilocos Sur nga ili met daydi lelongko.

Iti biangmi, Bukod a Natibo a Daga koma ti pannakaipatarusna iti Iluko ti His Native Soil.

Iti sabali a bangir, dakkel a pakabasolan ti magasin a nakaipablaakan ti nasao a damag wenno kasla maysa a krimen ti inaramid ti magasin ta kaipapananna nga inayonan ti Editorial ti pannakaipatarus ti paulo a His Native Soil iti Daga a Nakayanakan. Maysa a panangballikog daytoy kadagiti umili iti Kailokuan, iti pagilian a Filipinas, ken iti ballasiw-taaw.

--Hermenegildo A. Viloria
Capangpangan, Siudad ti Vigan

BANNAWAG Oktubre 3, 2011

SARITA
4 Iti Daytoy a Biahe/ Hilario A. Espiritu, Jr./ Ania ngata ngamin no nalinteg amin a dalan? Daytay awan ti agkurba, agsang-at wenno agsalog…

NOBELA
16 Siit ti Apuy (2)/ Fernando B. Sanchez/ Addan subalit ti Regional Office iti protestana. Ania ngata ti linaonna?
34 El Guapito (36)/ Dionisio S. Bulong/ Iti di ninamnama a gundaway, nagkita da Mandy ken Jojo. Ket binallaagan ni Jojo…


DANIW
7 Panagpinnakada/ Corazon F. Quiamas/ Sibabara pay laeng kadagiti limbang ti puted a daniw/ dagiti agek nga impatayabmo kaniak iti pungto/ ti aldaw a nasken a bisngayennata dagiti dua a dalan…
18 Dagiti Nadadagsen a Banag/ Jake F. Ilac/ Agduduma ti panangrukod iti kinadagsen.// Mabalin a gapuanan daytoy/ Ti puris iti dapan/ Idi damom ti umaddang.
22 Dalan nga Agpa-Tuguegarao/ Derick Marcel F. Yabes/ Agbuttuan ti kutit nga agbibitin iti pingir-pagtugawan/ anusan ti agtallo-oras a panagpipinnadigo’t angot/ ta nakarkaro pay ngem lata ti sardinas ti mapayapayan/ aglalo ‘tay napangina uray simmammisammit’ plakana/ ari-ari iti kalsada, basura laeng met idiay naggapuanna…

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (4)/ Hues Joven F. Costales (Ret.)/ Awan ti nakakita kenkuana a nangaramid iti krimen. Ngem umdas kadin dayta a mangabsuelto kenkuana?
12 Kaanonto a Lumaka ti Gasolina?/ Neyo Mario E. Valdez/ Manipud iti panangrugi ti tawen, 25 a daras a ngimmina ti gasolina no maidilig iti 13 a daras laeng a panagbabana…
20 Intayon Sumuknal ken ni Apo Baket/ Manuel S. Diaz/ Dagiti milagro a maar-aramid babaen ti pannakibiang ti Birhen ti inaldaw a mangaw-awis kadagiti mamati tapno sumuknalda iti Basilika ni Apo Baket…
40 Makainutka iti Sertipikado a Bin-i, Atanud/ Reynaldo E. Andres/ Umdasen ti 40 a kilo a bin-i a para iti maysa nga ektaria—ngem saan, a, a ‘tay kadawyan a bin-i…

KOMIKS
26 Miks & Tiks/ Iti naammuan ni Miks a kaadda ti bangbangolan a dalag iti piskeria ni El Balo, adda plamplanuenna nga aramiden…
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (36)/ Umir-irteng dagiti pagteng itoy nobela ni Joel B. Manuel…
30 Tres Muchos (17)/ Inlemmeng ni Adon dagiti kakabsat ni Siding…

KOLUM
14 Dear Judge/ Ania kadi ti ibunga ti pre-nuptial agreement?
19 Dear Doc/ Ania ti Dengue Fever ken ti Dengue Hemorrhagic Fever (DHF)? (2)
33 Okeyka, Apong/ “Awan Met Kakaarrubana!”

