Pannakayalnag ti Alimpatok

ITI PANNAKAYALNAG TI ALIMPATOK. Nayalnag ti Alimpatok, ti antolohia dagiti erotiko a daniw dagiti Ilokano, idi Agosto 3, 2012 iti UP Baguio  Library, ken Mt. Cloud Bookshop iti alas dos ken alas sais ti malem, kas panagsaganadda. Iti kangatuan a ladawan, ti panangisagut dagiti editor ti nasao nga antolohia a da Mighty C. Rasing, Roy V. Aragon ken Ariel S. Tabag iti kopia kada Dr. Anna Christie Villarba Torres, Dekana ti Kolehio ti Arte ken Komunikasion iti UP Baguio, ken Mrs. Brenda Marie Alangsab Dogup, Pangulo ti UP Baguio Library. Iti maikadua iti ngato a ladawan, yaw-awat met ni Junley L. Lazaga, maysa kadagiti autor, ti sagut a kopia ken ni Miss Padma Perez, pangulo ti Mt. Cloud Bookshop, nga inimatangan dagiti tallo nga editor ken ni Joeffrey Maranion (likud), kameng ti banda a Manong Diego. Iti ngato a ladawan, ibasbasa ni Derick Marcel F. Yabes, maysa met laeng kadagiti autor, ti daniw (“No Sikat’ Kaduak”) ni Bannawag Editor Cles B. Rambaud a nairaman iti nasao nga antolohia iti panangkompaniar ti Manong Diego (buklen da M.C. Rasing, A.S. Tabag ken J. Maranion). Pakalaglagipan a ladawan (baba) iti UP Baguio Library, agpakanawan: J.L. Lazaga, R.V. Aragon, Louie Luczon a nangibagi ken ni Alberto Ugalino (maysa kadagiti autor), J. Maranion, A.S. Tabag, M.C. Rasing, D.M.F. Yabes, Mac Yadao a nangibagi ken ni Alex V. Yadao (maysa kadagiti autor), Avelina Fe Camacho, Efren A. Inocencio (maysa kadagiti autor), ken Jake F. Ilac (maysa kadagiti autor). Saan a nairaman iti ladawan dagiti mannurat nga Ilokano a dimmar-ay iti alnag a kas kada Estela B. Guerrero, Aileen Serrano, Pearl Dacuag ken dagiti estudiante ken mannurat iti Rehion ti Cordillera. Kaunaan a libro iti erotika dagiti Ilokano ken nakaurnongan dagiti daniw dagiti tallopulo ket tallo a mannaniw nga Ilokano, magatang ti kopia iti Mt. Cloud Bookshop iti Baguio City; Samtoy Books iti  Laoag City; Bookay-Ukay iti UP Village, Quezon City; ken iti Saniata Publications (0918-682-6330), ken kadagiti mannaniw a nairaman iti antolohia. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 10, 2012 a bilang.)

BANNAWAG -- Septiembre 10, 2012

SARITA

4 Ti Maudi a Bilin

   Norberto D. Bumanglag, Jr.

NOBELA

28 Daga a Nakayanakan (21)

    Juan Cabreros Laya

32 Operation Medalla Cartel (6)

    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW

16 Ita a Rabii, Agpuyatak

     Romel A. Pascua

30 Baliksek Laeng ti Naganmo

     Elizabeth M. Raquel

48 Ngem Dita Nagkinnaawatan

    Pearl Lovedyn A. Dacuag

SALAYSAY

 8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (52)

    Hues Joven F. Costales (Ret.)

12 Apay nga Ibagbagada a “Waterproof” Dagiti Filipino?

     Neyo Mario E. Valdez

40 Mabalin ti Agmula iti Bitsuelas iti Patad

     Reynaldo E. Andres

KOMIKS

17 Tres Muchos (68)

20 Bannatiran (83)

22 Miks & Tiks

KOLUM

14 Dear Doc

27 Okeyka, Apong!

37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

38 Ading Kosinera

39 TIPS

42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN

44 Showbiz

46 Rebond Speciality, Kdp.

47 Sinniriban

47 Sapukas

47 Sudoku

47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY

  2 Ti Makunami

10 Kasano nga Ilikliktayo Dagiti Ubbing iti Krimen?

15 Tao, Lugar, Pasamak

24 Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano (4)

26 Makatulong Kenka ti Internet, Nakkong!

29 Txtm8

31 Siled ti Kararag

34 Ania Koma ti Serbi ti Daniw Kadagiti Ubbing?

35 Ti Gasatmo Ita a Lawas

36 Ammuem Pay Dagitoy

Agannad kadagitoy a produkto a pagpapudaw

Sangapulo ket tallo nga “skin whitening products” a mailaklako iti Filipinas ti addaan iti nangato a ramen a mercury, kas impakaammo ti Food and Drug Administration (FDA).

