Manipud iti Editor
Adda Koma Met McTupig, Ania?
TUPIG. Patupat. Dudol. Tinubong. Kaskaron. Bibingka. Sampilot.
No ibagam dagitoy kadagiti agtallo wenno aglimat’ tawenna nga ubbing, wenno kadagiti pay ket ngata agtutubo wenno agin-agtutubo, mabalin a kasla makangngegda kadagiti ganggannaet a balikas.
Ngamin, awan metten dagitoy a makitkitada iti lamisaan a panganan. No adda man, kas kaaddayo ti panagsabong dagiti kawayan, a kas kunada. Gapu ta managsulsulittayo metten nga in-inauna (nagrigat ti agbellaay kada agisagana kadagiti masapsapul iti panagaramid iti kankanen, kunam man— sa ket awan metten al-o kada alsong kada diket), ay, ket gumatangtayo laengen iti pan Amerikano satay pulagidan iti mayonnaise a ditay ammo no ania dagiti ingredientena. Wenno saan, intay agmiki wenno agempanada idiay ili; ket no adda naglakuantayo iti manok, mabalintay met ti mapan ag-Jollibee wenno ag-McDo idiay kapitolio.
Kinapudnona, kinagiddan ti panagpukaw dagiti nakaisigudantay a kankanen ti kasla panagbalin met nga inuudong ti panagmerienda iti tinuno a tugi, pinablad a mais, kada liningta a kaong (kamotig, kammotit wenno kamote) idinto a sangkaulit dagiti nutrisionista nga amang a nasussustansia ken nataltalged dagitoy iti salun-at ngem dagitay kunkunatayo dita.
Iti panagpukpukaw dagitoy a makmakan a nakaisigudantayo dagiti tiantayo, kinagiddanda met ti panagpukaw dagiti industria a mangtaptapaya iti panagaramid kadagitoy a makmakan. Iti panagaramid iti dudol, kas pagarigan, kasapulan ti bennal. Ngem di metten kayat ni Apong Lakay ti agmula iti unas— ta awan kano metten mayat nga agaramid iti dudol. Bimmassit met ti malakuan nga alsong ta awan metten ti mayat nga agbellaay. Awan met mabellaay, kuna ni Apong Baket, ta awan kano met ti agraep iti pagay a diket. Ket kasano nga agmulaak iti diket no awan met gumatang ta awan metten ti agar-aramid iti kankanen, kuna met ni mannalon. Isu nga agsisipol a wingiwing ti maar-aramid.
Pagyamanan ta adda dagiti addang nga agpanggep a mangpalatak iti panagaramid kadagiti nakaisigudantay a kankanen. Mabalin nga indibidual, a kas ken ni Manang Manang Flor P. Tabangay ti Brgy. Ammubuan, Ballesteros, Cagayan a mangpalpalatak iti kankanen a tinubong iti ilina (basaen ti panid 21), wenno ti addang ti gobierno probinsial ti Ilocos Norte a mangangay iti salip iti panagluto iti tupig (panid 10).
No dadduma, adda met la kadatayo a nataengan ti ayan ti problema no apay a dagiti in-inaudi ngem datayo, dida man la dilpatan dagiti nakaisigudantay a kankanen. Ta ditay ammo nga ilako kadakuada. Ditay ammo a paimasen. Ditay ammo nga i-package. Awanantayo iti quality control. Mabalin a nakasugabba ti nagbalayan-ti-lis-a a buoktayo nga agbungbungon iti itunotayo a tupig.
Nasayaat no ikkantayo iti atension daytoy mabaybay-an nga industria ti panagaramid kadagiti nakaisigudan a kankanen ta iti daytoy nga industria, ad-adu met la ti mairanud a kakailian— manipud iti panagmula iti diket, panagmula iti unas, panagmula iti saba a pagalaan iti bulong a pagbungon, panagmula iti kawayan a para iti tinubong (a kas mabasa met laeng iti panid 21), panagaramid iti al-o kada alsong, ken, siempre, dagiti agaramid ken dagiti aglako iti kankanen.
Kabaelan dagiti babassit a kakailian ti makipartisipar iti daytoy nga industria; saanda a kasapulan ti dakkel a puonan tapno makagatangda koma met iti prangkisa ti McDo wenno Jollibee. Ngem kabaelanda la ketdi ti agaramid iti mabalinda a panaganan iti McTupig nangruna no Macario ti nagan ti agar-aramid. Ket babaen ti tulong dagiti maseknan nga ahensia ti gobierno kadagiti kaskastoy a Macario, saan laeng a sumayaat ti salun-attayo, sumalun-at pay ti bolsa ti adu kadatayo— ken saanen nga agbalin a ganggannaet dagiti balikas a dudol kada kaskaron kadagiti babassit pay nga annaktayo.
--Cles B. Rambaud
(Naipablaak iti Bannawag, Disiembre 12, 2011 a bilang.)
No comments:
Post a Comment