36 TIPS/ Ania, Aya, ti Blood Pressure-mo?/ No Dimo Maliklikan ti Uminum iti Addaan iti Alkohol/ Mangaramidka Man iti Bukodmo a Salad Dressing
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii/ Adda “Aldaw ti Maria Clara” Ditoy
42 Padasem Daytoy, Kailian/ Agdagsen iti Sangakilo Daytoy nga Abokado!
44 Ading Kosinera/ Padasentayo met ita ti agaramid iti siomai, skinless longganisa ken hamburger. Malaksid a makainutka no sikan a mismo ti mangisagana kadagitoy, mabalin pay a pagbalinem a panguartaan. Siempre, mabalinmo nga ilako ti produktom kadagiti gagayyemmo, wenno kadagiti gagayyem dagiti gagayyemmo…

PAGLINGLINGAYAN
45 Bread Pit, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
10 Apay nga Agbagbagyo ket Kalgaw, Ma’am?
15 Tao, Lugar, Pasamak
17 Siled ti Kararag
23 Kitaem Kad’ La ni Butchi!
24 Shamcey!
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

Pannakaitabon ni FM, ad-adalen ti gobierno

Agingga ita, ad-adalen pay laeng ni Presidente Benigno S. Aquino III no rumbeng wenno saan a maidulin ti bangkay daydi Presidente Ferdinand E. Marcos iti Libingan ng mga Bayani a kas kiddaw ti pamilia Marcos.

“Maawatak no apay nga agingga ita, saan pay a nakaikeddeng ti Presidente,” kinuna ni Bise Presidente Jejomar C. Binay, “ta pampanunotenna ti naiget a panangkontra dagiti biktima ti Martial law iti nasao a kiddaw ti pamilia Marcos. Ken adu met a gagayyem ti Presidente ti nagbalin a biktima. Kinapudnona, nagbalin met a biktima ti bukodna a pamilia.”

Sakbayna, tinudingan ni Presidente Aquino ni Binay a mangadal iti maysa a singasing a naidatag iti Kongreso a pannakaited iti daydi Presidente Marcos iti “full military honors” iti pannakaitabonna gapu kadagiti nagapuananna a kas beterano idi Maikadua a Gubat ken kas agpampanday-linteg.

Idi Hunio, inrekomenda ni Binay iti Presidente a maitabon koma ni Marcos iti nakayanakanna a probinsia (Ilocos Norte) a pakaipaayan kenkuana ti naan-anay a pammadayaw.

“Iti biangko, naiwakaskon ti impaaramid kaniak ti Presidente. Ita, addan kenkuana ti desision,” kinuna ni Binay.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 26, 2011 a bilang

Seminar Workshop iti Creative Writing ken Campus Journalism

Angayen ti GUMIL Cagayan iti panangidaulo da Arthur P. Urata, Presidente ti GC; ken Vilmer V. Viloria, Bise-Presidente ti GF, ti maysa a seminar-workshop iti Campus Journalism ken Creative Writing a naisangrat para kadagiti mannurat nga agad-adal iti sekundaria iti deppaar ti Ballesteros-Allacapan-Western Aparri a paset ti Cagayan itoy a Setiembre 24-25, 2011 iti Usita’s Beach Resthouse, Cabuloan East, Ballesteros, Cagayan.

Paset daytoy kadagiti aktibidad ti GUMIL Cagayan a pangparugso iti panagsurat iti nariingan a lengguahe nga Iluko (Ilokano). Karaman iti nasao nga aktibidad dagiti lektiur ken workshop iti panagsurat iti damag, editorial, salaysay, sarita, daniw, ken ortograpia iti Iluko. Addanto pay maangay a salip iti “On-the-Spot Daniw Writing” nga esponsoran ni Alex V. Yadao babaen ti ALVIYA Literary Foundation.

Mainaig iti panggep a panangpapigsa iti gunglo, ipakaammo ti liderato ti GC ti pannakapabaro ti listaan dagiti kameng. Maibalakad ngarud kadagiti interesado nga agkameng (aktibo a miembro, dati a miembro, agtarigagay/agdadamo nga agmiembro) a mabalin a kauman ti asino man kadagiti sumaganad: Arthur P. Urata (09277927913 ), Vilmer V. Viloria (09159842149), Freddie P. Masuli (09489864481), Johmar R. Alvarez (09199358934 ), Roy V. Aragon (09217450499) ken Jobert M. Pacnis (09269486909).

(Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 26, 2011, "Ammuem Pay Dagitoy".

BANNAWAG Setiembre 26, 2011

SARITA
4 Nalaka Laeng No Kayat/ Rolando A. Seguro, Jr./ Maymayat ti kapulian nga asawaen, kunada…

NOBELA
16 Siit ti Apuy (1)/ Fernando B. Sanchez/ “No talaga a determinadoka, makigubatka ngarud kadagiti apo dios iti departamento ti edukasion.”
34 El Guapito (35)/ Dionisio S. Bulong/ Kinaem ni Macario ti sangina idi mariknana ti bara ti barukong ni Minnie. Apo, mandiakon, plis lang, inyasug ti unegna…

