Adda latta dagiti aginlalaing kadagiti pagadalan. Nasken a matukkol ti sara dagitoy—ita ta nasapa pay…
Birbingasanda met sadiay ni Saniata Noriel a kaanakam iti “Ampang”?
Saan a mailaksid kadatayo nga adda dagiti kakastoy a mapaspasamak iti pagadalan. Ti panangbutbuteng wenno panamagbalbalin a pagkakatawaan iti awanan gaway nga estudiante; wenno ania ditan nga aramid, kangrunaanna dagiti mangipagarup a mas superiorda ngem kadagiti padada nga estudiante. Isu dagitoy ‘tay di-mangipirpirit iti pagadalan wenno “school bully” iti Ingles.
Wen, maysa a wagas ti di panangipirpirit a panangimenos wenno panangibaba iti panagkita iti maysa a tao iti bukodna a bagi wenno panangparnuay iti situasion tapno maibaba ti panagkita ti sabali a tao iti maysa a tao. Mapasamak daytoy babaen ti panangisayangkat kadagiti nagduduma a wagas wenno panangisarsarita kadagiti nagduduma a banag a maibusor iti sabali a tao tapno maibaba ti panagkita ti maysa a tao iti bagina wenno panagkita ti sabali kenkuana.
Mairaman ditoy ti panangaw-awag iti maysa a tao kadagiti di nasayaat a birngas wenno di maikanatad nga awag, panangpaspasagid, di panangiramraman kadakuada kadagiti aramid iti pagadalan a rumbeng koma a pakipartisiparanda, di pannakisarsarita kadakuada, panangbutbuteng, panangdaddadael kadagiti personal nga aruatenda, panagsiksikil, panangkugkugtar wenno ania la ditan nga aramid a di anamongan ti tao a pangaramidanda kadagitoy a banag.
Adu ti agkunkuna a paset daytoy ti panagdakkel wenno panagsangpet ti nakem dagiti agtutubo. Ngem no ut-utoben, saan a nasayaat ti ibunga dagitoy a mapaspasamak kadagiti agtutubo. Itden dagitoy ti pannakapukaw ti panagtalek dagiti biktima iti bukodda a bagi, panagbutbuteng, panagsardeng nga agbasa wenno panagsaksakit.
Nagduduma dagiti rason nga adu nga estudiante ti agaramid kadagiti kastoy kadagiti pagadalan. Kuna dagiti sikologo a mabalin a kayat nga ipakita dagiti agtutubo ti personal a kabaelanda, kayatda ti aglatak; agimon wenno umapalda kadagiti kapatadanda, mangbutbutbutengda, wenno kayatda ti agibales aglalo kadagiti nakapadpadasen iti kastoy met laeng a pannakairurumen.
Adun dagiti pasamak a mainanaig iti di panangipirpirit dagiti estudiante kadagiti padada nga estudiante ket saan koma a baybay-an dagiti mangisursuro ken dadduma pay a nataengan nga agraira dagitoy. No adda masaksianda a pasamak a mainaig iti di panangipirpirit, ikarigaritanda koma a tulongan dagiti biktima ken mangiwayatda koma kadagiti addang ken singasing tapno matiped dagiti kastoy a pasamak.
Kadagiti met agtutubo a kanayon a mabikbiktima iti di panangipirpirit, maibalbalakad a liklikanda ti agmaymaysa. Kadawyan a liklikan dagiti “pasaway” nga estudiante dagiti biktimada no kanayon nga adda kaduada. Balakadan pay dagiti ubbing nga ipulongda kadagiti nataengan a pagtalkanda no adda mangaramid kadakuada iti kakastoy.
Dakkel ti epekto ti di panangirpirpirit iti personal a biag ken panagrang-ay dagiti agtutubo. Iti agdama, ibilbilang dagiti eksperto a dakkel unay ti masakupan ti di pangipirpirit iti kinatalged ti biag ti maysa a tao ket mabalin a maseknan pay ti karadkadna. Kunkuna dagiti mangad-adal kadagiti epekto ti di panangipirpirit nga adda dagiti gundaway nga agkarkarawada pay laeng kadagiti panagsukisok nga isaysayangkatda kadagiti saan a nasayaat nga ibunga ti di panangipirpirit.
Masapul ngarud a tipden ti panagraira daytoy a pasamak ket kanayon koma nga ipaanag kadagiti agtutubo a tratarenda dagiti kapatadanda iti wagas a kayatda met a pannakatratarda. No matiped ti di panangipirpirit iti pagadalan, matiped met panagrairana kadagiti dadduma pay a benneg ti gimong a kas iti simbaan, pagtrabahuan, pagtaengan ken iti komunidad. Mabalin a makatulong pay ti nasapa a panangpasardeng iti daytoy tapno maliklikan ti guranggura. –O
Photo credit: Google.com
(Naipablaak iti Bannawag, Nobiembre 28, 2011 a bilang.)
No comments:
Post a Comment