Maibatay iti panagamiris ti FDA, natakuatan nga adda imet dagitoy a produkto a mercury agingga iti 63,516.41 parts per million (PPM), amang a nangatngato ngem iti maipalpalubos a 1 part per million.

Mainaig itoy, kinuna ni Nemia Getes, hepe ti FDA Regulation Division 1, maibalakad kadagiti umili a saanda koma nga agus-usar kadagitoy a pagpudaw iti kudil no dida kayat a madangran ti salun-atda.

Adtoy dagiti produkto nga addaan iti nangato a ramen ti mercury:

1.      Feique Whitening Anti-Freckle Cream, 16,000 ppm of mercury;

2. Feique Golden Aloe Whitening Anti-Scar, Anti-Freckle Set, 25,000 ppm of mercury;

3. Feique Green Tea Vital Whitening Freckle-Removing Cream, 15,800 ppm of mercury;

4. Bai Li Tou Hong, 46,700 ppm of mercury;

5. Maidaifu Herbal Moisturizing and Whitening Cream, 60,800 ppm of mercury;

6. Green Cucumber and Ginseng 6 Days Specific Eliminating Freckle Whitening Set, 9,414 ppm of mercury;

7. Loreial Paris Anti-Freckle Cream Suit, 1,371 ppm of mercury;

8. Aichun Beauty Strongly Whitening Freckle Series (3 in one), 550 ppm of mercury;

9. Special Cream (double, label in Chinese), 1,565 ppm of mercury;

10. Special Cream (single, label in Chinese), 1,378 ppm of mercury;

11. Yudantang Ginseng and Ganoderma Lucidum 6 Days Specific Eliminating Freckle Whitening Sun Block Cream, 31,300 ppm of mercury;

12. Aichun Beauty Green Tea Whitening Speckle Removing Series (3 in one), 1,250 ppm of mercury;

13. Aichun Beauty Pawpaw Whitening and Freckle Remover Series (3 in one), 867 ppm of mercury.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.)

Kalamansi

KALAMANSI. Agburburas iti bunga dagiti mulana a kalamansi ni Manang Zoraida Aguilan ti Barangay Sawat, Tagudin, Ilocos Sur tapno ipanna iti sentro ti ili a pakaiprosesuan dagitoy a kas ready-to-drink calamansi juice, calamansi concentrate, calamansi wine ken calamansi jam. Daytoy ti maitantandudo a kas One Town One Product ti ili a Tagudin babaen ti trademark nga ASAP Calamansi Products. (Ladawan: Dante Tacata/ Teksto: Mancielito S. Tacadena)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.)

Board Miting ti GF, Set. 2

Agtataripnong dagiti opisial ti GUMIL Filipinas (GF) inton Setiembre 2, 2012 iti pagtaengan da agkaingungot a Prof. Honor Cabie ken GF Director Rose Cabie iti 1632 Burbank St., Brookside Hills Subdivision, Cainta, Rizal. Mangrugi ti miting iti alas 10:00 iti bigat.

Daytoy ti maika-5 a regular a quarterly board meeting ti GF ita a tawen, kas kinuna ni retirado nga RTC Judge Vivencio S. Baclig, president ti GF.

Kangrunaan a pagsasaritaan iti miting ti resulta ti 2012 GF Komperensia Nasional a naangay idi kalgaw iti Don Mariano Marcos Memorial State University (DMMMSU) iti Bacnotan, La Union babaen ti tulong ti National Commission for Culture and the Arts (NCCA.) Matamingto met ti maipapan iti pakaangayan ti kombension nasional ti GF iti umay a tawen, ken dadduma pay, kas kinuna ni Pres. Baclig.

Manamnama ti yaatendar dagiti opisial ti GF, chapter presidents, committee chairpersons ken advisers ti GF Board itoy nasao a taripnong. (Djuna R. Alcantara)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.)

Filipino a maospital iti ruar ti Filipinas, sakupenen ti Philhealth

Naimbag a damag kadagiti OFW a kameng iti Philhealth.

Marugian iti umay a tawen ti online reimbursement ti hospital claims para kadagiti mangmangged a Pinoy nga agtrabtrabaho iti ruar ti pagilian.

Maparaburan ditoy dagiti overseas Filipino workers (OFWs) a kameng iti Philippine Health Insurance Corp. (Philhealth).

Iti agdama, saan pay a masakupan iti nasao a programa dagiti hospital claims dagiti mangmangged a Filipino a naospital iti ballasiw-taaw.

Segun ken ni Philheath president ken chief executive officer Dr. Eduardo Banzon, kayatda a dagiti kameng iti Philhealth nga OFW, dagus a makaawatda iti tulong a pinansial no bilang man agsakitda ken agpaospitalda iti pagob-obraanda a pagilian.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.) 