DANIW
7 Panangsapul iti Mutia/ Ariel S. Tabag/ …Tapno ti rosas wenno lirio agsampaga iti kaunggak/ Ket ipaayda amin nga ayamuom, pusaksak, talinaay,/ A sapsapulek tapno mapnekakon itoy a lubong?
18 Isusuknal/ Alegria Tan Visaya/ …wen, agsala dagiti sabong iti kainaran/ kumpasandat' tokar ti pul-oy a no kuan kalbiten/ dagiti kuerdas ti bulong; iti imetda/ mayanak dagiti bukel a kutimento/ kas sandia.
22 Iti Ilelennek Manen ti Init/ Maria Rosa A. Cabie/ Maibuyogak iti ilelennek manen ti init/ Awanton anniniwan iti pagtaktakderak,/ Ti tangatang parayrayento manen bitbituen/ Ngatuen ti inap-apiras ti angin a bagik./ Mariknakto manen apges panagseggak/ Inton iliwko sumalipengpeng ket sumken…

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (3)/ Ti Kaso ti Napuoran a Doktora/ Hues Joven F. Costales (Ret.)/ No maminsan, nadangkok unay ti tao. Pumatay babaen ti paltog, buneng, punial wenno pang-or. Ngem ti nakaal-alingget, isu ti panangpatayna iti padana a tao sananto pay la puoran daytoy. Kastoy ti naaramid iti maysa a napintas ken naubing pay a doktora, ni Dra. April Duque. Napasamak ti krimen idi Disiembre 29, 2000 idiay San Vicente, Urdaneta City, Pangasinan. Dagiti akusado: Robert Brodete, Reynaldo de Guzman ken Ronald Dulay. Naidarumda itiMurder. Ket ti Regional Trial Court Branch 47, Urdaneta City, a pagpapaayanmi idi a hues ti nangdengngeg iti kaso.
12 Ay, Pinagbalindan a Negosio ti Tekka!/ Neyo Mario E. Valdez/ Malaksid a delikado iti salun-at ti panangaramat iti tekka a kas agas, labsingen dagiti agtiliw ken agilako wenno agangkat kadagiti tekka ti Wildlife Act of the Philippines…
20 Ilokano Daytoy Chief of Staff ti Mayor ti Maui County/ Artemio C. Baxa/ No ammo ti agdama a kaputotan nga ilalaen dagiti sakripisio dagiti immun-una ngem isuda babaen ti bukodda met a panagsakripisio, adda latta maanninawan a namnama para iti naranraniag a masakbayan…
24 Ti Kailiak a Pintor Idiay Paris/ Leilanie G. Adriano/ Inyam-ammona ti Pudtol iti sangalubongan babaen dagiti ipimpintana a ladawan…
40 Dekalidad ti Bunga ti Sitrus no Maabunuan iti Potassium/ Reynaldo E. Andres/ Nadagdagsen, nasamsam-it, natubtubbog dagiti bungada. Madika pay?

KOMIKS
26 Miks & Tiks/ Ne, napan kano met ni El Balo idiay Manila. Apay ngata?
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (35)/ Umir-irut ti risiris daytoy nobela a komiks ni Joel B. Manuel…
30 Tres Muchos (16)/ Kayat ni Siding nga agriing ni Amin a tatangna. Ngem idi agkuti ni Amin, isu met a mailukat ti ridaw…

KOLUM
14 Dear Judge/ Natay idi napan a bulan ni lakayko. Ket kalpasan ti pumponna, naammuak nga idi sibibiag pay isuna, inlakona ti talon a pundarmi nga agassawa a dina innala ti pammalubosko. Ania ti mabalinko nga aramiden tapno mapasublik daydiay talon?
19 Dear Doc/ Ania Kadi ti Dengue Fever ken ti Dengue Hemorrhagic Fever (DHF)?
33 Okeyka, Apong/ Maatap a namin-ano daras a di naisurat ni Shakespeare ti umno a pannakaisurat ti ti naganna…
36 TIPS/ Di Makaay-ayo ti Angot Dagiti Sakam, Kompadre?/ Awan Igatangmo Kadagiti Napipintas a Masetera?/ Panangleplep iti Ut-ot ti Gout.
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii/ Gapu iti kinasirib ken kinasaldet ni Felipe “Jun” Abinsay bayat ti panagtakemna a diputado ti Distrito 29 (akimbaba a paset ti Kalihi), Kapid, adu ti nangipadto nga isunto ti sumaruno a Filipino nga agtakem a gobernador iti Hawaii.
42 Padasem Daytoy, Kailian/ Wen, Makairugika
iti Proyekto Agrikultural
iti Bassit a Puonan. No adda lima gasut a pisosmo, mabalin daytan! Kastoy ti pamay-am…
44 Ading Kosinera/ Kastoy ti agluto iti Sinukmani ken Maja Blanca…

