Enero 9, 2012

SARITA
4 Ragsak
Donel Pacis
16 Ti Kanibusanan ni Pilong
Juan Al. Asuncion

NOBELA
6 El Guapito (50)
Dionisio S. Bulong
32 Dagiti Bituen iti Imatangda (11)
Jose A. Bragado

DANIW
18 Panagsubli ti Ayamuom
Pearl Dacuag
20 Adipen ti Tisa
Jobert Ma. Pacnis
22 Bituen a Mangkibin
Alexander R. Yago

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (17)
Hues Joven F. Costales (Ret.)
12 Ania Koma No Maysaka a Bakla?
Neyo Mario E. Valdez
38 Agsapsapulka iti Guraman ken Rasa?
D.S. Bulong, Vilmer V. Viloria ken Roy V. Aragon
40 Adtoy Dagiti Barayti ti Pagay a Mabiit a Maapit
Reynaldo E. Andres

KOMIKS
24 Miks & Tiks
26 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (52)
28 Tres Muchos (33)

KOLUM
10 Kas Kuna ni Manang Imee
14 Dear Judge
19 Dear Doc
31 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
44 Ading Kosinera

PAGLINGLINGAYAN
45 Friend, Scrambled or Boiled, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
15 Tao Lugar Pasamak
17 Txtm8
21 Nailuoden ti Anakmo iti Selpon?
23 Da Kitty Boy ken Speedy
33 Siled ti Kararag
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy

Adda Manen Album ni Vhen Bautista!

DI PAY NALUTO, NAIBUSEN
Ni ANGELO "ELOY" PADUA

Adda Manen Album ni Vhen Bautista!

NAPARABUR a Baro a Tawen, ‘bagis!

Ukraden ti kanawan a dakulap ta umay ni Apo Grasia.

Kasta met nga ukraden ti kanigid a dakulap, ta ibinglay ti sobra ni Apo Grasia.

Dayta kano man ti “good,” ‘bagis!

* * *

Speaking of “baro,” ay, ket adu met dagiti baro a pelikula itoy arinunos ti 2011, ‘bagis. Kinapudnona, nagam-udanna pay daytoy apagtapog ti 2012.

Ta daytoy ti tiempo ti Metro Manila Film Festival.

Kas iti dati, adu ti fantasy. Kas iti “Panday 2” ken “Enteng ng Ina Mo.”

Adda met drama-comedy, ti “My Househusband, Ikaw Na.”

Adda drama, ti “Yesterday, Today, Tomorrow.”

Adda met horror—uray la dua, ti “Shake, Rattle and Roll 13” ken ti “Segunda Mano.”

Ken, kamaudiananna, adda manen action film, ti “Manila Kingpin: The Untold Story of Asiong Salonga.”

* * *

Dagiti adda iti ngato, ‘bagis, improdius dagiti dadakkel a prodiuser.

Adda met kategoria para kadagiti indie film wenno dagiti pelikula nga improdius dagiti indibidual.

Dagitoyda: “Haruo,” “Ritwal,” “Dyagwar,” ken “Pintakasi.”

Dayta naudi, ‘bagis, improdius ni Apo Gobernador ti Ilocos Norte Imee Marcos a pada met laeng nga agsursurat ditoy Bannawag.

Ammomon ti unaem a buyaen, ‘bagis.

* * *

Itoy a tawen, ‘bagis, linuktan pay ti MMDA, ti manarawidwid iti festival, ti kategoria para kadaiti estudiante.

Addada met sangapulo nga abbaba a pelikula dagiti estudiante.

Ngem daksanggasat, ‘bagis, ta awan ti naggapu kadagiti eskuelaantayo iti Amianan.

Apay, ania ti ar-aramiden ni kaanakan, aya?

* * *

Naimbag pay ni ‘Bagis Vhen Bautista ta adda manen baro nga albumna, ‘bagis.

Ket ita, adda pay met kaduana. Maysa a “saniata” a managan iti Noraline Domingo.

Napauluan ti albumda iti Homesick vs. Dollar.

Wen, agpadada nga adda iti abrod— ni Vhen idiay America, idinto nga adda iti Hong Kong ni ‘Bagis Noraline.

Kayatna a sawen, agpada a doliar ti kuartada. Ken agpadada met, a, a makarikrikna iti “homesick.”

* * *

Sangapulo-ket-siam a kanta ti linaonna ti albumda, ‘bagis.

Agasem dayta a samiweng Ilokano? Agumaka.

Karaman ditoy dagiti kanta a pinuta da Nepo T. Benitez, Jr. ken Rudy Rumbaoa nga agpada a mannurat iti Bannawag.

Ti Aweng Records ti nangiprodius. Ket ni met mararaem nga Israel Allen Pascua ti musical arranger ti nasao nga album.—O

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012 a bilang.)

Ti Makunami: Mainaig iti “Dagiti Pundador”

“You can never tell a book by its cover.”

Immuna a naipablaak daytoy a kapanunotan iti nobela a “Murder in the Glass Room” da Edwin Rolfe ken Lester Fuller idi 1946. Saan ngata a nalagip ni kabsat iti pluma Francisco dela Cruz daytoy a kinapudno isu a dina intuloy a binasa ti nobelami a “Dagiti Pundador.” Makapaladingit ta dina intuloy a binasa ti tunggal paset ti nobelami. No inaramidna koma dayta, nakitana koma a di nairaman ti pakasaritaan ti “Bukod a Daga,” ti ababa a saritami (3rd Prize, 2004 Reynald F. Antonio Awards for Iluko Literature). Wen, maysa a paset ti nobelami (maikanem koma a paset) ti pakasaritaan ti “Bukod a Daga” ngem di nairaman iti pannakaipablaak ti “Dagiti Pundador.” No di nailanad iti palagip (Ti Napalabas) ti maika-6 a paset ti nobelami a rimmuar idi Hunio 20, 2011, di pulos ammo dagiti agbasbasa ti napagteng a nailanad iti “Bukod a Daga.”

Dakamatenmi met ditoy a saan a gagangay ti pannakawarwar dagiti pasamak iti nobelami – tunggal paset, makapagtakder a kas agbukbukod nga ababa a sarita, maysa a porma nga imbalakad daydi Manong Greg (Editor Gregorio C. Laconsay) nga aramatenmi. Isu nga uray iti titulo ti nobela, maamiris a saan a pakasaritaan daytoy ti asino man a partikular a tao no di ket pakasaritaan dagiti amin nga agbibiag iti nobela. Inayonmi met no apay a dagiti pakasaritaan dagiti agbibiag ket insalipmi – a naipablaakda met idi agangay. Tawen 1980 idi sinuratmi ti nobelami. Iti waragawag ti Philippine Writers Foundation a nangyusuat iti salip, maipablaak dagiti mangabak. Naunday a tiempo nga inur-uraymi daytoy. Saan a naaramid. Natda ngarud a nakalebben ti manuskritomi. No manen masalaponmi daytoy. No manen palabsanmi a basaen. Ket simken iti panunotmi: apay a dikam’ mangadaw iti maysa a pasetna, a kas nasaomin, makapagtakder a kas agbukbukod nga ababa a sarita, tapno pakisalip wenno maipablaak? Ket dayta ti inaramidmi. Ket kas paseten ti pakasaritaan ti nobelami, nangabak dagiti pasetda nga inadawmi. Tawen 2004 idi mangabak met ti “Apong Gabriel: Pundador” iti Palanca. Pito a tawen met kalpasanna, naipablaaken ti nobelami iti Bannawag.

Sapay koma ta nalawlawaganmin dagiti dadduma pay a saludsod a pakaseknan ti nobelami.

--PRESCILLANO N. BERMUDEZ
San Manuel, Pangasinan

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012 a bilang.)

Ti Makunami: Misa de Gallo Wenno Misa de Aguinaldo?

Iti salaysay ni Apo Neyo Mario E. Valdez a “Misa de Gallo Wenno Misa de Aguinaldo?” (Dis. 19, 2011), sinaludsodna no ania nga agpayso ti rumbeng a mayawag iti misa a maramrambakan manipud iti Disiembre 16 agingga iti Disiembre 24 a pangselebrar iti panagkasangay ti Anak ti Dios. Misa de Gallo kadi wenno Misa de Aguinaldo?

Kadagiti Ilokano, ad-adu ti mangaw-awag iti daytoy a misa iti Misa de Gallo a nagramut iti sursuro nga inyallatiw dagiti Kastila kadakuada. Iti literal a pannakaipatarusna, kawitan ti kayat a sawen ti balikas a “gallo.” Ngem saan met a misa dagiti kawitan wenno para kadagiti kawitan daytoy no di ket naaramat laeng ti taraok dagiti kawitan a pagsenialan a dumtengen ti parbangon wenno ti aw-awagan dagiti Ingles iti “predawn period.” Nainanaig ti taraok ti manok kadagiti espiritual nga aramid kadagiti monasterio iti nagkauna a paset ti Katolisismo ta dagitoy ti nagsensenialan dagiti relihioso iti oras ti panagkararagda a pangipaduyakyakanda pay iti mamimpat kadagiti salmo ti panagdaydayaw.

Iti agdama, adu pay laeng ti mangar-aramat iti taraok ti manok a pagorasanda a kas kadagiti Ifugao a mangipaneknek nga uppat a daras nga agtaraok dagiti manok iti agpatnag nga iti umuna, isu ti panangipakaammo dagiti manok a dumtengen ti parbangon wenno tengnga ti rabii.

Daytoy met ti rason no apay nga aw-awagan dagiti Tagalog daytoy a misa iti “Simbang Gabi” wenno “Midnight Mass” kadagiti Ingles. Sigud ngamin a maramrambakan daytoy a misa iti tengnga ti rabii ngem napagbalinen nga iti nasapa a bigat wenno kadawyan nga iti alas kuatro ti agsapa ti pannakaannongna. Iti pannakayakar ti iskediul ti pannakarambak daytoy a misa, di met nasuksuktan ti sigud nga awagna tapno agbalin koma a “Simbang Umaga” wenno “Morning Mass” nga ad-adda met no kuan a makatikaw ta kadawyan met nga iti agsapa ti pannakaramrambak dagiti misa.

Iti bukodmi a panirigan, ad-adda a maitutop a maawagan ti misa iti mismo a bisperas ti Paskua iti “Misa de Aguinaldo”wenno “Misa Aginaldo” ta Paskua ngarud ti kaipapanan ti balikas nga “aguinaldo.” Kinapudnona, daytoy ti yaw-awag ti kaaduan nga Ilokano a nagdappat iti Tanap ti Cagayan iti daytoy a misa.

Ngem uray no kasta, mamatiak a saan nga iti panagpipinnapilit no ania ti rumbeng nga ipanagan iti daytoy a panagrambak ti pammati. Adda daytoy iti napasnek a pannakarambak ti solemnidad daytoy nga okasion.