Tulongandakami koma iti Greening Program, kuna ti DENR

Kiniddaw ti Department of Environment and Natural Resources (DENR) ti pannakiraman dagiti non-government organizations ken dadduma pay nga organisado a grupo iti National Greening Program.

Segun iti ahensia, mapattapatta a 1,000 nga ektaria a kabakiran kadagiti probinsia ti target a mamulaan kadagiti kayo kas iti mahogany, narra, mangga, santol, bayyabas, abokado, anangka ken rambutan. Maimula met dagiti bakawan kadagiti igid ti karayan.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.)

Rekord dagiti titser iti GSIS, maurnos

Impakaammo ni Department of Education (DepEd) Secretary Armin Luistro a dandanin maurnos ti nagulo a rekord dagiti para publiko a titser iti Government Service Insurance System (GSIS).

Daytoy ti impatalged ti sekretario iti miting dagiti regional directors ti DepEd itay nabiit, ken inakona a nagbalin a problema ti departamento ti saan a pumada nga aktual a kontribusion dagiti miembro a titser iti listaan ti GSIS.

Dandanin makompleto ti Memorandum of Agreement ti GSIS ken DepEd tapno maikeddeng ti gatad ti benepisio dagiti para publiko a titser, kas kinuna ni Luistro.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 3, 2012 a bilang.)

BANNAWAG -- Septiembre 3, 2012

SARITA

4 Jimmy Boy

   Errol L. Abrew

NOBELA

28 Daga a Nakayanakan (20)

    Juan Cabreros Laya

32 Operation Medalla Cartel (5)

    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW

30 Idi Simmarungkarak Idiay Baguio

     Efren A. Inocencio

34 Saniata

     Elmer L. Lopez

48 Panagsubli

     Rolando A. Seguro, Jr.

SALAYSAY

 8 Addanto Ngata Pay Kas Kenkuana?

    Neyo Mario E. Valdez

12 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (51)

    Hues Joven F. Costales (Ret.)

40 Mapagpautmo ti Kinapresko ti Apit a Nateng

     Reynaldo E. Andres

KOMIKS

17 Tres Muchos (67)

20 Bannatiran (82)

22 Miks & Tiks

KOLUM

14 Dear Judge

16 Dear Doc

27 Okeyka, Apong!

36 Ading Kosinera

37 TIPS

39 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN

44 Showbiz

46 No Trispaseng, Kdp.

47 Sinniriban

47 Sapukas

47 Sudoku

47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY

 2 Ti Makunami

10 Kasano a Tenglem ni Pungtot?

15 Tao, Lugar, Pasamak

24 Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano (3)

26 No Kasta, Kayatmo Met ti Agbalin a Titser?

29 Txtm8

31 Siled ti Kararag

35 Ti Gasatmo Ita a Lawas

38 Ammuem Pay Dagitoy

Iti Ngalay ti Dalan

ITI NGALAY TI DALAN. Nupay kadawyan a maibabaet laeng iti tengnga ti rinibu a traysikel a maipaspasada iti Tuguegarao City, adda latta nga agud-udaud dagiti kalesa iti daytoy a narang-ay a siudad a sentro ti Region 02 (Tanap ti Cagayan) agingga nga adda naanus a kutsero ken matalek a kabalio nga aguray kadagiti naayat a pasahero nga aglugan iti kalesa a manglawlaw iti siudad a mangliklik iti no kua ket nabuntog a trapiko a parnuayen dagiti agdudupudop a traysikel. (Roy V. Aragon)

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 27, 2012 a bilang.)

Filipinas, kapigsaan ti idudur-asna iti Asia

Gapu iti eksport

Iti laksid ti kalamidad, adda met naimbag a damag.

Kuna ti maysa nga eksperto a ti Filipinas ita ti “strongest-performing economy” iti Asia, gapu daytoy iti dumadakkel ti gatad a mailaklakona iti sabsabali a pagilian idinto nga agparparikut met dagiti sabsabali a pagilian iti daytoy nga agpang.

Kuna ni Michael Spencer, chief economist iti Asia iti Deutsche Bank AG, iti maysa a interbiu iti Bloomberg itay nabiit, a nupay segun iti pakasaritaan, nakasanggir ti ekonomia ti Filipinas iti Estados Unidos ken iti Europa nga agpadpada ita a di masierto ti pagturongan ti ekonomiada, dimmur-as ti ekonomia ti Filipinas iti 6.4 porsiento iti umuna a kuarto, ket kuna dagiti ekonomista a pagilasinan daytoy ti ibabangon manipud iti nakapsut a 3.7 porsiento a panagdur-as itay 2011.