PAGLINGLINGAYAN
45 Bads Not Honored, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
10 Dagiti Girl Scout a Kas Pagsarmingan Kadagiti Napipintas a Kababalin
15 Tao, Lugar, Pasamak
17 Siled ti Kararag
23 Dadaelennaka Met ti Nakaro a Lawag
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

Maysa a Mangngalap

MAYSA A MANGNGALAP iti Masi, Sta. Teresita, Cagayan ti mangay-ayuma iti sigayna, iti rabaw ti rangtay, bayat ti panangdengngegna iti transistor radio. Malaksid iti panagtalon, kangrunaan a pagsapulan dagiti taga-Sta.Teresita ti panagkalap. (Roy V. Aragon)

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.

Kablaaw!

KABLAAW! Dagiti nangabak iti 61st Don Carlos Palanca Memorial Awards iti benneg ti Sarita iti Iluko. Agpakanawan: Ariel S. Tabag (Umuna a Gunggona babaen ti saritana a “Saddam”), tubo iti Sta. Teresita, Cagayan ken Poetry ken Entertainment Editor ti Bannawag; Norberto D. Bumanglag, Jr. (Maikatlo a Gunggona babaen ti “Ti Agdamdamili”), tubo iti San Nicolas, Ilocos Norte ngem agnaeden iti Las Vegas, Nevada, U.S.A.; ken, Juan Al. Asuncion (Maikadua a Gunggona babaen ti “Ayuno”), tubo iti Sarrat, Ilocos Norte ken Literary Editor ti Bannawag.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.

1,000 a nars, kasapulan ti Saudi

Mapattapatta a 1,000 a nars ti kasapulan tapno mapunnuan dagiti bakante a posision iti di nakurkurang a 12 a military hospital iti Saudi Arabia, segun kadagiti recruitment agency iti Kamanilaan.

Manamnama a bumisita iti pagilian dagiti pannakabagi manipud iti Ministry of Defense and Aviation (MoDA), Al Hada Hospital ken King Khalid Military City Hospital-Hafr Al Batin iti Saudi itoy katengngaan ti Setiembre tapno manginterbiuda iti 300 a Filipino nga interesado kadagiti posision a kas iti nars, medical technologist, dental surgery assistant, phlebotomists, CSSD ken dadduma pay nga akem mainaig iti medikal.

Agtultuloy ti Saudi Arabia a kas kangrunaan a pagturongan dagiti Filipino a nars. Itoy a tawen, manamnama a ngumato iti 15 agingga iti 20 porsiento ti sueldo kadagiti military hospital iti nasao a pagilian.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.

Pagurnongan iti tudo, kasapulan para iti talon

Nasken nga agipasdek ti Departamento ti Agrikultura kadagiti pagurnongan iti tudo no kayat daytoy a magun-od ti umdas nga apit a pagay apaman a madanon ti tawen 2013.

Iti agdama, maysa a milion laeng iti 11 milion nga ektaria a pagtatalonan iti pagilian ti maserserbian a regular ti sistema ti irigasion a kayatna a sawen, 10 milion nga ektaria ti agur-uray laeng iti tudo.

Kinuna dagiti eksperto iti panagpatanor iti pagay a manamnama a magun-od ti pagilian ti umdas nga apit a pagay, ken masurokan pay iti 100,000 tonelada metrika no mapasayakan dagiti talon nga iti agdama, agpampannuray laeng iti tudo.

Innayonda a napintas a pagtuladan dagiti naagdaagdan a pagtatalonan iti Cordillera iti pannakaurnong ti tudo ken dagiti naaramid a water impounding facility iti sumagmamano a paset ti Ilokandia, babaen ti sangkabassit a tulong dagiti kompania ti tabako.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011 a bilang, "Ammuem Pay Dagitoy", panid 38.

BANNAWAG SETIEMBRE 19, 2011

SARITA
4 Sala/ Manuel S. Diaz/ Ket iti nalamiis a katapokan, kasla makitkitana ni tatangna: nalusiaw ken nadigos iti bukodna a dara…

NOBELA
16 Dagiti Pundador (Maudi a Paset)/ Prescillano N. Bermudez/ Agkidem koma ngem sininga ti nasinggit nga ibit ni Sadiri manipud iti balay da Alvaro. Napaisem…
34 El Guapito (34)/ Dionisio S. Bulong/ Rummuar koman ni Mandy iti dressing room idi sabten ni Joaquin iti ridaw a kasta unay ti rungiitna. Ket nagrikab ti barukong ni Mandy iti imbaga ti security guard…

