Idiay Dakkel a Balay

Sarita ni RONNIE ES. AGUINALDO

Iti ipapanna iti “dakkel a daga,” idiay ayan ti “dakkel a balay,” adda naammuanna… wenno naammuanda amin…



INKIDEMKO ti panagluak tapno diak makita ti panangalun-on ti angep iti kasla nakakubukob a pag-ong nga Isla Camiguin. Kasla ngamin makitkitak ti kinaragsakmi kadagiti kapatadak a pinanawak iti isla. Agkakaatagda la ketdi manen nga agiinnangaw a kas iti masansan nga ar-aramidenmi no kasta a tiempo ti panaginana iti kastoy nga agmatuon. Wenno kasda met laeng kaniak a kasla nabayagen a naulila nupay itay laeng a nagpipinnakadakami?

Napasennaayak. Maysa laeng ti kapkapnekak: naunday a panawen ti palabsen santo manen agkikitakami— no agkikitakamto pay.

Intugotnak ni Lolo Ambo iti panagawidna idiay Villa, Santa Teresita– idiay aw-awagan idi ni tatang iti “dakkel a daga”—kalpasan a naitanemmi ni tatang idi kalman, a kas met laeng iti napagteng ni nanang idi bassitak pay. Natay gapu iti sakit a dimi napaagasan. Inlakomi ti sangkabassit a sanikua a nagrigrigatanna. Diak umannugot idi damo—a kas met iti panagkedkedko a sumurot kenkuana. Ta ania ti agur-uray a gasatko iti pangipadpadanna kaniak? Ngem naallukoynak met laeng ta inkarina a nayonannanto ti pagenrolko. Nabayagen a tinartarigagayak ti makapagtuloy nga agadal nupay duapulokon. Isu laeng ti ammok a mabalin nga igamko a mangsapul iti rang-ay nga inar-arapaap ‘di tatang.

Nalaka ti panangilako ni Lolo Ambo iti daga. Sayang. Ngem kasla awan aniamanna kenkuana. Para kenkuana, nasaysayaaten ngem ti pagnumaran ti sabali inton awanakon iti Camiguin.

“No adda kasapulam, asino ti pagtarayam ditoy?” kuna pay ni Lolo Ambo. Awan ngamin ti masao a kabagiak iti Camiguin. “Ken ania ti masakbayam ditoy?”

Adda puntos ni lolo. Naimatangak no kasano nga inlumlom ‘di tatang ti amin a sikona tapno laeng sumayaat met ti panagbiagmi. Ngem awan man laeng nagmukasanna. Ngem naragsakkami met uray bassit ken di pay nakaraman iti semento ti balaymi.

Napasennaayak iti pannakalagipko iti dayta. Kaasi pay dagiti muyong iti aglawlaw ti balay ta awanen ti mangtaripato kadagitoy. Naidawatko laengen a saan a baybay-an dagiti gagayyemko dagiti mula.

Diak immannugot nga ilakomi pati ti balaymi, wenno kalapaw a kas kuna ni tatang nupay panakkelen met iti panagkunak ken napintas a buyaen ti sumileng pay a tarikayona gapu iti nasayaat a pannakatagibenna. Intedko ti pammalubos a pagyanan pay laeng dagiti kapatadak.

Naun-uneg manen a sennaay ti pinasutko. Talaga gayam a narigat ti pumanaw. Namrayak laengen nga insurot ti panagkitak kadagiti malabsanmi a flying fish, kadagiti agtabbuga a baliena ken kadagiti agsaning-i a balalang a pasaray agparang iti sanguanak. Ket nabukel ti maysa a kari: agsubliakto iti Camiguin.

(Matungpal ngata daytoy kangrunaan nga agbibiag ti karina, Kailian? Ala, mapanmo man lukiben iti magasin, Disiembre 5, 2011 a bilang.)