Ngarud, inlistana ti Filipinas a maikadua a fastest-growing Asian economy, sumegsegunda iti Tsina.

Segun ken ni Spencer, maigapu iti eksport daytoy nga ipipigsa ti ekonomia ti Filipinas.

Iparparang ti datos ti National Statistics Office (NSO) nga umabot ti total exports ti Filipinas iti $26.8-milion iti umuna a kagudua ti tawen, ngimmato iti 7.68 a porsiento manipud iti $24.8-milion iti isu met laeng a tiempo idi 2011.

Mamati ni Spencer a dakkel a banag ti outsourcing ti Japan iti Filipinas kalpasan ti ginggined iti nasao a pagilian. Wenno iti ababa a pannao, immadu ti eksport ti Filipinas iti Japan.

Ti ngarud Japan ti kangrunaan a paglaklakuan ti Filipinas itoy a tawen, ken uray itay 2011.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 27, 2012 a bilang.)

13 LGUs, dinayaw ti DILG

Karaman ti La Union, Ilocos Norte, Laoag City, Vigan City, Ilagan (Isabela)

Dinayaw ti Department of Interior and Local Government (DILG) ti 13 a local government units (probinsia, siudad ken munisipio) iti pagilian gapu iti agtultuloy a panagbalinda a top-performers, segun iti local government state of performance report iti napalabas a tallo a tawen.

Adtoy LGUs a napadayawan: dagiti probinsia ti La Union, Cavite, Albay ken Ilocos Norte; dagiti siudad ti Valenzuela, Makati, Angeles, Taguig, Davao, Laoag, Vigan, ken Cabanatuan; ken ti munisipio ti Ilagan iti Isabela.

Kuna ni DILG Secretary Jesse M. Robredo a dayawenna dagitoy nga LGUs gapu iti kinapingetda a mangitag-ay ken mangmantenir iti nangato a kalidad ti panangipaay kadagiti serbisio kadagiti naagapad a lokalidad.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 27, 2012 a bilang.)

BANNAWAG -- Agosto 27, 2012

SARITA

4 Ariwanas

   Guillermo I. Concepcion

NOBELA

28 Operation Medalla Cartel (4)

    Norberto D. Bumanglag, Jr.

32 Daga a Nakayanakan (19)

    Juan Cabreros Laya

DANIW

31 Iti Barangay San Isidro

    Arnold C. Baxa

34 Iti Sirok ti Pisi a Bulan

   Ronnie Es. Aguinaldo

48 Sika a Mensahero ti Lagip

  Alegria T. Visaya

SALAYSAY

8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (50)

    Hues Joven F. Costales (Ret.)

12 Kasano ti Agpili iti Chief Justice?

    Neyo Mario E. Valdez

40 Kastoy ti Pamay-am Tapno Mapaksiat ti Sakit ti Saba

     Reynaldo E. Andres

KOMIKS

17 Tres Muchos (66)

20 Bannatiran (81)

22 Miks & Tiks

KOLUM

14 Dear Judge

16 Dear Doc

27 Dear Apong

37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

38 Ading Kosinera

39 TIPS

42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN

44 Showbiz

46 Vulcatenizing Shop, Kdp.

47 Sinniriban

47 Sapukas

47 Sudoku

47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY

 2 Ti Makunami

10 Iti Kad’ La Bantay, Aya, ti Mabalin a Pagmulaan iti Kayo?

15 Tao, Lugar, Pasamak

24 Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano (1)

26 Pagturongam, Organisasion?

30 Siled ti Kararag

33 Txtm8

35 Ti Gasatmo Ita a Lawas

36 Ammuem Pay Dagitoy

Karayan?

KARAYAN? Napupok dagitoy a motorista ken pasahero iti North Luzon Expressway (NLEX) ta pinagbalin metten a kasla karayan ti di nagsarday a panagtudtudona iti Kamanilaan itay lawasna. Naala ti ladawan iti Malinta Exit iti Valenzuela City, Metro Manila idi Agosto 7, 2012. Adu a paset ti Kamanilaan ti nalayus kalpasan ti dandani nagdua a lawas a panagtudtudona a gapu ti nakaipaingan ken nakapupokan ti nasurok a 850,000 a tattao kadagiti nalayus a pagtaenganda. Iti laengen Manila, ti sentro ti pagilian ken pagnaedan ti 12-milion a tattao, mapan a 60 porsiento ti nalayus, kas kuna ti National Disaster Coordinating Agency. (REUTERS)

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 20, 2012 a bilang.)

7 a polis iti Tanap, naital-o iti takem gapu iti kinaturedda

Pito a polis iti Cagayan Valley ti inaprobaran ti National Police Commission (NAPOLCOM) ti pannakaital-oda iti takem gapu iti “naisangsangayan a kinatured ken kinamaingel nga impamatmatda iti laksid ti panangipustada iti biagda ken iti labes ti sinapataanda a pagrebbengan.”

