Kastoykami Ditoy, Apayao

KASTOYKAMI DITOY APAYAO. Ur-urnosen da Tata Andres ken Nana Glory iti Brgy. Imelda, Pudtol, Apayao dagiti kabburas a tarong, kabatiti, okra, paria ken silida sakbay a mailako dagitoy iti merkado publiko wenno angkaten dagiti komersiante sa maibiahe kadagiti kabangibang nga ili iti Cagayan kas iti Pamplona, Sanchez Mira, Ballesteros ken dadduma pay. Napintas met a pamastrekan daytoy aglalo no nangina ti presio ken saan a mabagyo. Dagiti dadduma pay nga adda iti ladawan: Julie Bayed, Charles Garingan ken Kab-og, ti pugot a katulonganda iti panagmula iti para pinakbet a pagaayat a luto ni Ilokano iti sadino man a paset ti lubong. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 7, 2013 a bilang.)

OKTUBRE 7, 2013

SARITA
 6 Bordado
     Joel B. Manuel

NOBELA
26 Kasera 101 (11)
    N.M.E. Valdez
32 Galiera Queen (31)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
4 Isasar-ong ti Nepnep
   Djuna R. Alcantara
8 Nabara nga Ayat Ita a Panawen
  Vincent R. Raras
18 Venus
      Norberto D. Bumanglag, Jr.
48 Dandaniw a Para Ubbing
     Mercedes Tabbada Llanes/ Jobert M. Pacnis

SALAYSAY
10 Bakla Kadi ti Anakmo?
     Linda T. Lingbaoan
12 Krisis iti Zamboanga: Daytoyen ti Maudi a Gubat ni Misuari?
     Neyo Mario E. Valdez
40 Kasano a Taripatuen ti Mula a Guapple?
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Gayang ni Lam-ang (1)
22 Aritosan (48)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
16 Dear Doc
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Dear Value Costumers, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
15 Tao, Lugar, Pasamak
17 “Ma’am, Ni Anton, Agkopkopia!”
28 Siled ti Kararag
29 Awan Kas iti Agbalin a Positibo
31 “Ala, Ubbing, Kantaentayo ti Manang Biday!”
33 Txtm8
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Peggad iti Aglawlaw: Adda Kadi Pay Pangliklikan?

Dekalidad a Tuna

DEKALIDAD A TUNA. Maisagsagana dagitoy a dekalidad a tuna manipud iti General Santos Fish Port complex tapno mayeksport iti nadumaduma a pagilian iti Asia ken Europa, ken iti Estados Unidos. Daytoy a 50-bilion nga industria ti Filipinas ti kangrunaan a pagsapulan dagiti agindeg iti General Santos City. Itay laeng nabiit, rinambakan ti gobierno probinsial ti Maika-15 a Tuna Festival a kas pagyaman iti Dios iti nalabon a makalapan a tuna iti daytoy a deppaar ti pagilian. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 30, 2013 a bilang.)

F.T. Ponce, 2013 UMPIL Awardee

Impaay ti Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) itay nabiit ti kangatuan a pammadayaw a maipaay ti gunglo iti maysa a mannurat, ti Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas, ken ni Francisco T. Ponce, mannurat iti Bannawag, iti kategoria ti Ilokano fiction.

Naipaay ken ni Ponce ken iti 6 a sabsabali pay a mannurat ti nasao a pammadayaw bayat ti pannakaigibus ti Maika-39 nga UMPIL Congress. Naangay ti seremonia ti pammadayaw idi Agosto 31, 2013 iti Leong Hall Auditorium ti Ateneo de Manila University iti Siudad ti Quezon.

Naipaay ken ni F.T. Ponce ti pammadayaw “gapu kadagiti nobela, sarita ken daniwna a pakariknaan iti napintas a pannakaabel ti imahinasion ken realidad; a gapu met itoy, nasin-aw ken makaay-ayo a basaen a pakapadasan dagiti agbasbasa kadagiti padas ken pannakipagrambakda metten kadagiti dardarepdep dagiti Ilokano nga agindegen iti maysa a ganggannaet a pagilian.”

Naipasngay iti Napo, Magsingal, Ilocos Sur ni F.T. Ponce; nagpa-Hawaii idi 1970s ket agindeg itan ken ti pamiliana iti Ewa Beach. Pinadayawan ti Kalayaan-Philippines International Hawaii a Most Outstanding Writer idi 2004 ken ti GUMIL Filipinas a kas Pedro Bucaneg Awardee idi 2008.