DANIW
7 Nabayag Gayamen a Saanak a Nagdaniw/ Louie Jon A. Sanchez/ Linuktak ti file ti kompiuterko ket nagpakita manen dagiti daniw/ A naudi a nasuratko: sumagmamano a daniw ti pananginanama/ Ken panagraas, sumagmamano a proyekto mainaig iti daniw ken panagpinta,/ Sumagmamano pay a puted a mabalin a daniw a panggep koma nga ibulang/ Kadagiti salip a tinawen nga isu met la nga isu dagiti mangab-abak…
18 Bigan/ Benjamin P. Pacris/ Kasla agmarmartsa pay laeng ti danapeg dagiti botas/ Dagiti guardia sibil a nangyabaga iti pusil ta rumanipak/ Landok a sapatos kabalio a nangguyod karuahe/ A nagbaniagaan dagiti ganggannaet a di immagep/ Iti kinelleng a nangitukitan ni Leona iti daniw…
36 Nailamina a Tapok/ Jonathan B. Torricer/ Kas ita a kasimbeng annayas ti aglawlaw/ Bay-am nga ipintak ti pakabuklam/ Iti nakatartarnaw a langit/ Ket yugedko dayta isem/ Babaen daytoy mailiwan a tammudo/ Iti awan mulitna a kambas/ Iti naubing pay a sardam…

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (2)/ Hues Joven F. Costales (Ret.)/ Agdindinamag ti Manaoag, Pangasinan, gapu ken ni Birhen Milagrosa a pagkarkararagan ti di mabilang a debosianado nga agkidkiddaw, kangrunaanna iti pannakaisalakanda manipud iti sangsagabaenda a sakit wenno iti sagsagabaen ti maysa nga ipatpategda iti biag. Ngem iti maysa a rabii, nakibur ti lugar idi pisangen ti ranipak ti paltog ti ulimek a nakatayan ti uppat nga estudiante ken nakadunoran ti dua a kaduada. Adtoy ti napasamak, segun iti rekord ti husgado…
10 Ni Poinne ken Siak/ Sherma E. Benosa/ “Binuybuyak ti kuting. Nakakaasi ti langana. Iti kada napalalo a rigat ken apagbiit nga itatakderna, mapatugaw daytoy.”
12 Iti Setiembre a Mangrugi ti Klase?/ Neyo Mario E. Valdez/ No matuloy ti kayat ti dadduma, agturposton dagiti annaktayo iti Hunio…
20 “Aloha, BRP Goyo!”/ Gladys Menor/ Ket idi umulin iti barko dagiti natutured a lallaki ken babbai a mangidatdaton iti biagda para iti pannakasalaknib ti pagilian a Filipinas, adda liday a simngay iti kaunggan ti tunggal maysa…
40 Panagaramid iti Sabon ti Nagpuonanna/ Jobert Ma. Pacnis ken Dexter M. Fabito/ Empleado idi ngem kinaykayatnan ti nagbukbukod. Ket saan a nagbabawi…
42 Iteksmo Laengen Dagiti Parikutmo iti Panagtalon/ Reynaldo E. Andres/ Babaen ti NMRiceMobile, dimon pugpugtuan ti kaadu ti yaplaymo a ganagan iti talonmo.

KOMIKS
26 Miks & Tiks/ Nangabak ni Sol iti pa-raffle! Milion ngata ti inabakna?
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (37)/ Timmayok ti kapa a nagbalin a bola sa nagsuek iti batog ti dalumpinas a bato. Bumegbeggang daytoy…
30 Tres Muchos (18)/ Pinuruakan ni Mikaela ni Siding iti sangasako nga irik. Nasippaw ni Siding daytoy. Idi pagam-ammuan ta adda nagpukkaw…

KOLUM
14 Dear Judge/ Balido Kadi ti Kasar ti Simamassayag a Bangkay ken ti Babai a Kabbalayna?
19 Dear Doc/ Maudi a paset ti sungbat iti saludsod no ania ti Osgood-Schlatter Disease…
22 TIPS/ Listerine Kontra Lasi/ Naangragen Dagiti Naimasetera a Masetasmo?/ Nasakit ti Ngipenmo? Dimo Kudkoden ti Nagatel a Kinagat ti Insekto.
33 Okeyka, Apong/ Kabaelan ni James Garfield a paggiddanen a pagsuraten ti dua nga imana. Nalaka? Ti maysa, Latin ti isursuratna idinto a ti maysa, Griego. Di kadi naisangsangayan a kabaelan dayta?
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii/ ADDA pagsasao dagiti Pranses, Kapid, a Noblesse Oblige. Iti bukodtayo a pagsasao, kunana: Naindayawan a galad dagiti naparaburan iti saguday ken bileg ti mangibingay iti ayat, asi, ken pannarabay./ Kadagitoy a panawen nga agraira ti kinamaterialismo─a ti bukod a pagimbagan ti umuna a pakaseknan─ manmanon ti pakabirokan iti tao nga addaan iti kasta a kababalin./ Kadagiti taga-Ilocos Sur ditoy Hawaii, Kapid, adda kaprobinsiaanda nga addaan iti kasta a panagpuspuso. Nakitada dayta a saguday iti kinatao ni Dr. Charlie Yadao Sonido, maysa a doktor iti medisina.
44 Padasem Daytoy, Kailian/ Kadagiti laengen suada, mapan a P5 milion ti paglakuanda ita a tawen…
46 Ading Kosinera/ Maisagut dagitoy a resipe nga ibinglaymi kadagiti masansan nga agte-text a mangibagbaga a naayatda nga agbasbasa iti Bannawag ken naayatda nga aglutluto iti para merienda dagiti ubbing wenno dagiti kameng ti pamiliada.