Mismo a ni Dept. of Interior and Local Government (DILG) Secretary ken NAPOLCOM Chairman Jesse Robredo ti nangipakaammo iti nasao a pannakaital-o dagiti pito a polis a kameng ti 2^nd Regional Public Safety Battalion and Regional Intelligence Division, Police Regional Office 2 iti Cagayan Valley.

Dagiti naital-o a polis: P/Insp. Rocky Balisi, SPO3 Marino Manuel, SPO1 Andres Yñigo, PO3 Bernardo Pescador, PO2 Domingo Callueng, PO2 Roy Ilano ken PO2 Charles Urmanita.

Kinuna ni NAPOLCOM Vice-Chairman ken Executive Officer Eduardo U. Escueta a ti nasao a grupo ti responsible iti pannakaraut ti grupo ni communist leader Jose Asko a nakapasamakan ti nadara a ranget idi Mayo 12, 2011 iti Brgy. Sto. Domingo, Piat, Cagayan a nangibunga iti pannakapatay ti lima, pannakasugat ti tallo ken pannakakemmeg ti awan sugatna a maysa a babai a kameng ti grupo ni Asko ken pannakasamsam dagiti nagduduma ti kalibrena a paltog, bala ken magasin, handheld radios, cellular phones, flash drives ken kuarta nga agdagup iti Php 98,940.25.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 20, 2012 a bilang.)

NCCA, agawat iti Project Proposals agingga iti Agosto 30

Ipakaammo ti National Commission for Culture and the Arts (NCCA), ti kangrunaan nga ahensia ti gobierno a nakaikumitan ti pannakapadur-as ti arte ken kultura iti Filipinas, nga agawat, agingga iti Agosto 30, 2012, kadagiti project proposals manipud kadagiti cultural ken art groups, academic institutions, local arts organizations, non-government organizations a mangitantanduo iti kultura ken arte, kdp., para iti NCCA Grants Program para iti 2013.

Kuna ti NCCA a dagiti proyekto a tulonganna nga ipunduan, nasken nga itandudoda ti ar-arep-ep ti komunidad a mangitagtag-ay met iti arte ken kultura a kas ipeksa ti sirmata ti NCAA iti maika-21 a siglo a: “Ti kultura a Filipino a kas pagubbogan ti pagsayaatan ti sangapagilian ken sangalubongan.”

Malaksid iti daytoy, nasken nga itandudo dagiti proyekto ti kultura a kas pagsadagan ti panagrang-ay a di pakadangranan ti nakaparsuaan, itandudona pay ti kinamanagparnuay ken panagduduma dagiti wagas a panangipeksa iti kinamanagparnuay, ken ti panangibayogna iti panagkaykaysa ti sangapagilian ken ti panangipateg iti kina-Filipino babaen ti kultura ken arte.

Mabalin a maala ti pormulario ti project proposal iti Policy/Plan Formulation and Programming Division iti opisina ti NCCA office wenno mabalin a mai-download iti www.ncca.gov.ph (mapan iti “Grants Program”).

Para iti kompleto nga impormasion, tawagan ni Rene Sanchez Napeñas, pangulo ti NCCA Public Affairs and Information Office (PAIO) iti (632) 527-2192 wenno 0928-5081057; wenno ag-log on iti www.ncca.gov.ph wenno ag-e-mail iti ncca.paio@gmail.com.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 20, 2012 a bilang.) 

Ti Makunami -- Agosto 20, 2012

Ti K to 12 Basic Education Curriculum

Iti daytoy a panaglukat dagiti klase, nairugin ti pannakayimplementar ti K to 12 Basic Education Curriculum iti Umuna a Tukad a pakausaran iti nakayanakan a pagsasao iti panangisuro kadagiti ubbing a Grade One. Kadakami nga adda iti Departamento ti Edukasion, ita a mariknami unay ti kinapateg ti pagsasao iti bukod nga ili wenno probinsia. Kas koma iti Ilocos Norte, Ilokano ti pagsasaomi. Ngem iti laksid daytoy, adu pay laeng dagiti agtirtiritir ti dilana nga agsao iti Ilokano. Mabalin a ti gapuna, saanda nga us-usaren daytoy iti uneg ti pagtaenganda wenno awan ti mariknada a pateg ti nasao a pagsasao.

Iti sabali a bangir, kablaawanmi met dagiti mangisursuro a sisasagana a nangawat iti dakkel a karit ti baro a kurikulum. Iti uneg ti pagadalan, dagiti ramit wenno materiales nga us-usarenda iti Umuna a Tukad, Ilokano metten ti pannakaisuratda. No agipalawag ti maestra, pudno a maawatan dagiti ubbingna, ken maay-ayo met dagitoy nga agsungbat kadagiti saludsod ti maestrada.