--JIM P.DOMINGO
Siudad ti Tuguegarao

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)

Industria ti niog, maparegta manen

Ipagpaganetget ita ni Sen. Edgardo Angara ti pannakapadur-as ti industria ti niog iti pagilian tapno masigurado nga addaantayo iti umdas a pangalaan itoy a produkto.

Iti agdama, maikadua laengen ti Filipinas iti Indonesia iti apit iti niog.

Kuna ni Angara nga ita koman a maparegta ti pannakaitultuloy ti panagmula kadagiti nasasayaat ti baraytina a niog ta no kitaen ti panagtigtignay dagiti kakaarruba a pagilian a kas iti Indonesia, Thailand ken Vietnam, sigurado a mauditayon kalpasan ti maysa a dekada.

Segun pay ken ni Angara, di umanay ti P682 milion a badyet ti Philippine Coconut Authority (PCA) para iti rehabilitasion ta P220 milion ti mapan iti pannakaimula ti 4.4 milion a pinuon ti niog.
Iti listaan ti Food and Agriculture Organization (FAO) ti United Nations, maikawalo ti Filipinas iti sangalubongan iti tay-ak ti produksion ti niog.

Innayon ni Angara a masapul a mabiag daytoy nga industria babaen ti panangtignayna iti gobierno a masapul a mangaramid iti kasapulan a panagpuonan, masalakniban ti sapul dagiti adda itoy nga industria ken maiwayat ti maysa a programa a mangipanamnama iti pannakaitultuloy ti industria.

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)

Bonus a Pasalip iti 10th RFAAFIL, Mai-Facebook

Silulukaten ti bonus a pasalip, ti Salip iti Daniw a mairuknoy iti RFAAFIL, kas paset ti pannakarambak ti maika-10 a tawen ti RFAAFIL. Maaramat ti opisial a Facebook account ti RFAAFIL - www.facebook.com/rfaafil - daytoy a pasalip.

Dagiti pagannurotan:

1. Silulukat ti salip kadagiti mannaniw iti Iluko.

2. Agatiddog ti daniw iti di ab-ababa ngem 20 a linia. Mabalin a maysa wenno dua a daniw ti isalip ti kada mannaniw. Masapul nga orihinal ken di pay naipablaak iti uray ania a magasin, pagiwarnak wenno Internet.

3. Nawaya ti mannaniw a mangsurat iti estilo wenno pannakasukog ti daniwna. Ngem nasken a ti daniw ket mairuknoy iti RFAAFIL.

4. Adda karbengan ti esponsor a mongiposte a dagus iti maisalip a daniw iti Facebook account ti RFAAFIL ken mangilibro wenno mangipablaak kadagiti mapadayawan a daniw iti magasin wenno iti Internet (rfaafil.com) nga awan ti sungsungbatanna iti mannaniw. Agtalinaed ketdi ti copyright iti autor.

5. Mabalin nga aramaten ti mannaniw ti pudno a naganna wenno aglinged latta iti parbo a naganna. No agaramat ni mannaniw iti parbo a nagan, saanto a maibutaktak ti kinaasinona malaksid no mapadayawan ti daniwna.

6. Ti secretariat ti RFAAFIL ken dagiti reader ti Facebook ti RFAAFIL ti mangpili kadagiti mapadayawan a daniw.

7. Dagiti gunggona: Umuna, P2,500.00 ken sertipiko; Maika-2, P2,000.00 ken sertipiko; Maika-3, P1,500.00 ken dua a consolation prize a sag-P1,000.00 ken sertipiko. Mabalin a mangabak ni mannaniw iti dua a premio. Maipaay met ti Reader’s Choice Award iti daniw a magustuan dagiti Facebook readers ken makapuntos iti adu a LIKE. Umawat ti mapadayawan iti P2,500.00 ken sertipiko.

8. Mapadayawanto dagiti mangabak inton kalgaw ti 2012.

9. Ipatulod ti pakisalip babaen ti e-mail. Iturong iti rfaafil@hotmail.com ken admin@rfaafil.com. Wenno nasaysayaat no ipaskil iti message board wenno iti wall ti Facebook ti RFAAFIL.

10. Nasken a mai-e-mail wenno maiposte iti Facebook ti RFAAFIL ti pakisalip iti di naladladaw ngem Enero 31, 2012. Nasaysayaat no nasapsapa a maidatag ti pakisalip.

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)

4th Premio Duque, nayalud-od iti Peb. 15

Gapu iti di napakpakadaan a pasamak, mayalud-od ti deadline ti Maikapat a Salip iti Sarita ti
Premio Reynaldo A. Duque agingga iti Pebrero 15, 2012. Maangay metten ti awarding ti nasao a salip bayat ti GUMIL Filipinas National Convention iti Kalgaw 2012.

Maipakaammo ngarud kadagiti immun-unan a nagidatag ti pakisalipda a mabalinda pay nga urnosen daytoy ket mabalinda metten a suroten ti baro a petsa ti deadline.

Adtoy ti kompleto a napabaro a pagannurotan:

1. Esponsoran daytoy ni Teresita R. Duque, kaingungot ni Pedro Bucaneg ken UMPIL Awardee Reynaldo A. Duque. Salip daytoy a pangparegta kadagiti kameng ti GUMIL Metro Manila ken GUMIL Candon (Ilocos Sur) ken pangawis nga agkameng kadagiti nasao a gunglo dagiti mannurat. Silulukat ngarud ti salip kadagiti Ilokano a mannurat nga agnaed iti Metro Manila ken kabangibangna a probinsia iti Katagalogan, kameng wenno saan iti GUMIL Metro Manila, ken kadagiti dati ken agdama a kameng ti GUMIL Metro Manila ken GUMIL Candon iti Filipinas ken iti ganggannaet. Mailaksid met iti salip dagiti kameng ti BANNAWAG.

2. Agatiddog ti sarita iti 10-15 a panid, naimakinilia wenno naikompiuter iti doble espasio iti 8 1/2 x 11 a coupon bond. Maysa laeng a sarita ti mabalin nga isalip ti tunggal mannurat.

3. Masapul a ti parbo a nagan ti maikabil iti manuskrito a pakisalip. No ipatulod babaen ti e-mail: dua nga MS Word document files ti idatag. Umuna, ti sarita a pakisalip. Maikadua, ti parbo ken pudno a nagan ti autor, pakasaritaan ti biag ti autor, ken ti pammalubos ti presidente ti pagkamenganna/pagkamengannanto a gunglo (GUMIL Metro Manila wenno GUMIL Candon). No ipatulod babaen ti koreo: uppat a kopia ti idatag ken pakuyogan ti entry iti narikpan a sobre a nakailanadan ti paulo ti sarita, parbo ken pudno a nagan ken kabibiag ti autor. No iti e-mail, iturong iti ariel.tabag@gmail.com. No iti koreo, ipatulod iti Premio Reynaldo A. Duque Secretariat, c/o Bannawag, Manila Bulletin Publishing Corporation, Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, 1002 Manila.

4. Makaammo ti makisalip a mangpili ti tema ti saritana, ngem masapul a mainaig iti kultura ni Ilokano.

5. Rumbeng nga orihinal, di pay naipablaak, di naadaw iti ania man a naipablaaken a sinurat, di naipatarus manipud iti sabali a lengguahe, di pay nangabak iti ania man a salip iti panagsurat ti sarita nga isalip, ken bukod a gapuanan ti autor ti isalipna a sarita.

6. Agbalin a kukua ti esponsor dagiti nangabak a sarita. Maikkan pay iti karbengan a mangedit, mangatur ken mangipablaak iti libro, magasin wenno periodikal a pilina nga awan sungsungbatanna iti autor. Agtalinaed ketdi ti copyright iti autor.

7. Saan a mabalbaliwan ti pangngeddeng dagiti hurado— malaksid no maduktalan kalpasanna a linabsing ti mannurat ti Pagannurotan Bilang 5. Iti dayta a panaglabsing, maibabawi ti gunggona ket saanton a mapalubosan pay ti autor a makisalip iti ania man a salip nga esponsoran ti Premio Reynaldo A. Duque.

8. Dagiti gunggona: First Prize, $200; Second Prize, $150; Third Prize, $100. Maikkanto pay iti sertipiko dagiti mangabak. Maikkatto ti 10 a porsiento iti tunggal premio ket maipan daytoy iti pundo ti GUMIL Metro Manila.

9. Maitedto dagiti premio iti pannakaangay ti GUMIL Filipinas Convention iti Kalgaw 2012.

10. Nasken a maawat ti pakisalip iti e-mail wenno iti koreo saan a naladladaw ngem tengngat’ rabii ti Pebrero 15, 2012.

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)

Lantern Parade

LANTERN PARADE. Naiparada dagiti parol nga aramid dagiti Biguenio iti sentro ti Siudad ti Vigan bayat ti lantern parade a naangay idi Disiembre 16, 2011. Maysa daytoy kadagiti aktibidad iti pannakarambak ti Paskua iti daytoy a siudad. (Ladawan: Joey Culabat/ Teksto: Dante Tacata)

(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)

Manipud iti Editor: Awanto Koman ti Maibunong a Relief Goods

No an-anagen, saan a sangalubongan a gubat (World War III) ti mangungaw iti sangkatawan no di ket ti mismo a nakaparsuaan. Kinapudnona, dimtengen dayta a pannakaungaw iti adun a tattao iti lubong gapu iti nakaro nga igaaw— ken layus—a kas iti napagteng itay laeng nabiit iti Amianan a Mindanao (basaen ti “Sendong”: Kadawelan a Bagyo iti Lubong iti 2011 iti panid 12).

No an-anagen pay, ti met laeng tao ti mangririing iti pungtot ti nakaparsuaan babaen ti panangab-abusona itoy, wenno saanna a panangidandaneng iti kinabilegna, ket siempre, kas iti naimas ti turogna a leon no masinga, ngumernger ket kamatennaka.

Makauman a dengdenggen a ti makaigapu kadagitoy kellaat nga idadarup ti danum kadagiti kabalbalayan manipud iti bantay no kasta a napigsa ti tudo ket isu ti pannakapugipogen dagiti kayo kadagiti kabakiran ta awan metten ramut dagiti kayo a mangagsep iti danum.

Makauma metten a dengdenggen nga isu a malayus dagiti kabalbalayan ta daydi dati a waig wenno burubor a pagpagnaan ti danum ket na-reclaim wenno ginaburan dagiti developer dagiti subdibision sada pinatakderan kadagiti ilaklakoda a balay.

Makauman metten a dengdenggen nga isu a naggidday ti bantay a nanggabur iti barangay iti babaenna ta rimmukan ti daga ta awan metten dagiti kakasla bagi ti nuang a kayo a mangtengtengngel iti daga.

