Ammuem no kasano ti agaramid iti binubodan— ket no kayatmo, uray pay iti pagpabara a tapuy…
NO adda maisar-ong a sangaili iti maysa a balay, di pay nakatugaw no ar-arigen, madamagen, “Ania a sopdrink ti kayatmo? Diet Coke, Royal, Pepsi, Sprite?” No Ilokano ken addan edadna, mabalin a kunana, nangruna no adda ditoy Abra, “’Tay koma binubodan, Abalayan.”
Maysa ngamin ti binubodan a paggugusto dagiti Ilokano ditoy Abra a saramsam. Kadagiti babbaket, saan laeng a kas saramsam ta ipanganda pay iti innapuy. Adda ngamin karkarna a ramanna. Nasam-it nga adda bassit ingelna no addan 2-3 nga aldawna a naaramid. Magmagna ti aldaw, magmagna met ti kinasangerna.
Ngem adda taktikak no kayatko nga agtalinaed ti kinasam-itna— ikabilko iti ref.
Ngem no saan a mai-ref, agbalin amin a digo ti binubodan ket “tapuy” ti awag iti daytoy idiay surong ta napintas unayen nga arak. Adda pay agurnong iti binurnay. Iti panagkunak, saan la ketdi nga artapan ti Johnny Walker wenno uray ania nga imported nga arak.
Idi un-unana a tiempo, iti Kuaresma ti tradision wenno naipagagangay a panagaramid iti binubodan. Uray ita, no Kurkuros a mangrugi a maidayyeng ti panagtutuok ni Apo Jesus, kumuyog met ti pannakaidasar ti binubodan. Kadagiti balbalay, maaramid ti “arramada” wenno pannakaikanta ti pasion, sudario, wenno leksio a maipanggep iti pannakamartir ken ipapatay ni Apo Jesus. No Semana Santa, adda dagiti maipaspasdek kadagiti nagkukurosan nga abong-abong. Ti abong-abong ti pakaipakitaan ken pakaikantaan wenno pakaarramadaan ti panagsakripisio ti Nangisalakan iti lubong. Kanayon ti arramada kadagitoy a pasdek nangnangruna no manarimaan ti libut. No Biernes Santo, agpatnag ti pannakabagungon ti Santo Intiero. Permi met ti dinungdong a binubodan.
Kadagitoy nga aldaw, saan laengen nga iti Kuaresma ti pannakaaramid ti binubodan no di ket uray no ania a tiempo ti tawen. No adda espesial nga okasion, adda met espesial a sinam-it nga isu ti binubodan. Iti pannakipartisipar ti Abra iti kallabes a World Trade Fair a naangay idiay Manila, binubodan ti maysa nga impannakel ti probinsia a produktona. Kadagiti trade fair iti mismo a probinsia, adda latta dayta binubodan.
Makaanay pay ti binubodan a rason a pagaw-awidan dagiti kakabagiantayo iti abrod tapno makaramanda manen iti daytoy a pagtangtangsit a produkto ti Abra. No siak la a maysa, binubodan ti ipapaskuak kadagiti gagayyemko. No adda padpadaanak a sangailik, agsaganaak iti binubodan nga ipasarabok.
Kadagiti tiendaan, adda binubodan a mayabay kadagiti lako a bibingka, patupat, sinuman. Adda pay agisursursor nga aglako kadagiti balbalay. Pagaayat dagiti tadero idiay galiera ti mangan iti binubodan ta adda latta met aglako idiay ruar ti pallotan.
Ania, aya, ti binubodan? Ditoy Abra, “Nabangles nga innapuy,” kuna dagiti maisar-ong a Tagalog. Masansan a diket a bagas ti maaramid. Ngem uray magoprak (gagangay a bagas), mabalin latta. Kasta met ti naganus a mais; mabalin pay ti kamoting kahoy (cassava). Ngem nasken a malaokan iti bubod ta isu daytoy ti mangparupsa, (mang-ferment) a mangted iti karkarna a ramanna.
Kasano ti agaramid iti bubod ken binubodan?
Unaentayo ti bubod:
Dagiti ramen:
1 a salup a gagangay a bagas
2 a kutsara nga asukar
2 a kutsara a San Miguel gin
3 kapirit nga asin
Kalalainganna ti kaaduna a danum
Panangisagana:
Gilingen ti gagangay a bagas (sa mangilasin iti sangkabassit a giniling)
Paglalaoken ti giniling, asukar, gin, ken asin
Ikkan iti kalalainganna iti kaaduna a danum. Masaen agingga a lumamuyot.
Mangporma kadagiti nagbubukel a 6 a sentimetro ti diametrona ken 1 a sentimetro ti kapuskolna.
Ipatulid ti napagbubukel iti nailasin itay a nagiling a bagas
Ipawirwir (ipaangin) agingga a mamagaan a nalaing
Apaman met a mamagaan a nalaing dagiti inaramid a bubod, mabalintayon ti agaramid iti binubodan:
Dagiti ramen:
1 a salup a diket a bagas
Dagiti inaramid a bubod
Bulong ti lungboy/saba
Panangisagana:
Apuyen ti diket.
Gawen ti diket iti bigao tapno mabaawan a nalaing.
Lebbeken dagiti bubod tapno mapulbos.
Warakiwakan iti bubod ti uneg ti banga/kaldero.
In-inuten nga ipisok ti diket iti banga/kaldero.
Kabayatanna, warakiwakan met iti bubod ti diket a maikabil iti banga/kaldero.
Parabawan ti diket iti bulong ti lungboy/saba.
Rikpan a nalaing ti banga/kaldero.
Saan a luktan agingga iti maikatlo nga aldaw.
Manggao sa ikabil iti ref.
Idasar a nalamiis.
Ngem kas itay nakunan, no kayat nga agbalin a tapuy ti binubodan, bay-an daytoy iti uneg ti kaldero wenno banga agingga nga agbalin a digo amin. Adda no kuan simsimsiman a pagpabara, Abalayan. –O
(Naipablaak iti Bannawag, Mayo 30, 2011 a bilang.)
No comments:
Post a Comment