Sapay koma ta dagiti nagannak ken amin a maseknan, in-inut a maawantada ti adu a tulong a maited ti K to 12 Basic Education Curriculum kadagiti ubbing nga agad-adal.

--Rosario R. Lamug

   DepEd, Division of Ilocos Norte

*     *     *

National Greening Program

Mainaig daytoy iti sinurat ni Apo Ana Liza G. Sibbaluca maipanggep iti National Greening Program (“Maysa a Bilion a Kayo?”, Hulio 16, 2012.)

Ti saludsod: apay nga awan met ti adu unay a tumaud a kayo iti laksid ti kaadutayo nga agmulmula iti kayo?

Idi addakami iti elementaria idi katengngaan ti 70s, mapadasanmi ti nakipagmula iti kayo iti maysa a paset ti kabambantayan ti ilimi a Batac, Ilocos Norte. Naulit-ulit dayta agingga iti panagkolehiomi. Kumunolkunolkami idi iti kaadumi a mapan ag-reforestration. Mapampanunotmi ngarud nga awan koma itan ti lusotan a magna iti kaadu ti kayo.

Mangisursurokamin iti eskuela publika idi dakami met laeng ti nakasungbat iti dayta a saludsodmi. Pagmulmulaenmi met ngamin iti kayo dagiti pupils-mi. Nasayaat unay ti pannakataripato dagiti mulami a patubo ta bigat ken malem a pasibuganmi ida. Inaladanmi pay ida ken agusarkami pay iti abuno ken pestisidio. Ngem kaskasdi nga adda latta matay; adda latta natungil a dumakkel.

Maidasigmi ngarud dagiti pamulami iti eskuela kadagidi napanmi immulmula iti bantay a dimin maitudo no sadino. Nagbiagda ngata ket narigat pay nga agbiag dagitoy madungdungngo a mulami iti eskuela?

Adda met immulami a gmelina iti matapuakan ti danum no aglipias ti tangke ti eskuela no agpaulikami iti danum. Dakkelen a pinuon. Mapampanunotmi ngarud a no kasdiay koma ti pannakasibsibog dagidi mulami sadiay bantay, sigurado a naisubli koma itan dagidi nagpukaw a kabakiran.

Gumasut met ngatan ti napadakkelmi a kayo ditoy pangisursuruanmi a Quiling Elementary School. Ngem adda latta met mabual no kasta nga agbagyo. Kapilitan met latta nga adda mapukan no agkasapulan ti eskuela iti kayo.

Maigapu kadagitoy a padasmi, patienmi nga agballigi laeng ti National Greening Program no dagita a maysa a bilion a maimula a kayo ket mataripato, maited dagiti kasapulanda a kas mula, masalaknibanda kadagiti siba, saanda a mabagyo ken saanda a mauram. Kangrunaanna, no saanda a masigud a mapukan.

--EFREN A. INOCENCIO

   Siudad ti Batac

Manipud iti Editor -- Agosto 20, 2012

Iti umuna a panagpapatang dagiti nangurnos iti “Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano” idi Setiembre 30, 2011 a da (sango, maikadua ken maikatlo iti kanigid) Dr. Francisca S. Nicolas, Direktor, Panrehiyong Sentro ng Wikang Filipino, Siudad ti Batac; ken Juan S.P. Hidalgo, Jr., sigud a Managing Editor ti Bannawag; ken da (likud, agpakanawan) Dionisio S. Bulong, sigud nga Editor-in-Chief ti Bannawag; ken Cles B. Rambaud, agdama a Managing Editor ti Bannawag; iti pannarabay da (sango, maikadua iti kanawan) Atty. Concepcion H. Luis, Komisioner ti KWF a mangibagi iti lengguahe nga Ilokano; ken Dr. Leticia Macaraeg (kakanawanan), resident linguist ti KWF. Nairaman iti ladawan ni Ella H. Huertas ti KWF (sango, kakanigidan) a nagpaay a sekretaria ti grupo. Saan a nairaman iti ladawan ni Jose Laderas Santos, Pangulo a Komisioner ti KWF. Naala ti ladawan iti opisina ti KWF iti Malakanyang, Manila.

Pakaidayawan ti Bannawag ti mangipablaak iti opisial nga Ortograpia Ilokana nga inaprobaran ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), ti ahensia ti gobierno nga adda iti babaen ti Opisina ti Presidente, a nadutokan a mangsaluad, mangpatan-ay ken mangparang-ay iti lengguahe a Filipino babaen, malaksid pay dagiti sabsabali a wagas, ti pannakaparang-ay met dagiti rehional a lengguahe a pakairamanan ti Ilokano, tapno mapataud ti maysa a lengguahe a maawatan ti sangapagilian.

Dakkel ketdi ti naaramidan ti panangipatungpal ti Departamento ti Edukasion iti Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE), wenno pannakaaramat dagiti nakayanakan a pagsasao iti pannakaisuro dagiti agad-adal agingga iti Maikatlo a Tukad iti elementaria, a narugian itoy a tawen kadagiti agad-adal iti Umuna a Tukad, tapno agmata daytoy nabayagen a panggep ti KWF. Naamiris ngamin dagiti edukadortayo, a kas met iti pannakaamiris dagiti edukador kadagiti sabsabali a pagilian, ti kinapateg ti nakayanakan a lengguahe (mother language) a kas umuna a pagsusuan iti adal dagiti ubbing sakbay nga agsusoda iti adal babaen ti ania man a ganggannaet a lengguahe.

Ita, no kunatayo nga opisial ti maysa nga ortograpia, kayatna a sawen nga isu dayta ti bigbigen ti gobierno nga ispeling wenno pannakaisurat, agraman agraman pannakausar ken pannakaisao dagiti balikas ti maysa a lengguahe. Iti biang daytoy opisial nga Ortograpia Ilokana a rugian ti Bannawag nga ipablaak iti daytoy a lawas, adda kadatayo no surotentayo wenno saan. Nupay kasta, maibilin ketdi a daytoy ti masurot nga ortograpia dagiti libro wenno ania man a pagbasaan a pakaaramatan ti lengguahe nga Ilokano a mausar kadagiti pagadalan iti pagilian ken kadagiti amin a sinurat iti Ilokano a kasapulan ti gobierno.

Kadagiti agbasbasa iti Bannawag, madlawda la ketdi a saan a ganggannaet kadakuada daytoy nga opisial nga Ortograpia Ilokana ta naibatay, kangrunaanna, daytoy iti ortograpia nga ar-aramaten ti Bannawag. No apay a nausar ti ortograpia ti Bannawag a kas kangrunaan a nagibatayan, agsipud ta daytoy nga ortograpia ti inawaten, idi pay, dagiti mangad-adal iti lengguahe nga Ilokano a pakairamanan dagiti mannurat, edukador, agsuksukisok ken aminen nga adda pakainaiganna iti nasao a lengguahe. Nasken pay ngamin a maibatay, kangrunaanna, ti opisial nga ortograpia kadagiti naipablaaken a sinurat manipud kadagiti mabigbig a pagbasaan.

Patien ketdi ti KWF a mabalin nga adda pay laeng pagkamtudan daytoy nga ortograpia nangruna ket awan met ti maibaga nga ortograpia ti ania man a lengguahe a dinton aglasat pay iti panagbalbaliw nangruna kadagiti “sibibiag a lengguahe” a pakairamanan ti Ilokano. Nupay kasta, iti agdama, patien met ti ahensia a daytoy ti kasikenan nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano a mabalin nga idiayana iti sibubukel a puli ni Ilokano ken kadagiti amin nga adda pakaseknanna iti lengguahe nga Ilokano.

Dakamatenmi met ditoy a saan met ngata a dakes no makipagrambaktayo iti kaaddan ti opisial nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano, umuna a pannakapasamak daytoy iti pakasaritaan ti pulitayo nga Ilokano. Kadagupan ti nasurok a 170 a kabukbukodan a lengguahe (saan a dialekto) iti Filipinas, dua pay laeng ti addaan iti opisial nga ortograpia—umuna ti Filipino; maikadua ti Ilokano. Ania, iti panagkunayo, saan kadi a rumbeng a pakaragsakantayo dayta?

--CLES B. RAMBAUD

Maika-2 a Pasalip ti ALVIYA iti Sarita

Ipakaammo ti Secretariat ti ALVIYA Literary Foundation nga agawaten kadagiti sarita para iti Maika-2 a Pasalip ALVIYA a naluktan bayat ti Nasional a Komperensia ti GUMIL Filipinas (Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano iti Filipinas ken iti Ballasiw-Taaw) a naangay iti Bacnotan, La Union.

Dagiti pagannurotan:

1. Naluktan ti salip idi Abril 22, 2012 ket aggibus  iti Enero 31, 2013.

2. Silulukat ti salip kadagiti amin a mannurat nga Ilokano ken uray pay kadagiti saan nga Ilokano ngem makasurat iti pagsasao nga Ilokano (Iluko wenno Iloko).

3. Agrikus ti pasalip iti tema ti “diaspora” wenno iti panagkalkallautang wenno pannakigasanggasat ni Ilokano iti sabali a lugar/pagilian.

4. Agatiddog ti pakisalip iti 15-25 a panid iti short bond paper, nai-computer (agusar iti Times New Roman, Font Size 12) iti doble espasio ken addaan iti maysa a pulgada a kalawa iti amin nga igid ti bond paper.