PAGLINGLINGAYAN
24 Showbiz/ 48 Sinniriban/ 48 Sapukas/ 48 Sudoku/ 48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami / 15 Tao, Lugar, Pasamak/ 17 Siled ti Kararag/ 23 Kalpasan ti Seminar, Ania?/ 35 Txtm8/ 37 Ti Gasatmo Ita a Lawas/ 38 Ammuem Pay Dagitoy/ 47 King & Queens, Kdp.

PREMIO DUQUE 2011

Maikapat a Salip iti Sarita ti Premio Reynaldo A. Duque

Dagiti pagannurotan:

Dagiti pagannurotan:

1. Esponsoran daytoy ni Teresita R. Duque, kaingungot ni Pedro Bucaneg ken UMPIL Awardee Reynaldo A. Duque. Salip daytoy a pangparegta kadagiti kameng ti GUMIL Metro Manila ken GUMIL Candon (Ilocos, Sur) ken pangawis nga agkameng kadagiti nasao a gunglo dagiti mannurat. Silulukat ngarud ti salip kadagiti Ilokano a mannurat nga agnaed iti Metro Manila ken kabangibangna a probinsia iti Katagalogan, kameng wenno saan iti GUMIL Metro Manila, ken kadagiti dati ken agdama a kameng ti GUMIL Metro Manila ken GUMIL Candon iti Filipinas ken iti ganggannaet. Mailaksid met iti salip dagiti kameng ti BANNAWAG.

2. Agatiddog ti sarita iti 10-15 a panid, naimakinilia wenno naikompiuter iti doble espasio iti 8 1/2 x 11 a papel a coupon bond. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal mannurat.

3. Masapul a ti parbo a nagan ti maikabil iti manuskrito a pakisalip. No ipatulod babaen ti email: dua nga MS Word document files ti isumite. Umuna, ti sarita a pakisalip. Maikadua, ti parbo ken pudno a nagan ti autor, pakasaritaan ti biag ti autor, ken ti pammalubos ti presidente ti pagkamenganna/pagkamengannanto a gunglo (GUMIL Metro Manila wenno GUMIL Candon).
No ipatulod babaen ti koreo: uppat a kopia ti idatag ken pakuyogan ti entry iti narikpan a sobre a nakailanadan ti paulo ti sarita, parbo ken pudno a nagan ken kabibiag ti autor. No iti e-mail, iturong iti ariel.tabag@gmail.com. No iti koreo, ipatulod iti Premio Reynaldo A. Duque Secretariat, c/o BANNAWAG, Manila Bulletin Publishing Corporation, Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila.

4. Makaammo ti makisalip a mangpili ti tema ti saritana, ngem masapul a mainaig iti kultura ni Ilokano.

5. Rumbeng nga orihinal, di pay naipablaak, di naadaw iti ania man a naipablaaken a sinurat, di naipatarus manipud iti sabali a lengguahe, di pay nangabak iti ania man a salip iti panagsurat ti sarita nga isalip, ken bukod a gapuanan ti autor ti isalipna a sarita.

6. Agbalin a kukua ti esponsor dagiti nangabak a sarita. Maikkan pay iti karbengan a mangedit, mangatur ken mangipablaak iti libro, magasin wenno periodikal a pilina nga awan sungsungbatanna iti autor. Agtalinaed ketdi ti copyright iti autor.

7. Saan a mabalbaliwan ti pangngeddeng dagiti hurado— malaksid no maduktalan kalpasanna a linabsing ti mannurat ti Pagannurotan Bilang 5. Iti dayta a panaglabsing, maibabawi ti gunggona ket saanton a mapalubosan pay ti autor a makisalip iti ania man a salip nga esponsoran ti Premio Reynaldo A. Duque.