Ken makauma metten a dengdenggen nga idinto nga ammotayo metten a gapu kadagitoy kakastoy a didigra nga idatdateng ti nakaparsuaan, no apay ket ngamin nga agbalaytayo pay laeng kadagiti nababa a lugar a dalan ti danum wenno saan, iti igid ti arigna pader a bantay a di ammo no kaano a marba a kas iti ditay ammo no kaano ti panaggingginedna.

Ket inton dumteng dagiti didigra a pakaibuisan ti adu a biag ken sanikua, adunto manen ti kasla maitantandudo a nasayaat ti panagpuspusona kadatayo, nangruna kadagiti politiko a nalabit adda akemda iti pannakaabuso ti nakaparsuaan ken dagiti negosiante wenno adda makukuartana, ta mapanda agibumbunong iti relief goods idinto a ti koma immuna a pinanunotda, isu ti no kasano a makissayan, no di man awan koman ti maibumbunong a relief goods, nangnangruna pay dagiti maidonar a nakaad-adu a lungon.

--Cles B. Rambaud

(Naipablaak iti Enero 2, 2012 a bilang.)

Enero 2, 2012

SARITA
16 Bukel iti Agsapa
Meliton Gal. Brillantes

NOBELA
6 El Guapito (49)
Dionisio S. Bulong
34 Dagiti Bituen iti Imatangda (10)
Jose A. Bragado

DANIW
18 Sabong ti Enero
Francisco T. Ponce
20 Maaronan Manen
Fernando C. Alonzo

SALAYSAY
4 Ti 2012 ken Sika
Fernando B. Sanchez
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (16)
Hues Joven F. Costales (Ret.)
12 “Sendong”: Kadawelan a Bagyo iti Lubong iti 2011
Neyo Mario E. Valdez
21 Ta Kamengda iti Maymaysa nga Ohana
Ric Agnes
40 Baro a Barayti ti Pagay a Para Turod ken Bantay
Reynaldo E. Andres

KOMIKS
26 Miks & Tiks
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (51)
30 Tres Muchos (32)

KOLUM
10 Kas Kuna ni Manang Imee
14 Dear Judge
19 Dear Doc
33 Okeyka, Apong
36 TIPS
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
44 Ading Kosinera

PAGLINGLINGAYAN
45 Pinakbeth, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
7 Manipud iti Editor
15 Tao Lugar Pasamak
17 Txtm8
21 Suruantayo a Masapa Dagiti Ubbing nga Agbalin a Nasamay a Lider
24 ti Gasatmo Ita a Tawen
35 Siled ti Kararag
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

Uray No Nalatakdan: Napakumbaba Latta Dagitoy nga Ubbing

Ti cast ti “Ikaw Ay Pag-ibig”: Xyriel, Louise, Mutya ken Zaijian. Rinetrato ni Jojit Lorenzo ti akkub.


PAGSASAO a ti Paskua ket para kadagiti ubbing. Gapu itoy, sinaludsodmi no ania ti wish wenno dawat para iti Paskua ken Baro a Tawen dagiti cast ti “Ikaw Ay Pag-Ibig” a da Zaijian Jaranilla, Louise Abuel, Mutya Orquia ken Xyriel Manabat.

Kuna ni Zaijan nga ad-adu koma pay a parabur ti maawatna, ken maaddaan metten iti kotse. Ken ngumato pay ti reyting ti nasao a programada.

Agarup kasta met laeng ti dawat ni Xyriel. Nanayonan laeng ti dawatna iti balay.

Kasta met a dawat ni Mutya ti ingangato ti reyting ti programa ken umadu pay ti programana. Kasta met a kayatna ti maaddaan iti bisikleta a para iti tallo.

Naidumduma ken ni Louise ta kayatna kano ti makatulong iti sabali a tao. Mapanto kano agibunong iti makan iti kalsada. Kunana ketdi a ti regalona iti bagina ket iPad.

Kadakuada, ni Mutya ti mamati iti Santa Claus ta adu kano ti maaw-awatna a regalo tunggal Paskua.

Ania met dagiti regaloda kadagiti dadakkelda?

Kuna ni Zaijan a regaluanna dagitoy iti bag ken kuarta. Nakaay-ayat met ti kuna ni Xyriel a “love” kano ti isagutna, ken inkarina nga agsingsingpeten ken saanen nga agpapaanawa. Ken ni Mutya, regaluanna dagiti dadakkelna, idinto a bag ti isagut ni Louise.

Mainaig iti panagkakaduada a child superstar iti maymaysa a programa iti ABS-CBN, kuna ni Zaijan a naragsak kano uray no sagpaminsan, nasutil dagitoy. Kunana ketdi a saanda kano met a superstar.

Sinegundaran met dayta da Xyriel ken Louise.

Agpapada a napakumbaba dagitoy nga ubbing ta dida inako a nalalatakdan uray no kanigid-kanawan metten ti programa ken pakaaw-awisanda.—O

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Manipud iti Editor

Apay a Siak?

NASUROK a dua ribu a tawen itan ti napalabas, idiay Langit, pinaawagan ni Apo Dios dagiti anghelna.

“Pinaawagankayo gapu iti dakkel a problema,” kinuna ti Apo.

“Ania dayta, Apo?” sinaludsod ti maysa nga anghel.

“Idiay Daga, nakaroda unayen! Kayatkon nga ungawen ti lubong ngem inkarik idin a saankon nga uliten ti inaramidko idi panawen ni Noah.”

“Ania ngarud ti kayatyo a maaramid, Apo?” sinaludsod ti sabali nga anghel.

“Mangipatulodak iti mapan idiay Daga a maipasngay ken agbiag a kas tao; iti kasta, adda mangbayabay kadakuada a mapan iti nalinteg a dalan wenno ‘matuwid na daan’ tapno maisalakanda.”

“Ket asino, Apo, ti ipatulodyo?” kinuna ti maysa nga anghel a medio madanagan. No isu ti itudo ti Apo a maipatulod iti Daga, aramidenna ti amin tapno agrason. Dina la ketdi kayat ti mapan idiay Daga a nagpupuniponan ti kinadakes. Ngamin, no agbalin a tao, malabusan iti pannakabalin ket dina la ketdi ammo ti mapasamak kenkuana. Saan laeng a malabusan iti pannakabalin, nalakanto pay a masulisog, agpungtot, gumura, agladingit a kas met laeng iti tao. Ah, dina la ketdi kayat ti kasta!

Maysa pay, nakaad-adayo ti Daga! Adda daytoy iti nakad-adayo a paset ti mangliwengliweng nga Uniberso, maysa a bassit a rinet iti igid ti kunkunada nga Ariwanas wenno Milky Way.

Ket inur-uray daytoy nga anghel, kasta met dagiti dadduma pay nga anghel, no asino ti itudo ti Apo nga ipatulodna a mapan idiay Daga.

Ket timmakder ti Apo iti ulo ti lamisaan a pangmitmitinganna kadagiti anghel, napan iti abay ti atiddog ken nalawa a tawa sa kinunana kadagiti anghelna: “Umaykayo amin ditoy!”

Ket masmasdaaw dagiti anghel a nagtungpal.

Ket kinuna ti Apo: “Makitayo no asino daydiay?” Intudona iti ruar, iti ‘yan ti maysa nga agkabannuag a madama nga agprakpraktis nga agay-ayam iti golf iti nalawa a hardin ti Palasio ti langit. Dagiti kerubim ti caddy-na.

Ni bossing da a Jesus!

Napa-aahhh! dagiti anghel iti pannakaangesda iti nalukay ta ngamin, isuda amin, ay, dida la ketdi kayat ti maipatulod iti Daga. Napa-aahh!-da pay ta dida mamati a mayat met ni Jesus a mapan idiay Daga. Ken napa-aahhh!-da pay ta kasla dida mamati nga ipatulod ti Apo ti kakaisuna nga anakna iti Daga a nagpupuniponan ti kinadakes.

Ngem idi nagnadnad, kinuna met laeng dagiti anghel, ta nakaisigudanda la ket ngarud ti kinasingpetda: “Apo, pumilika kad’ la kadakamin iti maysa; saan a ni Bossing Jesus a kakaisuna nga anakmo!”

“Nakaikeddengakon,” kinuna ti Apo. “Ni Jesus ti ipatulodko.”

“Ngem, Apo, apay pay la ngarud nga inayabannakami no nakaikeddengka met la gayamen?” nakuna ti maysa ngem napatilmon iti dakkel idi maamirisna ti kasdiay a sinaona iti boss-na.

“Inayabankayo, saan a gapu ta kayatko a tulongandak nga agdesision,” kinuna ti Apo; nakatallikud dagiti imana; naannad ti pannagnana a nanglikawlikaw iti nagtimbukel a lamisaan a napan manen nagtugawan dagiti anghel. “Ngem inayabankayo ta iti daytoy a kanito, kayatko nga andingayendak; anian a nagdagsen ti barukongko ta ti mismo nga anakko ti ipatulodko iti ayan dagiti managdakdakes a tattao. Ammok lattan no anianto ti mapasamak iti anakko. Ilansadanto iti krus!”

Limmabba ti ulo dagiti anghel iti dayta a nangngegda. Anak ti Dios, ilansa laeng dagiti tattao! Di nakarkaron no isuda? Anian a nagdangkok dagiti tattao.

Ket ngarud, dimteng ti kanito nga inayabanda ni Jesus iti sango ti Apo ken dagiti anghelna. Ket manen, imbaga ti Apo ti desisionna ken ni Jesus --a napakigtotan met la unay.

“Ngem, Daddy! Apay a siak?” kinuna ni Jesus a napatakder pay. “Apay a siak, Daddy?” inulitna. “Nagadu a sabali! Maysa a Mission Impossible daytoy!”

“Apay a sika?” imbales ti Apo ngem iti naamaan a timek. “Ket asino ngarud?”

Saan a nakatimek ni Jesus. Wen nga agpayso, asino ngarud?

Inam-amiris ni Jesus ti sinao ti amana. No saan nga isu ti mapan idiay Daga, asino ngarud? No saan nga isu ti mapan a mayanak ken agbiag a kas tao ken mangiwanwan kadagiti tattao, asino ngarud? Saan la ketdi a mabalin a ti Amana ti mapan ta lumakay metten.

Ket no saan nga isuna ti mapan, maysa ngarud kadagiti anghel ti mapan—maysa kadagiti anghel a pasurotna laeng. Ket no isuna nga anak ti Dios, agamak a mapan idiay Daga, di nakarkaron ti maysa nga anghel nga adayo a nakapkapsut ngem isuna? A nakurkurang ti ammona ngem isuna?

Ala, wen, mabalin nga ipakita ti anghel ti turedna ket umannugot a mapan idiay Daga, nga isakripisiona ti biagna maisalakan laeng ti tao—ngem isu nga anak ti Dios, saanna kadi a maaramid dayta?