Impablaakna ti librona a Bin-i ti Biag (koleksion dagiti ababa a nobela, sarita ken daniwna) idi 2004 ken ti Sabong ti Biag (nobela) idi 2006.

Kadua ni F.T. Ponce a napadayawan da: Eduardo Jose E. Calasanz (Tula sa Filipino), Alice Tan Gonzales (Piksion iti Hiligaynon), Grace Hsieh-Hsing Lee (Daniw iti Intsik), Mario I. Miclat (Piksion iti Ingles ken Filipino), Floy Quintos (Drama iti Filipino) ken Rolando B. Tolentino (Piksion ken Salaysay iti Filipino).

Mairaman kadagiti naipaayanen iti UMPIL Award iti Ilokano da Dr. Godofredo S. Reyes, , Atty. Benjamin M. Pascual, Leandro B. Ablang, Jeremias A. Calixto, Marcelino A. Foronda Jr., Pacita C. Saludes, Arturo G. Buenavista, Juan S.P. Hidalgo Jr., Jose A. Bragado, Gregorio T. Amano, Dionisio S. Bulong, Juan Ben Quimba, Reynaldo A. Duque, Manuel S. Diaz, Onofrecia I. Ibarra, Crispina B. Bragado, Greg Laconsay, Arturo M. Padua, Prescillano N. Bermudez, Ruperta VR. Asuncion, Paul B. Zafaralla, Ricarte A. Agnes, Crisostomo M. Ilustre ken Fernando B. Sanchez.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 30, 2013 a bilang.)

Sierra Madre, saluadan koma ti gobierno lokal

Kidkiddawen ti Department of Interior and Local Government (DILG) kadagiti lokal a lider a tumulong iti pannakangilin ti Save Sierra Madre Day iti daytoy Septiembre 26, 2013.

Palpalagipan ti DILG Memorandum Circular No. 2012-148 dagiti opisial lokal kadagiti probinsia ti Cagayan, Isabela, Nueva Vizcaya, Quirino, Aurora, Nueva Ecija, Bulacan, Rizal, Quezon, ken Metro Manila nga ipangrunada koma ti pannakatagiben ti Sierra Madre.

Binilin ti DILG dagiti gobernador nga isaknapda ti impormasion ken partisipasion iti rehabilitasion, reforestation, pannakasalaknib ken pannakatagiben ti Sierra Madre Mountains.

Nalatak a mountain range iti pagilain ti Sierra Madre. Agpeggad dagiti adu a nabiag iti daytoy a kabambantayan gapu kadagiti aramid ti tao.

Kuna ti DILG a ti pannakadadael ti Sierra Madre, ipaayna ti dakes nga epekto iti kagimongan, karaman ditoy ti layus, pannakapukaw dagiti pagkalapan ken pannakadadael ti biodibersidad.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 30, 2013 a bilang.)

Saba ti Filipinas, mayeksport iti US

Ti Filipinas ti umuna a pagiian iti Asia a Makayeksport iti saba iti Estados Unidos iti idadateng itay nabiit iti Los Angeles ti 7.047 metrika tonelada a highland Cavendish  (latundan) manipud iti Bukidnon, segun ken ni Ambassador ti Filipinas iti Washington DC Jose L. Cuisia, Jr.

Segun ken ni Cuisia, ti kargamento ti umuna iti mapattapatta a 3,000 metrika tonelada a manamnama nga angkaten ti America iti Filipinas.

Gapu iti daytoy, mangnamnama ni Cuisia a makaala iti suki ti Filipinas iti merkado ti America a pagaammo a naiget ti kompetision iti tay-ak ti saba.

Segun ken ni Agriculture Attache Dr. Josyline C. Javelosa, naiwayat ti panagyeksport iti saba iti America walo a tawen kalpasan a nagpabalakad ti pagilian no kasano a maidanon ti nasao a produkto iti nasao a pagilian.

Kuna ni Javelosa a nabayagen a mail-iliwan dagiti Filipino iti America kadagiti saba iti Filipinas a kas iti lakatan ken latundan.