8. Dagiti gunggona: First Prize, $200; Second Prize, $150; Third Prize, $100. Maikkanto pay iti sertipiko dagiti mangabak. Maikkatto ti 10 a porsiento iti tunggal premio ket maipan daytoy iti pundo ti GUMIL Metro Manila.

9. Maitedto dagiti premio iti pannakarambak ti anibersario ti GUMIL Metro Manila inton Disiembre 2011.

10. Nasken a maawat ti pakisalip iti e-mail wenno iti koreo saan a naladladaw ngem tengngat’ rabii ti Nobiembre 15, 2011.

Makaruruar iti LET, nagbassiten –Angara

Kinarit ni Sen. Edgardo Angara dagiti pagadalan a mangididiaya iti kurso nga Edukasion a pasayaatenda koma ti pannakasangay dagiti estudiante iti Edukasion.

Kiniddaw ni Angara daytoy bayat ti maysa a miting a naangay iti Philippine Normal University iti Manila itay lawasna gapu iti kunana a nakabasbassit a bilang dagiti makaruruar iti Licensure Examination for Teachers (LET).

Dinakamatna nga iti LET a naangay idi Abril itoy a tawen, mapan a 13,000 laeng ti nakaruar iti 62,000 a nangala iti eksamen, wenno maysa iti kada lima laeng ti nakaruar.

“Waste of human capital,” dayta man ti awag ti senador kadagiti adu a di makaruruar iti LET. Iti sabali a pannao, sayang laeng ti uppat a tawen a panagbasbasa dagitoy nga estudiante.

Mainaig itoy, kinuna ni Angara a nasken a mapasayaat koma ti “teacher education” gapu ta saan a matawaran ti kinapateg ti akem dagiti edukador iti panagrang-ay ti pagilian.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang

Adda metten Dengue Club

Nangbukelen iti Dengue Club ti sumagmamano a pagadalan iti pagilian tapno sangsangkamaysada a manglaban iti sakit.

Linugayan ti opisina ni Department of Education (DepEd) Secretary Armin Luistro ti sangsangkamaysa a panagtignay dagiti estudiante tapno makontrol ti panagwaras dagiti lamok a nagimet iti dengue virus.

Usaren dagiti kameng ti club ti libre nga orasda nga agdalus iti aglawlaw ken itandudo dagiti addang tapno makontrol ti lamok.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang

Lugan a patarayen ti koriente, nayalnag

Impakaaammo ni Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) Director-General Joel Villanueva nga ikalikagumda ti pannakaaramid ti lugan a patarayen ti koriente wenno e-vehicle gapu iti naimbag nga ibungana kadagiti umili, iti aglawlaw ken ekonomia.

Inyalnag ti TESDA itay nabiit, kagiddan ti pannakarambak ti maika-17 nga anibersario ti ahensia, ti umuna nga e-van a P30 laeng ti magastos iti 30 kilometro a tarayenna.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang

Top Most Wanted iti Rehion I, natiliw

Balligi ti kampania kontra iti kriminalidad nga isaysayangkat ti Ilocos Sur Philippine National Police Office (ISUPPO) nga idadauluan ni Senior Supt. Reynante G. Partible.

Natiliw itay Agosto 27, 2011 ni Benson Alviento Y Sudario, 38, tubo ti Candon City ken dadaulo ti maysa a grupo ti sindikato nga agdakdakiwas iti Ilocos Sur ken kabangibang a probinsia. Nangilatang ti Department of Interior and Local Government (DILG) iti P250,000 para iti pannakatiliw ti suspek.

Natiliw ni Alviento babaen ti panangidaulo ni Chief Insp. Arbel Mercullo, hepe ti Criminial Investigation Detection Team ti ISUPPO a nakabase iti Camp Pres. Elpidio Quirino, Bulag, Bantay, Ilocos Sur/ISPPSC, Candon City PS, Maria Aurora MPS, ken Aurora CIDT.

Nakemmeg ti suspek iti Barangay Punglo, Maria Aurora, Aurora a nabayag a naglemmengan daytoy.

Wanted iti nadumaduma a kaso ni Alviento pakairamanan ti Double Murder Aggravated by the Use of Illegally Possessed Firearm ket addaan iti mandamiento de aresto nga imapulog ni Judge Gabino Balbin ti RTC Candon City.

Nakabalud ita ti suspek iti CIDT Detention Center iti ISUPPO.

Ti pannakatiliw ni Alviento ket nairaman iti flagship Project ti CIDG nga Oplan PAGTUGIS (campaign against wanted persons) ken Oplan SALIKOP (Campaign against syndicated/organized crime group).

