Iti salaysay ni Apo Neyo Mario E. Valdez a “Misa de Gallo Wenno Misa de Aguinaldo?” (Dis. 19, 2011), sinaludsodna no ania nga agpayso ti rumbeng a mayawag iti misa a maramrambakan manipud iti Disiembre 16 agingga iti Disiembre 24 a pangselebrar iti panagkasangay ti Anak ti Dios. Misa de Gallo kadi wenno Misa de Aguinaldo?
Kadagiti Ilokano, ad-adu ti mangaw-awag iti daytoy a misa iti Misa de Gallo a nagramut iti sursuro nga inyallatiw dagiti Kastila kadakuada. Iti literal a pannakaipatarusna, kawitan ti kayat a sawen ti balikas a “gallo.” Ngem saan met a misa dagiti kawitan wenno para kadagiti kawitan daytoy no di ket naaramat laeng ti taraok dagiti kawitan a pagsenialan a dumtengen ti parbangon wenno ti aw-awagan dagiti Ingles iti “predawn period.” Nainanaig ti taraok ti manok kadagiti espiritual nga aramid kadagiti monasterio iti nagkauna a paset ti Katolisismo ta dagitoy ti nagsensenialan dagiti relihioso iti oras ti panagkararagda a pangipaduyakyakanda pay iti mamimpat kadagiti salmo ti panagdaydayaw.
Iti agdama, adu pay laeng ti mangar-aramat iti taraok ti manok a pagorasanda a kas kadagiti Ifugao a mangipaneknek nga uppat a daras nga agtaraok dagiti manok iti agpatnag nga iti umuna, isu ti panangipakaammo dagiti manok a dumtengen ti parbangon wenno tengnga ti rabii.
Daytoy met ti rason no apay nga aw-awagan dagiti Tagalog daytoy a misa iti “Simbang Gabi” wenno “Midnight Mass” kadagiti Ingles. Sigud ngamin a maramrambakan daytoy a misa iti tengnga ti rabii ngem napagbalinen nga iti nasapa a bigat wenno kadawyan nga iti alas kuatro ti agsapa ti pannakaannongna. Iti pannakayakar ti iskediul ti pannakarambak daytoy a misa, di met nasuksuktan ti sigud nga awagna tapno agbalin koma a “Simbang Umaga” wenno “Morning Mass” nga ad-adda met no kuan a makatikaw ta kadawyan met nga iti agsapa ti pannakaramrambak dagiti misa.
Iti bukodmi a panirigan, ad-adda a maitutop a maawagan ti misa iti mismo a bisperas ti Paskua iti “Misa de Aguinaldo”wenno “Misa Aginaldo” ta Paskua ngarud ti kaipapanan ti balikas nga “aguinaldo.” Kinapudnona, daytoy ti yaw-awag ti kaaduan nga Ilokano a nagdappat iti Tanap ti Cagayan iti daytoy a misa.
Ngem uray no kasta, mamatiak a saan nga iti panagpipinnapilit no ania ti rumbeng nga ipanagan iti daytoy a panagrambak ti pammati. Adda daytoy iti napasnek a pannakarambak ti solemnidad daytoy nga okasion.
--JIM P.DOMINGO
Siudad ti Tuguegarao
(Naipablaak iti Bannawag, Enero 2, 2012.)
No comments:
Post a Comment