Kuna pay ni Javelosa a nainayonen ti America iti listaan dagiti pagilian nga agang-angkat iti saba iti Filipinas a kas iti Japan, Hong Kong, New Zealand, Korea, China, Singapore, dagiti pagilian iti Middle East, Canada, Russia ken Indonesia.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 30, 2013 a bilang.)

Angayen ti GUMIL Cagayan: Seminar-workshop iti ortograpia ken gramatika ti Ilokano, maiwayat iti DepEd-Sanchez Mira

Angayen ti GUMIL Cagayan, iti pannakitinnulong ti DepEd-Sanchez Mira, ti maysa a seminar-workshop iti ortograpia ken gramatika ti lengguahe nga Ilokano inton Septiembre 27-29, 2013 iti Sanchez Mira Central Elementary School, Centro I, Sanchez Mira, Cagayan.

Kinuna ni Freddie P. Masuli, Presidente ti GUMIL Cagayan, a ti nasao a seminar-workshop ket isu ti maikadua a paset ti serye ti seminar-workshop iti ortograpia ken gramatika ti Ilokano a managan iti “Panaglaga Kadagiti Balikas.”

Paset pay ti serye ti pannakayadal ti panagsurat iti daniw ken sarita a para ubbing ken pannakaamiris dagiti gapuanan dagiti mannursuro iti elementaria mainaig kadagiti kasapulan iti panagisuro iti Ilokano.

Ti nasao a seminar-workshop ti maysa kadagiti programa ti GUMIL Cagayan para iti pannakatagiben ti Literatura Ilokana ken iti itutulongna iti programa ti Departamento ti Edukasion (DepEd) maipanggep iti “K to 12 Curriculum” a mangipagpaganetget iti pannakausar ti nakayanakan a pagsasao a kas pangisuro kadagiti agad-adal iti kindergarten ken agingga iti maikatlo a grado iti elementaria.

Katinnulong ti GUMIL Cagayan iti pannakaiwayat ti seminar-workshop ti DepEd iti panangidaulo ni Dr. Renato A. Hernandez, ti opisina ni Cagayan Board Member Vilmer V. Viloria ken ni Alex Yadao ti ALVIYA Foundation a nakabase iti New York. (Johmar Rosario Alvarez)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 30, 2013 a bilang.)

SEPTIEMBRE 30, 2013

SARITA
 6 Ti Pagballasiwan
     Manuel S. Diaz

NOBELA
26 Kasera 101 (10)
    N.M.E. Valdez
32 Galiera Queen (30)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
4 Ansisitkami iti Daytoy a Paraangan
   John B. Buhay
8 Panangpasungad iti Lam-ek
   Angeluz Graciano Biz
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Edelaine U. Duyor/ Rolando A. Seguro, Jr.

SALAYSAY
10 No Kas iti Barani Amin a Barangay
    Leonora R. Melchor
12 Dios ti Agngina, Sir ken Ma’am!
     Neyo Mario E. Valdez
16 Kasanon No Awan Bagas?
     Virginia A. Duldulao, Ph.D.
40 Kastoy ti Nasamay a Panangpaksiat iti Peste ken Sakit ti Okra
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Tres Muchos (124)
22 Aritosan (47)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 No Excetions, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
15 Tao, Lugar, Pasamak
18 Wen, Nakkong, Napateg Amin a Nabiag
28 Siled ti Kararag
29 Sabali ni Boy, Sabali ni Choy
31 Ania, Kasta Itan Dagiti Ubbing?
33 Txtm8
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Baro a Pagadalan, Baro a Kaeskuelaan, Baro a Sir ken Ma’am

Bagas, saan nga agkurang

Saan nga agkurang ti suplay a bagas ti pagilian.

Daytoy ti impanamnama da Dept. of Agriculture (DA) Secretary Proceso J. Alcala ken National Food Authority (NFA) Administrator Orlan A. Calatag bayat ti panangsalaknibda iti singasing a P80.9-bilion a badyet ti DA iti 2014 iti sanguanan ti Senate Finance Committee nga idauluan ni Sen. Francis Joseph “Chiz” Escudero itay lawasna.

Nangatngato ti singasing a badyet iti 7.8 a porsiento ngem iti agdama a badyet ti DA a P74.9-bilion.

