Ni LEONORA R. MELCHOR
Siudad ti Batac
ITI napalabas a dua a tawen, naisayangkat dagiti seminar a para kadagiti mamaestra iti Kindergarten, Grade One ken Grade Two ditoy Kailokuan. Ditoy a nagsanayda no kasano ti mangisuro kadagiti ubbing babaen ti nakayanakan a lengguahe nga Ilokano.
Kalpasan dayta a seminar, naipasungalngalen dagiti mamaestra iti baro a kurikulum. Ti ammo dagiti mamaestra, nalaklaka ti mangisuro ken mangipasagepsep iti leksion kadagiti adalanda nga ubbing. Ngem nagkanudkod ken nagngilangilda ta awan man laeng ti inted ti gobierno a libro a mausar koma. Arigna kasda la aglanglangoy iti dan-aw nga awan ti danumna. Ngem uray no kasta, impatungpal dagiti mamaestra ti pagrebbenganda a mangipasagepsep iti adal kadagiti ubbing babaen ti pannakausar ti bukod a lengguahe.
Ti inaramid dagiti mamaestra, gapu iti kinaawan dagiti "textbook" wenno libro nga usaren dagiti agad-adal, inan-anusanda ti nangad-adal, nagbasbasa kadagiti amin a naisurat iti Ilokano tapno maasa ti panunotda. Naglalaok dagiti binasbasada. Adda Biblia, Bannawag, ken dagiti adu a libro a nasurat iti Ilokano a nakailaonan dagiti daniw ken sarita. Naggatang ken nagbasada, agingga a mapagdidiperensiadan ti husto ken biddut a pannakaisurat dagiti balikas.
Iti biangko, anian a kigtotko idi maammuak a biddut gayam ti ammok nga ispeling dagiti balikas nga Ilokano. Ti “kabalyo” nga ammok idi ket “kabalio” gayam. Ania ngarud ket di met nayad-adal ti lengguahe nga Ilokano idi dakami ti agbasbasa. Isu a ti ispeling dagiti balikas a Tagalog (Filipino) ti ammomi nga ispeling metten dagiti balikas nga Ilokano.
Ala, naimbag ta adun dagiti naipabpablaak a sinurat iti Ilokano kas koma iti Bannawag, ken kangrunaanna, adda ti “Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano” nga impaulog ti Komisyon sa Wikang Filipino idi 2012, ket dagitoy ti nagpatawan dagiti mamaestra tapno nasaysayaat ti pannakaammoda iti Ilokano. Ket babaen dagiti naanus a mamaestra, nagballigida a nangipasagepsep kadagiti ubbing ti umno nga "spelling" ken "grammar" ti lengguahetayo. Mariknan dagiti mamaestra nga agballigin ti baro a kurikulum. Sangsangkamaysada ngarud a nangarakup iti baro a proyekto ti gobierno nga isu ti makunkuna nga MTB-MLE. Naannayasen ti panangisuroda, kasta met a nalaingen dagiti ubbing nga agbasa iti Ilokano, English ken Filipino. Al-alistoda payen a mangawat kadagiti leksion nga isuro ti maestra.
Ngem itay nabiit, adda nairuar a baro nga ortograpia a rumbeng kano a suroten ken ipatungpal dagiti mamaestra. Isu daytoy ‘tay “Mga Pagbabago sa Ispeling ng mga Salitang Ilokano Alinsunod sa Ortograpiyang Pambansa.” Iti nasao a pagbasaan, ibagbagana metten a biddut dagiti immun-una a naisuro kadakami nga ispeling. Ti “dua,” no maisurat, segun iti baro a pagannurotan, “duwa.” Daydiay naisuro kadakami idi a “tualia,” “tuwalya” metten. Daydiay “puersa,” “puwersa” kanon.
Ket sagudayen pay ti baro a pagannurotan, daydi ammomi a pannakaisurat, kas pagarigan ti, “Daytoy ti balaymi,” saan metten, ta maisurat metten a, “Daytoy ti balay mi.” Wenno ti “Daytoy ti eskuelami,” saan metten ta maisurat metten a, “Daytoy ti eskuwela mi,” ta kas kuna ti baro a pagannurotan, “Maisina ti pronominal adjective kadagiti sao a pakaipaayan na.”
Ken kuna pay ti baro a pagannurotan, “Maisina ti pronoun a maaramat a kas subject ti sentence wenno sa iti predicate. Kas pagarigan: You watch out… Agaluad ka. (Saan a kas iti sigud nga: Agaluadka.)”
Iti sabali a pannao, kas kuna ti pagannurotan, “Dagitoy dagiti maisina: da, ka, kami, kayo/kay, ko, mi, mo, na, sa, ta, tayo/tay. Dagitoy met dagiti maisilpo: -ak, _akon, -an, -am, -amon, -ek, ekon, -emon, -to, -k, -m, -n, -t.”
Ngem aguraykayo. Ania kadi a talaga ti husto? Ti agdama a wagas ti panagsurat dagiti mannurat nga Ilokano wenno daytoy baro a pagannurotan a kas kuna ti nangsurat, binendisionan da Kom. Purificacion Delima, Full-time na Komisyoner, KWF; ken ti mismo nga “agdama nga Komisyon sa Wikang Filipino iti panangidaulo ni Dr. Virgilio S. Almario….”?
Ay, maulawkamin a mamaestra. Anianto la ketdin dagiti ubbing nga isuromi? Bukod la ngaruden a pagsasao wenno lengguahe, makaulaw pay!—O
(Naipablaak iti Bannawag, "Ti Makunami," Pebrero 10, 2014 a bilang.)