Ania ngarud ti serbina a kas anak ti Dios no saan nga isu ti umaddang nga agpasango tapno situtured a mangibaga: “Wen, Ama, matungpal ti pagayatam.” Ket iti kasta, agbalin a pagwadan dagiti nababbaba ngem isuna?

Ket kasta ngarud ti inaramid ni Jesus. Timmakder ket sinangona dagiti anghel sa ti amana, kalpasanna ket kinunana a napnuan-talged: “Wen, Ama, matungpal ti pagayatam.”

Ket kasta a napasamak ti immuna a Paskua. Dimteng ni Jesus a kas maysa a maladaga. Nagbiag a kas tao, nariknana amin a rikna a dumteng iti maysa a tao, ngem saanna a nalipatan ti nakaibaonanna a mision. Impatungpalna uray ania ti mapaspasamak, uray mapabpabainan, uray malalais —uray pay mailansa iti krus—a kas iti napagtengna.

Ngem iti pannakailansana iti krus, adda imbatina a bukel—maysa nga idea, maysa a kapampanunotan-- a nagtubo, nagrangpaya, nga agingga ita, isu ti kangrunaan nga “ismo” iti lubong—ti Kristianismo.

Datayo, no adda maipakumit nga iti panangipagaruptayo a narigat a trabaho a mangagaw pay iti orastayo, gagangay met a masaludsodtayo: Apay a siak?

Ngem kas iti pannakaitudo ni Jesus (itoy estoriatayo) a mangibanag iti maysa a mision, kasta met laeng ti pannakaitudotayo a mangipatungpal iti ania man nga akemtayo iti daytoy a biag—maysaka man a gagangay nga agtagibalay wenno presidente ti pagilian ta datayo la ngarud ti nakaitalkan dayta a pagrebbengan. Annongem ti naited kenka a pagrebbengan iti amin a kabaelan—uray pay mailansaka. Ket addanto la ketdi maibatim a bukel nga agtubo ken agrangpaya—uray kasanot’ kabassitna, nasaysayaat ngem ‘tay awan, di ngamin?

Naragsak a Paskuayo amin!

--CLES B. RAMBAUD

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Ti Makunami

Ti Makunami

“Dagiti Pundador”

Idi basaenmi ti “Dagiti Pundador” ni Apo Prescillano N. Bermudez, uray iti rugi pay laeng, nadlawmin nga adda kaaspingna a nabasami idin a sinurat met laeng ti isu nga autor. Dagiti pasamak, lugar, agraman ti panaggaraw dagiti agbibiag, simken kadakami a nakabasakamin iti kastoy a sinurat idi. No dikam’ maallilaw napauluan daydi iti "Ti Bukod a Daga." Ket naawan lattan ti essemmi a mangituloy a mangbasa iti “Dagiti Pundador.” Maysa met ngata a kita dayta ti panagprotesta iti pannakaipablaakna iti pagaayatmi a babasaen.

Dayawenmi met ketdi ni Apo Bermudez ta kabesadonan a talaga daytoy a paggargarawan ti sinuratna. Saluyotennan no urnosenna dagiti materialna. Laokanna laeng iti sabali a ramen. Ngem kadakami, isunto latta nga isu. Dayta ngata ti gapuna a naawanankamin iti ganas a nangituloy pay a nangbasa iti nasao a nobela kadagiti simmarsaruno a bilang ti Bannawag.
--Francisco de la Cruz
Tuguegarao City

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Hawaiian Punch

HAWAIIAN PUNCH. Maysa kadagiti left hook nga impanalpaak ni Filipino-American Brian “The Hawaiian Punch” Viloria (kanigid) iti kanawan a pispis ni Mehikano a challenger Giovani Segura bayat ti labanda idi Disiembre 11, 2011 iti Ynares Sports Arena iti Pasig City. Pinasardeng ti reperi ti laban iti maikawalo a rikus kalpasan a maamirisna a sobran ti panagbukno ti kanawan a pispis ni Segura, ket napagtalinaed ni Viloria ti koranana a kas kampeon iti flyweight division ti World Boxing Organization.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Grade 6 ita, Grade 7 inton panagseserrek

Ipakaten ti Department of Education (DepEd) ti K+12 basic education program iti academic year 2012-2013 ket marugian babaen ti panagmagbalin ti umuna a tawen iti haiskul a kas Grade 7.

Kuna ni Education Secretary Armin Luistro a nabukelen ti kurikulum para iti Grade 7. Buklen ti K+12 basic education plan ti kindergarten, innem a tawen iti elementaria, uppat a tawen iti junior high school (Grade 7 agingga iti 10), ken dua a tawen iti senior high school.

Kuna ni Luistro iti maysa a forum a marugianen iti 2012 ti baro a kurikulum para iti Grade 1 ken Grade 7 (umuna a tawen iti junior high school).

Innayon ti sekretario nga agarup kompleton ti kurikulum para kadagitoy dua a nadakamat nga agpang ket maisaruno metten a maisagana dagiti titser.

Risuten met ti DepEd dagiti pagkurkurangan dagiti eskuela publika para iti kindergarten a nabuangay itoy nga school year.

Ti K+12 a programa ti nangbaliw iti 10-tawen a basic education system a mayim-implementar iti pagilian a buklen ti innem a tawen iti elementaria, ken uppat a tawen iti haiskul. Nabukel ti baro a programa tapno mayayon iti napartak-ti-panagbaliwna a kasapulan ti gimong babaen ti panangipaay kadagiti estudiante iti umno a kabaelan a kasapulan iti edukasion iti kolehio ken pannakayempleo.

Maysa laeng ti Filipinas iti dua a pagilian iti lubong— ti Myanmar ti maysa— a mangyim-implementar laengen iti 10-tawen a sistema ti basic education system.

Gapu itoy, saan a mapnek dagiti ganggannaet nga employer iti kabaelan dagiti propesional a Filipino nangruna dagiti inheniero, accountant, ken nars.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Dati a mannurat iti Bannawag ken 8 pay, napadayawan

Siam a mabigbig nga annak ti Narvacan ti naipaayan iti Outstanding Narvacaneo Award para iti 2011 idi Dis. 12 a panagpiesta ti ili ken pannakarambak ti maika-435 a panagtawen ti Narvacan, Ilocos Sur a kas ili.

Innaganan ni Mayor Zuriel S. Zaragoza dagiti mapadayawan itoy a tawen a da:

Col. Raoul V. Cauton (Military Service), immuna a Sergeant-at-Arms ti Interim Batasang Pambansa ken nag-Defense Attache idiay Paris, France;

Fidel Benigno Villanueva III (Public Service), agpapaay iti agdama a District Collector ti BOC iti Port of San Fernando City; ]

Atty. Maria Corazon Gines (Law), agdama a direktor ti Legal Department ti ERB;

Engr. Gaudencio Cachola (Information Technology), autor kadagiti nadumaduma a libro iti IT ken robotics;

Amante Liu (Education), Head Teacher III iti Orence Elementary School;

Walter Nolasco (Education), Head Teacher III iti Paratong Elementary School;

Gemma Albayalde (Education) mangisursuro iti Narvacan National Central High School;

Francisco C. Casil (Journalism), personnel officer ti Dept. of Agriculture Regional Office, ken dati a mannurat iti Bannawag ken gpapaay iti agdama nga Editor-in-chief ti The Amianan Tribune, maysa a regional newspaper a nakabase iti San Fernando City;

ken Odon Cabanilla (Agriculture).

Ni Dr. Manuel B. Antolin ti chairman ti Awards Committee. Kameng da Reynaldo Peralta, Roselily Soria, Jacinto Garces, Editha Urbano, Loreto Car, Eliseo B. Contillo.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Pasalip ti AVAIL 2012

Panggepmo kadi ti makisalip iti 14th Abuan-Valdez Awards for Iluko Literature (AVAIL)? Adda pay gundawaymo—ta aggibus daytoy iti Peb. 29, 2012.

Adtoy dagiti pagannurotan:

1.Silulukat ti salip kadagiti amin a mannaniw iti Iluko, ditoy ken iti ballasiw-taaw, malaksid kadagiti nangab-abaken iti Umuna a Gunggona iti pasalip ti AVAIL.

2. Agatiddog ti daniw iti di ab-ababa ngem 20 a linia ngem di nasursurok ngem 28 a linia. Maysa laeng a daniw ti mabalin nga isalip ti kada mannaniw. Masapul nga orihinal, di pay nangabak, ken di pay naipablaak iti uray ania a magasin wenno pagiwarnak.

3. Maipapan iti kultura ken arte ti tema ti daniw amaisalip. Nasken met a maikompiuter wenno naimakinilia ti pakisalip ken maipatulod iti uppat a nalawag a kopia iti di naladladaw ngem Peb. 29, 2012 itoy nga adres: The AVAIL Secretariat, P.O. Box 15, Alicia, 3306 Isabela.

4. Awan nagan ti mannaniw nga agparang iti daniw. Mapakuyogan ketdi iti narikpan a sobre a naglaon iti pudno a nagan ti mannaniw, paulo ti daniwna, ladawan (2”x 2”), ken biodata.

5. Karbengan ti sponsor ti pasalip ti mangilibro kadagiti daniw wenno mangipablaak iti pilina a magasin.

6. Dagiti gunggona: Umuna a Gunggona, P2,000.00 ken plake; Maika-2, P1,500.00 ken sertipiko; Maika-3, P1,000.00 ken sertipiko; Maika-4, P750.00 ken sertipiko; ken Maika-5, P500.00 ken sertipiko. Mayawatto dagiti gunggona iti aldaw ti kombension ti GUMIL Filipinas inton kalgaw.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 26, 2011 a bilang.)

Disiembre 26, 2011

SARITA
4 Ti Silaw ti Paskua ni Lyndon
Juan Al. Asuncion
8 Nagkita da Mr. Edwards ken Santa Klaus
Laura Ingalls Wilder

NOBELA
16 Dagiti Bituen iti Imatangda (9)
Jose A. Bragado
34 El Guapito (48)
Dionisio S. Bulong

DANIW
6 Paskua, South San Francisco, California 2011
Donel Pacis
18 Adda Paskua iti Amin a Lugar
Noli S. Dumlao
24 Dagiti Nangabak iti Salip iti Daniw a Para Ubbing ti 9th RFAAFIL

SALAYSAY
12 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (15)
Hues Joven F. Costales (Ret.)
15 Ibinglaymo ti Kinadios nga Inawatmo
Fr. Danny R. Laeda
20 Apay a Patapuakenda Metten ti Chief Justice?
Neyo Mario E. Valdez
40 Ap-apalanda ti Wagas Daytoy a Mannalon
Reynaldo E. Andres

KOMIKS
26 Miks & Tiks
28 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (50)
30 Tres Muchos (31)

KOLUM
10 Kas Kuna ni Manang Imee
14 Dear Judge
19 Dear Doc
33 Okeyka, Apong
36 TIPS
39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
44 Ading Kosinera

PAGLINGLINGAYAN
45 Carfet Shampooing, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
7 Manipud iti Editor
17 Siled ti Kararag
22 Liningta a Dippig, Saan a Sitsiria, Nakkong!
23 Tao, Lugar, Pasamak
35 Txtm8
37 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy

Naidumduma a Simbolo ti Paskua

NAIDUMDUMA A SIMBOLO TI PASKUA. Maysa ita a pangawis ti Siudad ti Vigan ti dakkel a Christmas tree iti sango ti kapitolio ti Ilocos Sur. Nagbalinen a tradision dagiti empleado ditoy ti panangdisenioda iti Kayo ti Paskua tunggal Disiembre, itoy a tawen, napilida a pagbalinen a korte ti cake kas panangipakitada iti rumangrang-ay a hospitality industry iti probinsia. (Ladawan: Dante Tacata/Teksto: Mancielito S. Tacadena)

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 19, 2011 a bilang.)