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang

Dengue Fever: Maragatas ti Nangpaimbag Kenkuana

Dengue Fever: Maragatas ti Nangpaimbag Kenkuana
Ni LEONARDO S. FAGARAGAN

SAANMI nga am-ammo a personal ni Rhea ngem nagdanagkami met idi maammuanmi ken ni Ariel S. Tabag, Poetry ken Entertainment Editor ti Bannawag, a delikado ti kasasaad daytoy misis ti gayyemna a rakista nga adda iti maysa nga ospital iti Novaliches, Quezon City gapu iti dengue fever.

“Adda kano internal bleeding-na,” kinuna ni Apo Tabag idi makasaritami. Ken nababa kano unayen ti blood platelets daytoy.

Ngem kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, nakaangeskami iti nalukay idi ipadamagna manen a nakaruaren iti ospital ni Rhea. Naimbagan kanon.

Ket ti kunada a nangpaimbag kenkuana?

Ti ruot nga aw-awagantayo iti maragatas (tawa-tawa iti Tagalog wenno euphorbia hirta iti siensia).

Nagangerda kano iti bulong ti maragatas ket daytoy ti impapainumda ken ni Rhea malaksid iti imbilin ti doktorda nga ipatomarda. Nadamagda kano ngamin nga adun ti naag-agasan ti nasao a mula a kinapet ti dengue.

Kunada a mismo a ti doktor ni Rhea, nasdaaw met iti kellaat nga ingangato ti bilang ti blood platelets daytoy. “Talagang mabisa pala ang tawa-tawa!” kinuna kano daytoy.

Sabagay, mismo a ni Department of Health (DoH) Secretary Enrique T. Ona ti nangipakaammo sumagmamano nga aldaw kalpasanna a maibatay iti pakpakauna a pannakaamiris ti maragatas iti laboratorio, agparparang nga “addaan iti epekto” ti maragatas iti pannakaagas dagiti agsagsagaba iti dengue.

Saan pay met ketdi a sigurado, a kas kuna ni Ona, ngem itultuloy ti Department of Science and Technology (DoST) ti panagsukisokna maipanggep iti “active ingredient” ti maragatas nga agparparang a nasamay a pangparmek iti bayrus.

Idi pay met ketdi nga ibagbaga dagiti mamati iti “herbal medicine” nga epektibo ti maragatas a pangagas kadagiti agsagsagaba iti dengue fever. Awan la ngamin ti pormal a panagsukisok dagiti sientista a mangipaneknek koma iti kinasamay daytoy.

Kas kuna dagiti nakalasat iti dengue, ti maragatas ti nangpaimbag kadakuada ta kalpasan ti panagin-inumda iti nagangran iti maragatas, ngimmato ti “blood platelets count” dagitoy.

Ibalakad dagiti herbalist (erbolario, kunatayo man laengen) a ti sibubukel a mula wenno ruot – mairaman ditan dagiti sabong, bulong, kayo ken ramutna—ti maipaburek ket ti nagpaburkan ti maipainum iti pasiente iti kaadu a maysa a tasa iti kada oras; iti kasta, makita ti napintas a pagbaliwan ti pasiente iti uneg ti 24 nga oras.

Kuna dagiti doktor a kadagiti kaso ti nakaro a dengue, agsagaba ti pasiente iti dehydration, hemorrhage (panagpadara) ken panagdaringungo, ken panagruar ti dara iti lapayag, ken panagdara dagiti gugot. Daytoy a kasasaad ti pasiente, ibungana ti anemia ken organ failure.

Innayon ni Health Secretary Ona: “Awan pay met ti nadamagmi a side-effects wenno dakes nga imbunga ti panagin-inum iti nagpaburkan iti maragatas. Ket napintas met ti panagin-inum iti daytoy ta iliklikna ti pasiente iti dehydration.”–O

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang

UMPIL Awardee

UMPIL AWARDEE. Ni Crisostomo “Cris” M. Ilustre, mannurat iti Bannawag, iti panangipaay kenkuana ti Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) iti 2011 Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas (Iluko fiction), kangatuan a pammadayaw a maipaay ti UMPIL iti asino man a mannurat a dakkel ti naitulongna iti pannakasaluad ken panagrangpaya ti literatura iti Filipinas. Iti ladawan, karaman ni Apo Ilustre (adda iti batog a mismo ti screen) dagiti padana nga awardee ken dagiti opisial ti UMPIL. Iti ladawan iti baba, kaduana ti kaingungotna, ni Clarita; ken ni kaanakanna a Jane Flores ken ti anak daytoy a ni Jeiraldine Shayne. Naangay ti pammadayaw a seremonia idi Agosto 27 iti Unibersidad ti Filipinas, Diliman, Q.C.

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang