Ti Makunami
Saan nga Orihinal
Iti surat ni Ana Marie S. Salting (Ti Makunami, Bannawag, Nob. 11) a nagsaludsodanna no naglabsing ni Apo Prescillano N. Bermudez iti pagannurotan dagiti nagduduma a nakisalipanna iti panagsurat, makunami nga adda karbengan daytoy nagsaludsod. Iti biang ni Ms. Salting, adda dagiti banag a dina maawatan isu a dumawdawat iti palawag.
Ayonanmi ti umuna a saludsod ni Ms. Salting a maysa met laeng a kita ti salip ti writing grant a nangabakan ti “Dagiti Pundador” a nakaipaayan pay ti nasao a nobela iti pammadayaw ken kuarta a gunggona. Iti sabali a pannao, saanen nga orihinal dagiti sarita a naadaw iti daytoy a nobela; ngarud, sinalungasingna ti paglintegan dagiti kontes a nakaisalipan dagitoy sarita.
Ayonanmi pay ti paliiw ni Ms. Salting no apay a saan a naikkan iti kredito ti Philippine Writers Foundation idinto a nailanad koma a dagitoy a sarita, naggapuda iti nobela a “Dagiti Pundador.”
Manen, supiatenmi ti sungbat ni Apo Bermudez nga orihinal dagiti saritana. No naipundasion dagitoy iti maysa a nobela, uray no isuna a mismo ti akinnobela, nalawag a saan ngarud nga orihinal dagitoy. No anagen ti napaypayso a kaipapanan ti plagiarismo, maysa daytoy a wagas ti panangbulod kadagiti balikas ken idea manipud iti sabali a sinurat, uray no ti met laeng isu nga autor ti akin-aramid wenno nangsurat. Iti panagsuratan, maibilang a panagtakaw ti panang-clone iti idea ket maysa daytoy a serioso a pananglabsing iti pagalagadan ti panagsurat. Maysa met laeng daytoy a literary theft, wenno iti kosmetiko a balikas nga inaramat ni Apo Bermudez a cloning, malaksid no nailanad (cited) a naggapu dagitoy a sarita iti sabali nga immun-una nga aramid, uray no isuna met laeng ti autor. Nalawag ngarud nga intellectual dishonesty daytoy.
Agingga nga aggapu ti idea iti maysa a sinurat, kasapulan pay laeng ti acknowledgement, uray no ti met laeng autor ti akimputar, tapno saan nga agbalin a serious academic offense. No maysa a parapo ti nabagkat, di kadi nakarkaron. Ngem nakarkaro manen no sibubukel a chapter.
Iti pay panangdawat ni Apo Bermudez a bukiboken koma ni Ms. Salting amin dagiti sarita iti Iluko ken Filipino a nangabak iti Palanca, maipalagip koma ken ni Apo Bermudez dagiti prinsipio ti panagsukisok wenno canon of research on sampling. Maysa a proseso ti sampling a panangpili kadagiti subject ti maysa a research a mangibagi wenno agpaay a representante ti dakdakkel a grupo. Kadawyan a maipalawag daytoy iti scope and delimitation ti maysa a panagsukisok ken iti wagas a pannakaisayangkat ti panagsukisok.
Mamatikami nga obra maestra dagiti aramid ni Apo Bermudez ngem kabayatan ti panangputarna kadagiti nabibileg ken nakappapati nga aramid iti panagsurat, bigbigenna koma dagiti panggep dagiti nagduduma a panglakagan wenno linteg iti panagsurat wenno dagiti babassit a detalye dagiti pagalagadan a saan lattan nga agikalintegan kalpasanna.
--Judith M. Tindaan
UP Baguio
(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011)
No comments:
Post a Comment