Ay, Dimmur-astayon!

Manipud iti Editor

Ay, Dimmur-astayon!

ADDA idi panawen a kadagiti laeng dadakkel a siudad, kas koma iti Kamanilaan, ti ‘yan dagiti water refilling station. Saan a nakakaskasdaaw dayta ta ammotayo met a kadagiti siudad ti ayan dagiti pabrika nga agisarsarua kadagiti makasabidong a kemikal a kunada a nangsabidong metten iti water table wenno danum iti uneg ti daga a mabalin pay a kunnoten dagiti poso artesiano malaksid pay iti pammutbuteng a saan a natalged ti danum nga aggapu iti Nawasa wenno MWSS isu nga awan kas iti gumatang iti purified drinking water (nadalusan a danum).

Ngem kadagitoyen a tiempo, uray metten kadagiti babassit nga ili, nagbalin metten nga uso ti panaginum iti purified drinking water a nalatlatak iti awagna a mineral water, uray saan met a mineral water.

Apayen? Wen, a, ta kadagitoy a lugar, a kas met iti amin a lugar iti ruar ti Kamanilaan a pagtatalonan, saan met a nain-intonaran ti laingtayo nga agaramat kadagiti komersial a ganagan ken pestisidio— iti nagan ti dakdakkel nga apit, ken pagyamanantayo iti gaget dagiti kompania nga aglako kadagitoy kunada a kasapulan iti panagtalon idinto a naginad met ti suporta a mai-ited iti pannakaparnuay dagiti natalged koma a pagpaadu iti apit.

Idi nagpukaw dagiti bisukol, leddeg kada birabid saantay nga inkankano tangay dimmakkel ti apittayo, adda met sangkabassit a paglakuantayo nga igatangtayo iti delata a sardinas (bay-am ditan no mackerel) a sukat ti nagpukaw a birabid a nagimas a mabugguong.

Ita ta nasabidongan dagiti bubontayo, ginundawayan met dagiti negosiante ket nagipatakderdan iti water refilling station. Ala, hanabale ta addan sa pay met naglakuantayo iti irik nga igatangtayo iti danum. Bay-amon daydi nasam-it a danum a mainum iti bubon.

Daytoy a pasamak (pannakasabidong ti amin-amin gapu iti nagan ti “panagdur-as”), mapaspasamak iti sibubukel a lubong. Nasabidonganen ti sibubukel a lubong. Ngem asino nga agpayso ti pudpudno a dimmur-as?

Dagiti laeng sumagmamano a tattao nga akinkukua kadagiti dakdakkel a kompania nga agar-aramid kadagiti komersial a pestisidio ken ganagan, dagiti agar-aramid kadagiti adu a gadgets ken appliances kada lugan nga agkasapulan iti adu nga enerhia iti pannakaaramidda, ken aminen nga agparpartuat iti kasapulan wenno kampay-idi-kasapulan dagiti tattao nga iti pannakapaltuadda, sinabidonganda dagiti kadandanuman, daga ken angin a langlang-abentayo—wenno datayo a mismo.

Wen, saan la ketdi a dagiti gagangay nga umili ti nangbuttaw iti ozone layer no di ket dagiti nababaknang a tattao nga akinkukua kadagiti adu a paktoria a naibunong iti adu a suli ti lubong.
Ket idinto nga agpapaimas dagiti akinkukua kadagitoy a paktoria kadagiti bukodda nga isla idiay Caribbean, ay, ket addatayo a kakaasi a mangur-urnong itan iti igatang iti delata a sardinas ken “mineral water” ta awan metten makurimesan a dalag kada leddeg idiay puttot ken nasam-it a danum a matako idiay bubon.

Ngem hanabale, a, ta dimmur-astayon.

--Cles B. Rambaud

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 19, 2011 a bilang.)

Iti Cagayan: Nalaklakanton ti agbiahe gapu kadagitoy nga eroplano

Kalpasan ti inaugorasion (agpakanawan): Harold Fuerte, Marketing Manager; Capt. Mike Pua, Co-Pilot; Capt. Frali Quezon, Pilot; Capt. Harry D. Florida, President and Chief Executive Officer; Capt. Juanito Nastor Jr., Co-Pilot; Capt. Paulo de Sagon, Co-Pilot; ken Carlos Langi Jr, Chief Mechanic.


Tapno masupusopan ti kinakirang ti transportasion kadagiti adayo ken nasulinek a paset ti Rehion 2 (Tanap ti Cagayan), nainaugorasionan ity nabiit ti dua a 10-seater nga eroplano ken ti hangar ti Northsky Air iti Tuguegarao City.

Naangay ti inaugorasion ken pannakabendision dagiti eroplano ken dagiti dadduma pay a pasilidad ti Tuguegarao Domestic Airport a nagatendaran da Batanes Governor Vicente Gato ken Tuguegarao City Administrator Mike Lim.

Ti Basco, Batanes ti kangrunaan a destinasion dagiti eroplano ngem adda pay biahe iti Maconacon, Isabela. Ti Basco, a kapitolio ti probinsia ti Batanes, ti kaamiananan a paset ti pagilian. Adda met ti Maconacon iti akindaya a paset ti Isabela a di madanon ti kalsada manipud iti Tanap gapu kadagiti nangangato a bambantay ti Sierra Madre.

Maad-adal pay ti pannakayiskediul ti biahe daytoy nga eroplano kadagiti dadduma pay a paset ti Rehion 2 nga addaan iti dakkel a potensial iti panagrang-ay iti tay-ak ti ekonomia ken turismo ken tapno mayasideg dagiti serbisio ti gobierno kadagiti umili.


(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 19, 2011 a bilang.)

Nangabak iti Salip iti Daniw ti GUMIL I.N., naammuan

Inyalat ni Ronnie S. Aguinaldo ti Villa, Sta Teresita, Cagayan ti Umuna a Gunggona iti naangay a Salip iti Daniw a Para Ubbing ti GUMIL Ilocos Norte.

Pinangabak ni Aguinaldo ti koleksionna a: “Pentaniw: Ruknoy Kadagiti Ubbing iti Isu Amin a Panawen.”

Dadduma pay a nangabak:

Virgilio S. Naungayan ti Darapidap, Candon, Ilocos Sur, Maikadua a Gunggona babaen ti daniwna a “Lapis ken Dadduma pay a Daniw”; Maikatlo ni Benjamin P. Pacris, ti Laoag City, babaen ti daniwna a “Lima a Dallang ni Apong Honorio Para ken ni Uniol.”

Nakagun-od iti Umuna a Pammadayaw a Gunggona ni Elmer L. Lopez ti Brgy. 19, San Lorenzo, San Nicolas, Ilocos Norte babaen ti koleksion dagiti daniwna a “Kabus Diay Bulan”; Maikadua a Pammadayaw a Gunggona ni Jobert Ma. Pacnis ti Ammubuan, Ballesteros, Cagayan babaen iti daniwna a “Lampin ti Pammateg ken Dadduma a Daniw; ken Maikatlo a Pammadayaw a Gunggona ni Jerry B. Lingbaoan ti Paltoc, San Emilio, Ilocos Sur babaen iti daniwna a “Bayabas ken Dadduma pay a Daniw.”

Maipaay ti P5,000, P4,000 ken P3,000 ken Sertipiko ti Pammigbig kadagiti tallo a major prize ken sag-P1,000 a consolation prize ken Sertipiko ti Pammigbig kadagiti Pammadayaw a Gunggona iti GUMIL Ilocos Norte Convention a maangay iti DepEd, Division of Ilocos Norte Conference Hall inton Dis. 18.

Naawis a guest speaker iti nasao a pasken ni Bannawag Managing Editor Cles B. Rambaud, ken masangaili met da Prof Francesca Nicolas ti MMSU ken Atty. Concepcion H. Luis ti KWF.

Esponsoran da Engr. Ric Agnes ken Gladys Menor ti GUMIL Oahu dagiti kangrunaan a gunggona idinto a da Dr. Cecilia Pacis Aribuabo, DepEd Ilocos Norte Supt; Mrs. Avelina Fe Camacho; Mrs. Marlene Tolentino; Mr. Marianito Raquel ti DepEd Regional Office-ALS ti mangibaklay kadagiti dadduma pay a premio.

Nagserbi a kas hurado iti pasalip da Mr. Joel B. Manuel, principal ti Banna National High School, Banna, Ilocos Norte, Dr. Joel B. Lopez, Education Program Supervisor ti Values Education ti DepEd-IN, ken Mr. Renato Taylan, MT-I ti Cadaratan National High School, Bacarra.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 19, 2011 a bilang.)

Brown rice, maidasar kadagiti fastfood

Impakaammo itay nabiit ti maysa nga opisial ti Philippine Rice Research Institute nga asidegen a maidasar ti brown rice iti sumagmamano a nalatak a fastfood restaurant iti pagilian.

Kuna ni Ella Lois Bestil, PhilRice coordinator para iti National Rice Awareness Month, a sumagmamano a bulan laengen ti palabsen sa maidiaya metten ti nasussustansia a brown rice kadagiti nalatak a panganan malakasid ti nakairuaman a napuraw nga innapuy.

Segun pay ken ni Bestil, napinget ti PhilRice iti pannakiumanna kadagiti mangimaton kadagiti nadumaduma a fastfood restaurant tapno maidiaya iti publiko ti brown rice, nga addaan iti ad-adu a bitamina ken pennet (fiber), isu a naim-imbag daytoy iti salun-at.

Sapsapulen dagiti agpakpakuttong, kuna ni Bestil a nupay nanginngina ti brown rice, manamnama a bumaba ti presio daytoy apaman a magustuan ti publiko.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 19, 2011 a bilang.)

Disiembre 19, 2011

SARITA
4 Paskua Idiay Sta. Fe
Manuel S. Diaz
APAGTAPAW ti bus iti patad a paset ti highway manipud iti natirad a pikor, nasaripatpatamon ti adu a lugan a nakasardeng iti kanawan a paset ti highway nga agpa-Cagayan Valley. Dadakkel a bus ken trak ken sumagmamano a kotse. Addaka iti maikadua a tugaw, iti kanigid, ket iti panagsimpa ti bus, nariknam ti kasla panagsay-a daytoy a kasla nabang-aran kalpasan ti naunday a panagsang-at ken panagsalogna kadagiti turod ken kabambantayan. Nupay apagsippit ti sipnget, linuktanen ti drayber ti silaw iti bubongan ket naimuntar iti lawag dagiti nabannog a rupa dagiti padam a pasahero. Ubing, lakay, baket, balasang, baro.

Linukibmo ti sarming a tawa. Simmiplag ti nasalemsem nga angin-bantay. Kinumotan ti angep dagiti dalpak a kalapaw iti igid ti teppang, agraman ti sementado a batonlagip a nakaikitikitan ti Dalton Pass, ken iti pakasaritaan daytoy. Adda met ditan ti arko iti nagbedngan ti Nueva Ecija ken Nueva Vizcaya: “Welcome to Nueva Vizcaya” ti naimuntar iti sementado nga arko. (Basaen ti sibubukel a sarita iti Bannawag.)

NOBELA
16 Dagiti Bituen iti Imatangda (8)
Jose A. Bragado
Saan a nagbiddut, ni Pacing ti babai. Kasla nagdalagudog pay ti barukongna a nakakita iti balasang.

32 El Guapito (47)
Dionisio S. Bulong
(Maika-47 a Paset)
NAGKUTIKUTI dagiti bibig ni Macario ngem di simngaw ti timekna. Kasano ngamin ket dina masuba ti indateng ni Michiko a sayamusom dagiti kamia a pinagukrad ti littugaw iti napalabas a sardam.

“Hoy, daddy, ba’t parang nakakita ka ng multo? Mukha ba akong multo?” agkatkatawa ni Michiko nga immasideg ket pinagkutikutina ti kanawan a dakulapna iti batog ti rupa ni Macario.

“Ha? Ay, gud moring met, a!” simngaw met laeng ti timek ni Macario. “Nagpintaska ket nga ub—“ naapputna ti ngiwatna. Nagtalangkiaw. “Ang aga mo!”

“May staff meeting kami, daddy.” Pinababa-pinangatona a kinita ni Macario. “May sunburn ka, daddy. Where have you been ba?”

“Sa Bocaray, este, Boracay. Nagbakasyon kami ngarud.” (Basaen ti sibubukel a chapter iti Bannawag.)

DANIW
6 Paskua nga Awan Nabati iti Bonusko
Cecile Pacis-Aribuabo
Kaaw-awatko ti bonusko
Napusek manen ti petakak
Apagsangpetko, nagiinnuna
Dagiti annakko ken appokok
Inkablaawda kaniak:
“Merry Christmas, Mommy!”
Ay, kapilitan a ti bagko linuktak
Siraragsakda a nangawat
Kadagiti kallikkis a bioleta
Ken ‘tay nakatapaya
A bulon ti bisongda.

Ririingko’t kabigatanna
Diak pay nakaimukat
Ne, manen, inda masagsaganad
Dadduma a kakabagian, adu a kakaanakak
A nangpaskua, nangbesobeso kaniak
‘Imbag ta idi kalman nagpasupliak
Dida kayat ti nalabaga; ‘tay kan’ bioleta
Wenno ‘tay nakatapaya!

Di mabayag, adda man met manen
Dagiti inanakko iti kasar, iti buniag
Ay, nagling-etakon iti napigket
Kas kapigket ti arakupda kaniak.

Dida pay nakalikud, adda manen,
Dagiti ubbing a makipaskua
Aglalaok, dida mabalbalikas kankantada
Aweng Pamaskua, ay, ragsakdat’ nagpaiduma
Ket nakidag manen ‘toy riknak
Manen ti kimmaut diak napupuotan
Ket ‘tay nabatbati iti bonusko
Agkatkatawa a timmayab!

18 Sika, iti Anakmo a Parsua, Ita a Paskua
Arnold C. Baxa

22 Biag ni Lam-ang (7)
Bersion ni Leopoldo Y. Yabes

SALAYSAY
8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (15)
Hues Joven F. Costales (Ret.)
NAPASAMAK dagiti detalye daytoy a kaso idiay Brgy. Bobonan, Pozorrubio, Pangasinan a nakaigapuan ti pannakayuli ti darum a Panangrames (Namimpat) kontra ken ni Eduardo de Vera Limos. Agtawen laeng idi ti agidardarum, ni Janice G. Ligot, iti 13 idi damo a maaramid kenkuana daytoy ken adda iti umuna a tukad ti haiskul. Nabista dagitoy a kaso iti salami iti Regional Trial Court, Branch 45, Siudad ti Urdaneta, Pangasinan a pagpapaayanmi idi a hues. (Basaen ti sibubukel a salaysay iti Bannawag.)

12 Misa de Gallo Wenno Misa de Aguinaldo?
Neyo Mario E. Valdez
Simnek kadin iti panunotmo no ania nga agpayso ti awag iti nasantuan a misa iti parbangon iti uneg ti siam nga aldaw sakbay ti Paskua ken no ania met ti awag iti misa iti kaaldawan ti Paskua?

38 Napnuan-Biag ti “Bangkabuhayan” ti Sta. Teresita
D.S. Bulong, Vilmer V. Viloria ken Roy V. Aragon

40 Paaduem ti Apitmo Babaen ti Bakteria Manipud iti Ledda Rey
Reynaldo E. Andres
Ania ti adda iti ledda ta uray iti karigatan, agbiag a sisasalun-at?

KOMIKS
24 Miks & Tiks
26 Dagiti Bannatiran iti Bantay Maoac-oacar (49)
28 Tres Muchos (30)

KOLUM
10 Kas Kuna ni Manang Imee
19 Dear Doc
31 Okeyka, Apong
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
42 Padasem Daytoy, Kailian
44 Ading Kosinera

PAGLINGLINGAYAN
45 Porsil, Kdp.
46 Showbiz
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku
48 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
Mula a Rambutan
Gapu iti salaysay ni Apo Reynaldo E. Andres nga, “Ay, Nasam-it ti Rambutan ti Kailokuan!” (Dis. 5), nalagipko la ket ngarud dagiti mula ni lelongko Felipe Taqueban (tatang ni nanangko a dati a Gloria Taqueban). Nasurok a dua nga ektaria ti minulaanna iti ag-dua gasut a puon ti rambutan ken dadduma pay prutas (naipablaak daytoy iti Tao, Lugar, Pasamak, Nob. 7, 2005 a bilang ti Bannawag). Idi 1980 a nangrugi a nagmula ni lelongko iti rambutan. Napukan la ngaminen daydi duduogan a pinuon ti rambutanmi a naimula iti arubayan ti family house-mi iti Salcedo nga isu itan ti pagnanaedan ti ulitegko (Renato). Adda pay mula a rambutan ni Mayor Leonofre Gironella ti Salcedo, I.S. nga ulitegko met laeng.
--NEPO T. BENITEZ, JR.
San Esteban, Ilocos
* * *
Nasindian a Kingki
Idanonmi ti kablaawmi iti panagkasangay ni Ma’am Imee (Gob. Imee R. Marcos ti Ilocos Norte) ken ti isasangbayna, babaen ti kolumna, ditoy Bannawag.
Maipanggep iti rally ti Marcos for Peace Movement (MPM) a naangay itay nabiit ditoy Hawaii, kayatmi nga ipakaammo a nagdisnudo dagiti timmabuno kalpasan a naiwaragawag iti radio. Kinuna dagiti timmabuno a ti kaaddada iti daydi nga ummong ket maysa a wagas ti panagyamanda iti panangidaton daydi Presidente Ferdinand E. Marcos (FEM) iti bagina kadagiti umili ti Filipinas─manipud idi Maikadua a Gubat iti Sangalubongan agingga iti maudi a kanitona idiay Malakañang.
Iti biangmi, ‘toy numo ken dadduma a nangbuangay iti MPM, patienmi a ti panangipeksami iti kapanunotan ken kaririknami ti mangipakita a dimi maaklon ti panangab-abi dagiti adda ita iti Malakañang iti daydi FEM.
Nagsao ken nagtignaykami agsipud ta patienmi ti pagsasao nga, “Agtalinaed a paspasurot ken adipen ti tao a saan a mangipeksa iti bukodna a pammati ken kapanunotan.” Patienmi pay nga, “Agtalinaed iti kasipngetan ti tao a di mangsindi iti kingki.”
Ita, addan nasindianmi a kingki. Ikarimi a diminto ipalubos a mapuyupoy ken maiddep daytoy agingga iti dimi magun-od ti hustisia a naipaidam ken maipapaidan ken ni FEM.
--RIC AGNES
Chairman, MPM

7 Manipud iti Editor
15 Tao, Lugar, Pasamak
14 Tapno Naragsak Daytoy a Paskuam
17 Siled ti Kararag
20 Wen, Manang, Mangrugi ti Amin iti Pagtaengan
21 Apay a Kasapulantayo ti Paskua?
33 Txtm8
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
38 Ammuem Pay Dagitoy Iti Cagayan
Nalaklakanton ti agbiahe
gapu kadagitoy nga eroplano
Tapno masupusopan ti kinakirang ti transportasion kadagiti adayo ken nasulinek a paset ti Rehion 2 (Tanap ti Cagayan), nainaugorasionan ity nabiit ti dua a 10-seater nga eroplano ken ti hangar ti Northsky Air iti Tuguegarao City.

Naangay ti inaugorasion ken pannakabendision dagiti eroplano ken dagiti dadduma pay a pasilidad ti Tuguegarao Domestic Airport a nagatendaran da Batanes Governor Vicente Gato ken Tuguegarao City Administrator Mike Lim.

Ti Basco, Batanes ti kangrunaan a destinasion dagiti eroplano ngem adda pay biahe iti Maconacon, Isabela. Ti Basco, a kapitolio ti probinsia ti Batanes, ti kaamiananan a paset ti pagilian. Adda met ti Maconacon iti akindaya a paset ti Isabela a di madanon ti kalsada manipud iti Tanap gapu kadagiti nangangato a bambantay ti Sierra Madre.

Maad-adal pay ti pannakayiskediul ti biahe daytoy nga eroplano kadagiti dadduma pay a paset ti Rehion 2 nga addaan iti dakkel a potensial iti panagrang-ay iti tay-ak ti ekonomia ken turismo ken tapno mayasideg dagiti serbisio ti gobierno kadagiti umili.

Ti Bukodda a Belen

Sarita ni ARIEL S. TABAG


”No nagbalinak koma ngamin lattan a kas kadakayo… mannalon… agkitkitikit…”


GAPU ta sangkarengreng ni Abril ti panagaramidda iti Christmas tree, insardeng ni Tata Andring ti kitkitikitanna a pagattao a rebulto ni San Jose Labrador ket napan nangpukan iti dayta a malem iti nasurok a pagattao a kandaruma iti igid ti baybay iti Caniogan, ti akin-amianan a bario ti ilida a Santa Teresita a dildilpatan ti baybay. Uray ta makalawas pay sa mangrugi ti Misa de Gallo a kuna ni Fr. Andrea Mazorelli a kura parokoda a pannakaaramat ti nasao a rebulto. Mayabay kano iti kakasla tao ti kadadakkelna a kitikit met laeng— naikitikit kadagiti napalabas a tawen— a rebulto da Santa Maria ken Maladaga a Jesus. Maipamaysanan ti agkitikit ta napagapasna metten ti sangkaballing a pagayna. Inton Enero laengen nga agmula iti sukat dagiti pinukanna a kayo a kitikitanna iti arsadanan ti turod a kusayan ti taltalonenna. Tinagibenna daytoy a disso ta uray idi ubbing pay dagiti putotna, inkeddengna a ditoy ti pagalaanna iti kitikitanna. Adu ngamin ti dungon, ballatinaw, sablot ken santol ditoy.

Kuna ti apokona, ni Abril, a nakaaramidda kanon iti Christmas tree iti sumsumrekanna a Day Care Center ket addan daytoy iti sango ti barangay hall ti barioda a Villa. Pudno a sumagduduan nga agsapa a nalabsanna daytoy iti ipapanna igagatang iti pandesal iti sentro— pambaranna no kua a mangwatwat kadagiti susuopna. Kalalainganna iti kadakkel ti Christmas tree a plastik a nalabit ginatangda iti dapon sa kinalupkopanda iti silengsileng ti sigarilio ken sinab-itanda kadagiti plastik met laeng a sinanbituen, sinanplaneta, sinanprutas ken no ania pay dita nga imbitbitinda. Ket kuna ti ubing a kuna kano ni mamna nga Elizabeth a masapul nga adda met kasta kadagiti balbalayda. Isu metten ti sangkarengreng ti ubing iti lola daytoy.

Binulod ni Tata Andring ti kuliglig ti adingenna a ni Tata Ceferino ket isu ti nangikargaanna iti kandaruma. Naibayagda ken Joseph a kaanakanna a nangikarga ta kakaasida a nangan-annad iti dida pannakasiit. Nagtaktakder laeng ni Abril iti abay ti kuliglig. Ken imbes a buyaen koma daytoy ti panangikargada ken Joseph iti kandaruma ket maray-aw a kas gagangay iti ubing, nakasango ketdi daytoy iti amianan nga ayan ti dumaranudor a baybay a kasla awan bibiangna iti aglawlawna.

“Inkay laengen mangala iti bayyabas,” kinuna ni Nana Letang itay agrubuatda ngem insungbatna a manmano laeng ti sanga ti bayyabas isu a napimpintas ti kandaruma. “Salingsingakto,” innayonna ta ninamnamana nga isumaria ti asawana ti kinasiit ti kandaruma.

Inton malpas ngamin ti Paskua, nalaklaka laeng a pagsungrodna ti kandaruma ngem iti bayyabas nga adda baybayagna a magango.

Panakkelen ti innalada. Nataytayag ngem iti lima kadapan ken innem a pulgada a takderna. Inrantana dayta tapno uray kaskasano, umilet manen ti salasda. Manipud naipalawada ti bunggalo a balayda, isu metten ti kaawan dagiti tallo a putotna: adda ni Alejandro Junior wenno Ace nga ama ni Abril idiay Manila; adda idiay Saudi ni Albert nga inheniero nga adien daytoy; naikamang met ni Madele a maestra a buridek idiay Kabisayaan. Ket kaykayat ni Tata Andring a nailet tapno saan a maisursurot ti kaungganna no kua iti kinakalawakaw ti salasda.

Napia koma no kas kadagiti dadduma nga ubbing nga aliwegweg ni Abril. Daytay koma nay masualitna amin nga alikamen iti balayda. Daytay bugkawanda koma met nga an-anawaen tapno adda met tagari iti balayda malaksid iti panekpek ti paet ken martiliona, a nakairuamanna nga usaren nga agkitikit, iti kamarin iti likudan ti balayda bayat ti panagkitikitna.

Ngem saan. Nakatantanang daytoy nga ubing. Nakalanlanay nga aggargaraw. Dandani pay di agsao. Baien sa pay ketdi. “Saan, adi,” kuna ni Ma’am Elizabeth iti naminsan a panangsukonna iti apokona. “Dandani ngaminen agpitona. Dayta a tiempo nga agbirbirok iti wadan. Ket no ni Letang ti ad-adda a kaludonna, ay, ket adda posibilidadna nga agkastoy.” Nagmuestra ti nabaketan a balasang a maestra iti kasla agpaypayapay a kandidata iti Miss Sta. Teresita.

Timmarabang idi ni Tata Andring. Masael a makangngeg iti kasdiay. Ta awan met pay napuotanna nga uliteg wenno kaanakanna a baien.

“Sangkatugotko ngarud, ma’am,” kinunana. “Pasaray tuladennak met nga agkitikit. Ammona metten ti agsakay iti nuang. Ti agpalsiit iti kannaway. Makiapa met ngem din sa met dumanog…”

“Ket nasayaat, a, adi, no kasta,” kinuna ti maestra. “Kayatko a sawen, nasayaat no sika ti wadanna. Ta dagiti dinakamatmo, maaramid met uray ti baien. Uray babai pay ketdi, a. ”

Nagpakada idin. Amangan ket no sumro ti kuna ti baketna a kinasingpet-kitebna. Naulimek no naulimek. Manmano a sumimsim iti arak. Ngem no maprobokar, maituredna met ti mangikamat iti uray paet laeng no isu ti mairana nga iggemna. Saan met ketdi ngata a dumanon iti kasta aglalo ket nabaketan a maestra ni Ma’am Elizabeth. Ngem amangan no makaisao iti maestra iti di umno ket pagpipinnasaan dagiti nagtagisabong a dila dagiti kalugaranna.

Pabasolenna daytay battit a piano a ginatang ni baketna kadagitay agisursursor no apay a kasdiay ni Abril. Agmakatawenton daydiay. Kaay-ayo la unay ti ubing a talmetalmegan. Ket anian a lung-ayna no kasta nga agtokar. Nasursuro daytoy nga is-isuna ti agtalmetalmeg ta inggatangan met ni baketna kadagiti debateria idi a babattit a piano. Nga isu met ti tuladtuladenna ita. Sa dayta panagbuybuyana iti telebision. Kaay-ayona a buyaen dagiti kankanta. Sa laeng makasublat ni Tata Andring no kasta a makaturog ti ubing.

Saan a masdaaw iti kasta a siglaten daytoy ubing. Ta daydi ama ni Nana Letang, isu ti biolinista dagiti sarsuelista iti Santo Domingo, Ilocos Sur a puonda.

Ken kangrunaan daytoy ama ti ubing, ni Ace wenno Alejandro Junior nga inauna a putotna. Inkakaubingan ni Ace ti naggitgitara agingga nga isu payen ti ‘gistayan di nakaturturposan daytoy iti kolehio— nagbasa idiay Manila— gapu iti pannakaisungsongna iti banda. Kinapudnona, agingga ita isu pay laeng ti pakakumikoman ti barona. Ngem ketdi, agtrabaho itan iti maysa a recording company. Kuna ti anakna a templaen kano daytoy dagiti mairekord a kanta. Sagpaminsan kano met nga agtokar. Sa agsuratsurat. Ken kunkuna pay daytoy a tumulongtulong nga agaramid iti pelikula. “Buyaenmi man,” kuna idi ni Nana Letang ngem awan met maiparangna ta “indie” kano. Idiay kano laeng Manila a maipabuya.

Napasennaay. Idi pay laeng a saan nga umanamong iti dayta a nasumok ni Ace. Ania koma ita ti naited daytoy a pagimbaganna? Gaddil pay ketdi ti naala daytoy.

(Ne, addan sa ketdi im-impen ni Tata Andring iti putotna a ni Ace, aya, Kailian? Ammuem man no ania daytoy iti kompleto a bersionna iti Disiembre 12, 2011 a bilang ti Bannawag. Ngem no maanusam, padasem man a siripen ti blog ti autor iti pakarsoniasseng.blogspot.com ti kompleto nga elektroniko a bersionna.)

Adda Koma Met McTupig, Ania?

Manipud iti Editor

Adda Koma Met McTupig, Ania?

TUPIG. Patupat. Dudol. Tinubong. Kaskaron. Bibingka. Sampilot.

No ibagam dagitoy kadagiti agtallo wenno aglimat’ tawenna nga ubbing, wenno kadagiti pay ket ngata agtutubo wenno agin-agtutubo, mabalin a kasla makangngegda kadagiti ganggannaet a balikas.

Ngamin, awan metten dagitoy a makitkitada iti lamisaan a panganan. No adda man, kas kaaddayo ti panagsabong dagiti kawayan, a kas kunada. Gapu ta managsulsulittayo metten nga in-inauna (nagrigat ti agbellaay kada agisagana kadagiti masapsapul iti panagaramid iti kankanen, kunam man— sa ket awan metten al-o kada alsong kada diket), ay, ket gumatangtayo laengen iti pan Amerikano satay pulagidan iti mayonnaise a ditay ammo no ania dagiti ingredientena. Wenno saan, intay agmiki wenno agempanada idiay ili; ket no adda naglakuantayo iti manok, mabalintay met ti mapan ag-Jollibee wenno ag-McDo idiay kapitolio.

Kinapudnona, kinagiddan ti panagpukaw dagiti nakaisigudantay a kankanen ti kasla panagbalin met nga inuudong ti panagmerienda iti tinuno a tugi, pinablad a mais, kada liningta a kaong (kamotig, kammotit wenno kamote) idinto a sangkaulit dagiti nutrisionista nga amang a nasussustansia ken nataltalged dagitoy iti salun-at ngem dagitay kunkunatayo dita.

Iti panagpukpukaw dagitoy a makmakan a nakaisigudantayo dagiti tiantayo, kinagiddanda met ti panagpukaw dagiti industria a mangtaptapaya iti panagaramid kadagitoy a makmakan. Iti panagaramid iti dudol, kas pagarigan, kasapulan ti bennal. Ngem di metten kayat ni Apong Lakay ti agmula iti unas— ta awan kano metten mayat nga agaramid iti dudol. Bimmassit met ti malakuan nga alsong ta awan metten ti mayat nga agbellaay. Awan met mabellaay, kuna ni Apong Baket, ta awan kano met ti agraep iti pagay a diket. Ket kasano nga agmulaak iti diket no awan met gumatang ta awan metten ti agar-aramid iti kankanen, kuna met ni mannalon. Isu nga agsisipol a wingiwing ti maar-aramid.

