Nagangran iti Bulong ti Aludig, Kayatmo?
Dangla. Ti nagangran iti bulongna, agas ti uyek. Addan maibotbotelia a kastoy a mailaklako iti parmasia no adda igatangmo wenno masulitka nga aganger.
MABALIN a nadlawyo kadagiti napalpalabas a bilang nga adda iruruartayo ditoy a mulmula a makaagas— ken dagiti pammaneknek a makaagasda iti laksid nga adda regular a kolum ditoy maipanggep iti medisina (“Dear Doc,” panid 19).
Patienmi ngamin a saan nga agkontra ti tradisional ken erbal a panagagas a pakairamananen ti espiritual a panagagas ken ti nasientipikuan a panagagas.
Sabagay, adun dagiti pammaneknek nga adda dagiti an-annayen a di kinabaelan dagiti doktor a kinabaelan nga agasan dagiti erbolario. Adda met dagiti di kinabaelan dagiti erbolario a linaklaka nga inagasan dagiti doktor iti medisina. Adda met dagiti kunatayo a naagasan babaen ti milagro wenno babaen ti panangikarkararag ni Apo Padi wenno Apo Pastor, wenno babaen ti maysa a faith healer.
Iti sabali a pannao, agtitinnulong amin dagitoy a mangisubli iti nagpasugnod a kinasalun-at ti maysa a tao.
Kinapudnona pay, saan laeng nga iti Filipinas a nakurang pay laeng ti serbisio iti salun-at (a maidilig kadagiti narang-ay a pagilian, kas koma iti America) a madakdakamat amin a pamuspusan tapno laeng lumaing manipud iti sakit ti maysa nga ipatpateg iti biag. Uray pay iti America a mismo. Saan ketdin nga adda dagiti madamdamagtayo a taga-America nga um-umay agpapaagas kadagiti faith healer ditoy?
Adda ketdi dagiti mangibagbaga, kas iti Dept. of Health a mismo, nga agannadtayo koma, kas pagarigan, iti panagusar kadagiti “makaagas a mula” no di pay napaneknekan babaen ti nainget a panagamiris kadagiti laboratorio amangan no adda dakes nga epektoda. Kinapudnona pay, iti nasurok a 900 a nailista a makaagas a mula iti Filipinas, manmano pay laeng ti tinung-edan ti DoH—ket mairaman ditoy dagiti kaunaan a 10 a makaagas a mula nga inaprobaranna: andadasi wenno akapulko (Cassia alata Linn.), paria (Momordica charantia Linn.), bawang (Allium sativum), bayawas wenno bayabas (Psidium guajava Linn.), lagundi wenno dangla (Vitex negundo Linn.), tartaraok (Quisqualis indica), pansitpansitan (Peperomia pellucida Linn. ), subusob (Blumea balsamifera Linn.), tsaa-nga-atap wenno tsaang-gubat (Carmona retusa) ken erba buena (Mentha arvensis Linn.)
Ngem iti laksid dayta a ballaag ti DoH, narigat met a mapawilan ti asino man a mangpadas iti ania man a wagas ti panagagas, uray pay babaen ti erbal nga arigna ti laengen bulong ti sandalda ti dida maanger, no isu ti kiddawen dagiti pasamak, nangruna ti bolsa — nangruna ket agkurkurang met ti DoH iti rekursos tapno maadalna koma a dagus ti kinasamay wenno saan dagitoy maibagbaga a makaagas a mula.
Kas koma iti panagusar iti bulong ti milagrosa (Bryophyllum pinnatum) a naitudo a nakaagas iti kanser ti maysa a pasiente (“Pinarmek Daytoy a Mula ti Sakitna a Kanser,” Nob. 21 a bilang). Wenno uray pay ti panaginum iti inanger a bulong kada babassit a sanga ti bugnay a kuna dagiti nakapadasen a kas kasamay ti nakanginngina a Viagra.
Kas nakunan, maibatay iti padas dagiti adun a kakailian a nalaingan manipud iti sakit babaen dagiti nagduduma a wagas ti panagagas, narigat a libbian lattan dagiti kunada a di pay pinaneknekan ti siensia.
Adu pay ti ditay ammo wenno ditay ikankano—ket maibilangen dita dagiti mula iti ig-igid nga inar-aramaten dagiti appotayo idi ugma a pinagag-agasda. Ket ti ditay pay ammo wenno ditay ikankano, ti mabalin a mangisalakan kadatayo.
--Cles B. Rambaud
(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 28, 2011 a bilang.)
No comments:
Post a Comment