5. Maysa laeng a sarita ti mapalubosan nga isalip ti kada mannurat a makisalip.

6. Nasken a bukod a putar ti autor ti maisalip, saan pay a naipablaak iti ania man a magasin, saan pay a nangabak iti ania man a kita ti pasalip, ken saan a naipatarus manipud iti ania man a lengguahe.

7. Ti laeng parbo a nagan ti autor ti agparang iti manuskrito a maisalip. Pakuyogan ketdi ti entry iti narikpan a sobre a nakailanadan dagitoy: paulo ti sarita, parbo ken pudno a nagan, ababa a kabibiag ti autor, ken cell phone number. Saanen nga ipatulod iti e-mail ti impormasion a mainaig iti autor (ti linaon ti narikpan a sobre).

8. Nasken a maipatulod ti sarita iti dua a porma: a.) hard copy (printed copy) iti uppat a nalawag a kopia a maipatulod iti daytoy nga adres: PASALIP ALVIYA, c/o Freddie P. Masuli, Cagayan State University, Sanchez Mira, 3518 Cagayan; ken b.) soft copy a maipatulod babaen ti e-mail iti daytoy nga e-mail account: alviya.foundation@gmail.com.

9. Nasken a maawat ti Secretariat dagiti dua a porma ti pakisalip (hard copy ken soft copy) iti di naladladaw ngem alas 11:59 ti rabii ti Enero31, 2013 (oras iti Filipinas).

10. Agtalinaed ti ania man a pangngeddeng dagiti hurado ken maisubli ti gunggona ti mangabak no maduktalan kalpasanna a sinalungasingna ti Pagannurotan Bilang 6. Awanto metten ti karbengan ti autor a makisalip kadagiti sabsabali pay a pasalip ti ALVIYA.

11. Agbalin a makipagtagikua ti ALVIYA Foundation kadagiti mangabak a sarita. Ngarud, kas iti autor, maaddaan ti agpasalip iti karbengan a mangipablaak kadagitoy mangabak a sarita iti ania man a wagas a kayatna karamanen ti elektroniko ken tradisional a wagas ti panagipablaak. Dagiti gunggona : First Prize, P15,000.00; Second Prize, P10,000.00 ken Third Prize, P8,000.00 ken tallo a pangliwliwa a gunggona a sag-P2,000.00.  Addanto met sertipiko dagiti amin a mangabak.

12. Maiwaragawag dagiti mangabak a sarita iti umuna a lawas ti Abril 2013 babaen ti Internet ken mayawat dagiti premio kadagiti autor bayat ti GUMIL Filipinas National Convention iti Kalgaw 2013.

Ni mannurat iti Bannawag Alex V. Yadao ti agpapaay a pangulo ti ALVIYA Foundation; ni met Freddie P. Masuli, mannurat met laeng iti Bannawag, ti Project Director ti Pasalip ALVIYA.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 20, 2012 a bilang.)

Bannawag -- Agosto 20, 2012

SARITA

4 Telepono

   Estela Bisquera-Guerrero

NOBELA

28 Operation Medalla Cartel (3)

    Norberto D. Bumanglag, Jr.

32 Daga a Nakayanakan (18)

    Juan Cabreros Laya

DANIW

34 Iliw

     Jobert Ma. Pacnis

48 Bara ti Arbis

     Reynaldo E. Andres

SALAYSAY

8 Gapu Ta Daytoy ti Linteg (49)

    Hues Joven F. Costales (Ret.)

12 Maaddaantayto Met iti Balitok a Medalia!

    Neyo Mario E. Valdez

40 Panguartaan Met ti Panagbin-i iti Tarong

     Reynaldo E. Andres

KOMIKS

17 Tres Muchos (65)

20 Bannatiran (80)

22 Miks & Tiks

KOLUM

16 Dear Doc

27 Dear Apong

37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

38 Ading Kosinera

39 TIPS

42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN

44 Showbiz

46 Treasurer-Kubrador, Kdp.

47 Sinniriban

47 Sapukas

47 Sudoku

47 Aggarakgaktayo

DADDUMA PAY

 2 Ti Makunami

10 Allukoyen Dagiti Ubbing nga Agsurat!

14 Ket Naimula ti “Kayo ti Tawid ni Ilokano” iti Capissayan

15 Tao, Lugar, Pasamak

24 Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano (1)

26 Kayatmo a Dumakkel nga Ulbod ti Anakmo?

30 Siled ti Kararag

31 Dagiti Pagannurotan ti Maika-2 a Pasalip ALVIYA iti Sarita

33 Txtm8

35 Ti Gasatmo Ita a Lawas

36 Ammuem Pay Dagitoy