Pagyamanan ta adda dagiti addang nga agpanggep a mangpalatak iti panagaramid kadagiti nakaisigudantay a kankanen. Mabalin nga indibidual, a kas ken ni Manang Manang Flor P. Tabangay ti Brgy. Ammubuan, Ballesteros, Cagayan a mangpalpalatak iti kankanen a tinubong iti ilina (basaen ti panid 21), wenno ti addang ti gobierno probinsial ti Ilocos Norte a mangangay iti salip iti panagluto iti tupig (panid 10).

No dadduma, adda met la kadatayo a nataengan ti ayan ti problema no apay a dagiti in-inaudi ngem datayo, dida man la dilpatan dagiti nakaisigudantay a kankanen. Ta ditay ammo nga ilako kadakuada. Ditay ammo a paimasen. Ditay ammo nga i-package. Awanantayo iti quality control. Mabalin a nakasugabba ti nagbalayan-ti-lis-a a buoktayo nga agbungbungon iti itunotayo a tupig.

Nasayaat no ikkantayo iti atension daytoy mabaybay-an nga industria ti panagaramid kadagiti nakaisigudan a kankanen ta iti daytoy nga industria, ad-adu met la ti mairanud a kakailian— manipud iti panagmula iti diket, panagmula iti unas, panagmula iti saba a pagalaan iti bulong a pagbungon, panagmula iti kawayan a para iti tinubong (a kas mabasa met laeng iti panid 21), panagaramid iti al-o kada alsong, ken, siempre, dagiti agaramid ken dagiti aglako iti kankanen.

Kabaelan dagiti babassit a kakailian ti makipartisipar iti daytoy nga industria; saanda a kasapulan ti dakkel a puonan tapno makagatangda koma met iti prangkisa ti McDo wenno Jollibee. Ngem kabaelanda la ketdi ti agaramid iti mabalinda a panaganan iti McTupig nangruna no Macario ti nagan ti agar-aramid. Ket babaen ti tulong dagiti maseknan nga ahensia ti gobierno kadagiti kaskastoy a Macario, saan laeng a sumayaat ti salun-attayo, sumalun-at pay ti bolsa ti adu kadatayo— ken saanen nga agbalin a ganggannaet dagiti balikas a dudol kada kaskaron kadagiti babassit pay nga annaktayo.

--Cles B. Rambaud

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)

Saan nga Orihinal

Ti Makunami

Saan nga Orihinal

Iti surat ni Ana Marie S. Salting (Ti Makunami, Bannawag, Nob. 11) a nagsaludsodanna no naglabsing ni Apo Prescillano N. Bermudez iti pagannurotan dagiti nagduduma a nakisalipanna iti panagsurat, makunami nga adda karbengan daytoy nagsaludsod. Iti biang ni Ms. Salting, adda dagiti banag a dina maawatan isu a dumawdawat iti palawag.

Ayonanmi ti umuna a saludsod ni Ms. Salting a maysa met laeng a kita ti salip ti writing grant a nangabakan ti “Dagiti Pundador” a nakaipaayan pay ti nasao a nobela iti pammadayaw ken kuarta a gunggona. Iti sabali a pannao, saanen nga orihinal dagiti sarita a naadaw iti daytoy a nobela; ngarud, sinalungasingna ti paglintegan dagiti kontes a nakaisalipan dagitoy sarita.

Ayonanmi pay ti paliiw ni Ms. Salting no apay a saan a naikkan iti kredito ti Philippine Writers Foundation idinto a nailanad koma a dagitoy a sarita, naggapuda iti nobela a “Dagiti Pundador.”

Manen, supiatenmi ti sungbat ni Apo Bermudez nga orihinal dagiti saritana. No naipundasion dagitoy iti maysa a nobela, uray no isuna a mismo ti akinnobela, nalawag a saan ngarud nga orihinal dagitoy. No anagen ti napaypayso a kaipapanan ti plagiarismo, maysa daytoy a wagas ti panangbulod kadagiti balikas ken idea manipud iti sabali a sinurat, uray no ti met laeng isu nga autor ti akin-aramid wenno nangsurat. Iti panagsuratan, maibilang a panagtakaw ti panang-clone iti idea ket maysa daytoy a serioso a pananglabsing iti pagalagadan ti panagsurat. Maysa met laeng daytoy a literary theft, wenno iti kosmetiko a balikas nga inaramat ni Apo Bermudez a cloning, malaksid no nailanad (cited) a naggapu dagitoy a sarita iti sabali nga immun-una nga aramid, uray no isuna met laeng ti autor. Nalawag ngarud nga intellectual dishonesty daytoy.

Agingga nga aggapu ti idea iti maysa a sinurat, kasapulan pay laeng ti acknowledgement, uray no ti met laeng autor ti akimputar, tapno saan nga agbalin a serious academic offense. No maysa a parapo ti nabagkat, di kadi nakarkaron. Ngem nakarkaro manen no sibubukel a chapter.

Iti pay panangdawat ni Apo Bermudez a bukiboken koma ni Ms. Salting amin dagiti sarita iti Iluko ken Filipino a nangabak iti Palanca, maipalagip koma ken ni Apo Bermudez dagiti prinsipio ti panagsukisok wenno canon of research on sampling. Maysa a proseso ti sampling a panangpili kadagiti subject ti maysa a research a mangibagi wenno agpaay a representante ti dakdakkel a grupo. Kadawyan a maipalawag daytoy iti scope and delimitation ti maysa a panagsukisok ken iti wagas a pannakaisayangkat ti panagsukisok.

Mamatikami nga obra maestra dagiti aramid ni Apo Bermudez ngem kabayatan ti panangputarna kadagiti nabibileg ken nakappapati nga aramid iti panagsurat, bigbigenna koma dagiti panggep dagiti nagduduma a panglakagan wenno linteg iti panagsurat wenno dagiti babassit a detalye dagiti pagalagadan a saan lattan nga agikalintegan kalpasanna.

--Judith M. Tindaan
UP Baguio

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011)

Fluvial Parade

FLUVIAL PARADE. Inlibut dagiti umili ti Caoayan, Ilocos Sur ti rebulto ni Apo Caridad a patron ti Kailokuan bayat ti naangay a libut iti karayan (fluvial parade) a sakup ti ili itay nabiit. Napnuan-maris dagiti bangka a nagluganan dagiti umili a nakaawis iti imatang dagiti turista. Maysa ti fluvial parade kadagiti tampok a paset ti maika-100 a tawen ti Caoayan a kas naan-anay nga ili ti Ilocos Sur. (Ladawan: Ricardo Raguini/Teksto: Mancielito S. Tacadena)

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)

Napinturaan a gift item, makasabidong -- Ecowaste

Imballaag ti maysa a toxic watchdog group iti publiko a no mabalin, liklikanda ti agusar baso, mug ken uray kadagiti ay-ayam a napinturaan kadagiti namamaris a disenio, kalpasan a maduktalan iti panagamiris nga addaan dagitoy kadagiti makasabidong a kemikal.

Imballaag ti Ecowaste Coalition daytoy kas pagsagana iti umasidegen a Paskua, a masansan a maisagut dagiti baso, mug, ken ay-ayam.

Kagiddan daytoy, dinawat ti grupo kadagiti aggatgatang nga agbalinda a managamiris iti igagatangda kadagiti para regalo a para iti Paskua.

Kiniddaw pay ti grupo kadagiti agpampanday-linteg a mangipaulogda kadagiti mausar a pagibasaran dagiti ahensia ti gobierno iti panangsiput kadagiti produtko a rebbengna a maiparit ken makompiskar, gapu iti peligro dagitoy iti salun-at.

Nadakamat a naduktalan iti inwayat ti grupo a panagarisit a 32 iti 50 a masansan a mairegalo iti Paskua ti kontaminado iti makasabidong a kemikal, kas iti lead.

Kaaduan kadagiti sampol a naamiris ti naggapu iti Tsina, ket dagiti baso ken mug a napinturaan iti napipintas a disenio ti immuna kadagiti karurugitan a produkto nga addaan iti 44,400 parts per million (ppm) a lead

Malaksid iti lead, sumagmamano kadagiti peligroso a kemikal a naamiris kadagiti nasao a produkto ti antimony, arsenic, cadmium ken chromium.

Mabalin a makaapektar ti lead iti utek nangruna kadagiti ubbing, makaapektar iti panagdakkel ken development dagiti ubbing a kas iti pannakapaginad ti panagsao, panagbasa ken panagsursuroda.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)

Agsidatayo iti ikan, umadu ti pagsapulan, imbalakad ti TESDA

Malaksid iti kinasayaatna iti salun-at, mapadur-as pay ti industria iti ikan iti panagsida itoy, impakaammo Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) Director General Joel Villanueva.

Kinuna ni Villanueva a masayangan nga iti laksid ti kinabaknang ti Filipinas iti ikan, ti met karne ti kangrunaan a masidsida.

Kuna daytoy a malaksid a nabaknang iti sustansia daytoy, dumur-as pay ti industria ken makaipaay iti trabaho. Segun kenkuana, mabalin nga aramiden a negosio wenno trabaho ti panagtaraken iti ikan.

Gapu itoy, kuna ni Villanueva a maamiris ti kinapateg dagiti School of Fisheries. Masursuruan dagiti agtutubo, kasta met dagiti mangngalap, saan laeng a no kasano ti agkalap iti ikan, no di ket tapno mapagtalinaed ti umdas a suplay ti ikan ken dadduma pay a kinabaknang manipud iti baybay.

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)

GF board meeting, inton Enero 29

Ipakaammo ti GUMIL Filipinas Board a maangay ti maika-4 a GF Quarterly Meeting inton Enero 29, 2012, 10 A.M., iti pagtaengan da Judge Vivencio S. Baclig (retirado), presidente ti GF, iti Bloomfields Subdivision, Novaliches, Q.C.

Malaksid kadagiti opisial ken kameng ti Hunta Direktiba ti GF, maigunamgunam ti yaatendar dagiti kameng dagiti komite ti GF ken dagiti chapter president ta maysa kadagiti kangrunaan a mapagpapatangan ti pannakaangay ti 2012 GF National Conference and Literary Seminar-Workshop.

Iti sabali a bangir, adtoy dagiti nayeskediulen a Christmas program dagiti GF chapter: Dis. 8-- GUMIL Abra; Dis. 11-- GUMIL Metro Manila; Dis. 17--GUMIL Ilocos Sur; Dis. 18 --GUMIL La Union ken GUMIL Ilocos Norte; Dis. 22-- GUMIL Cagayan.

Para iti nayon nga impormasion, kontaken dagiti sumaganad a numero: 09493431766; 09209038511; 09187458792; ken 092404702100. (D.R. Alcantara ken Sherma Benosa)

(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)