Dengue Fever: Maragatas ti Nangpaimbag Kenkuana

Dengue Fever: Maragatas ti Nangpaimbag Kenkuana
Ni LEONARDO S. FAGARAGAN

SAANMI nga am-ammo a personal ni Rhea ngem nagdanagkami met idi maammuanmi ken ni Ariel S. Tabag, Poetry ken Entertainment Editor ti Bannawag, a delikado ti kasasaad daytoy misis ti gayyemna a rakista nga adda iti maysa nga ospital iti Novaliches, Quezon City gapu iti dengue fever.

“Adda kano internal bleeding-na,” kinuna ni Apo Tabag idi makasaritami. Ken nababa kano unayen ti blood platelets daytoy.

Ngem kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, nakaangeskami iti nalukay idi ipadamagna manen a nakaruaren iti ospital ni Rhea. Naimbagan kanon.

Ket ti kunada a nangpaimbag kenkuana?

Ti ruot nga aw-awagantayo iti maragatas (tawa-tawa iti Tagalog wenno euphorbia hirta iti siensia).

Nagangerda kano iti bulong ti maragatas ket daytoy ti impapainumda ken ni Rhea malaksid iti imbilin ti doktorda nga ipatomarda. Nadamagda kano ngamin nga adun ti naag-agasan ti nasao a mula a kinapet ti dengue.

Kunada a mismo a ti doktor ni Rhea, nasdaaw met iti kellaat nga ingangato ti bilang ti blood platelets daytoy. “Talagang mabisa pala ang tawa-tawa!” kinuna kano daytoy.

Sabagay, mismo a ni Department of Health (DoH) Secretary Enrique T. Ona ti nangipakaammo sumagmamano nga aldaw kalpasanna a maibatay iti pakpakauna a pannakaamiris ti maragatas iti laboratorio, agparparang nga “addaan iti epekto” ti maragatas iti pannakaagas dagiti agsagsagaba iti dengue.

Saan pay met ketdi a sigurado, a kas kuna ni Ona, ngem itultuloy ti Department of Science and Technology (DoST) ti panagsukisokna maipanggep iti “active ingredient” ti maragatas nga agparparang a nasamay a pangparmek iti bayrus.

Idi pay met ketdi nga ibagbaga dagiti mamati iti “herbal medicine” nga epektibo ti maragatas a pangagas kadagiti agsagsagaba iti dengue fever. Awan la ngamin ti pormal a panagsukisok dagiti sientista a mangipaneknek koma iti kinasamay daytoy.

Kas kuna dagiti nakalasat iti dengue, ti maragatas ti nangpaimbag kadakuada ta kalpasan ti panagin-inumda iti nagangran iti maragatas, ngimmato ti “blood platelets count” dagitoy.

Ibalakad dagiti herbalist (erbolario, kunatayo man laengen) a ti sibubukel a mula wenno ruot – mairaman ditan dagiti sabong, bulong, kayo ken ramutna—ti maipaburek ket ti nagpaburkan ti maipainum iti pasiente iti kaadu a maysa a tasa iti kada oras; iti kasta, makita ti napintas a pagbaliwan ti pasiente iti uneg ti 24 nga oras.

Kuna dagiti doktor a kadagiti kaso ti nakaro a dengue, agsagaba ti pasiente iti dehydration, hemorrhage (panagpadara) ken panagdaringungo, ken panagruar ti dara iti lapayag, ken panagdara dagiti gugot. Daytoy a kasasaad ti pasiente, ibungana ti anemia ken organ failure.

Innayon ni Health Secretary Ona: “Awan pay met ti nadamagmi a side-effects wenno dakes nga imbunga ti panagin-inum iti nagpaburkan iti maragatas. Ket napintas met ti panagin-inum iti daytoy ta iliklikna ti pasiente iti dehydration.”–O

Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 12, 2011 a bilang