Naammuan iti nasao nga innuman nga addaan ti pagilian iti 51-nga aldaw a suplay ti bagas, nababbaba ngem iti 60-nga-aldaw a suplay sakbay ti panagaani ngem kuna ti DA nga umdasen ti nasao a suplay a mangilangoy iti pagilian sakbay ti umay a panagaani.

Innayon ni Alcala nga awan ti krisis iti bagas nupay adda dagiti suapang a negosiante a mangipangpangina iti bagas. Iti agdama, kuna ni Alcala nga agilaklako ti NFA iti P27 iti kada kilo (para iti ordinario a bagas) ken P32 iti kada kilo para iti “well-milled rice.”

Iti biang ni Calatag, kinunana nga adda ita 200 a kaso a nayuli kontra kadagiti mananggundaway nga aglaklako iti bagas.


(Naipablaak iti Bannawag 23, 2013 a bilang.)

Miss Baguio 2013

MISS BAGUIO 2013. Tallo nga agkakapintas a dayag ti napili iti naangay a pageant ti Miss Baguio 2013 iti Baguio Convention Center idi rabii ti Septiembre 7, 2013 a kas paset ti pannakarambak ti Maika-104 a Charter Day Celebration. Ni Orielle Kim Basali (tengnga) ti Miss Baguio, idinto a da Jean Marie Feliciano (kanigid) ken Cassandra Kein Co (kanawan) ti First Runner-up ken Second Runner-up, kas panagsaganadda. (Zaldy Comanda)


(Naipablaak iti Bannawag 23, 2013 a bilang.)

Iti La Union: 6 nga estudiante, napadayawan iti salip iti salaysay

Innem nga estudiante iti hayskul iti La Union ti napadayawan iti panangabakda iti 1st Iloko Essay Writing Contest iti seremonia ti National Crime Prevention Week a naangay idi Sept. 6, 2013 iti Police Regional Office I iti Siudadti San Fernando, La Union. Ni Gob. Manuel Ortega ti kangrunaan a bisita ken agsarita iti daytoy a pasken.

Proyekto daytoy ti National Police Commission (NAPOLCOM) Region I nga ipanguluan ni Reg. Dir. Angelita Concepcion, babaen ti Regional Inter-Agency Technical Working Committee, kas paset ti selebrasion ti maika-9 a National Crime Prevention Week.

Ti lengguahe nga Ilokano (Iloko) ti naaramat kadagiti islogan ken tema ti selebrasion, kas panangipatungpalna iti baro nga ordinansa ti probinsia – ti Iloko Code ti La Union.

Iti nasao a salip iti salaysay, naadaw ti tema ti pasalip iti tema ti selebrasion,“Panangisakitmo Kasapulan Tapno Krimen Maliklikan.”

Dagiti 3 a kangrunaan a nangabak: Umuna a Gunggona, Rojenne B. Silva ti La Union National High School, Maika- 2, Rose Angeli A. Timbreza ti Don Eulogio De Guzman Memorial  High School; Maika-3, Sheilla Mae T. De Leon ti Bacnotan National High School.

Dagiti tallo a nangabak iti pangliwliwa a gunggona: Charlene M. Purugganan tiSto. Rosario National High School; JanineM. Galam ti Anduyan National High School ken Mark Anthony R. Espenilla ti Don Quintin Balcita National High School.

Naggapu ti premioda iti Gobierno Probinsial ti La Union, iti panangilungalong ni LU Board Member Joaquin Ostrea.

Dagiti naghurado: Djuna R. Alcantara, presidente ti GUMIL La Union kas chairperson; kameng da Mr. Lorenzo Agustin ti DepEd Region I ken Dr. Ed Angco ti GUMIL Ilocos Sur.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 23, 2013 a bilang.)

Naragsak a Panagkasangaymo, Apo Lakay!

NARAGSAK A PANAGKASANGAYMO, APO LAKAY! Indauluan ni Gobernador Ma. Imelda Josefa "Imee" Marcos ti Ilocos Norte ti pannakalagip ti maika-96 a panagkasangay ni dati a Presidente Ferdinand E. Marcos iti mismo a nakayanakanna iti Poblacion, Sarrat, Ilocos Norte. Kas paset ti selebrasion, ditoy a nailukat para iti publiko ti kadaanan a bato a balay a nakayanakanna a napagbalinen a kas maysa a museo kas paset pay laeng ti Marcos Heritage Trail nga itantandudo ita ti gobierno probinsial a pagpasiaran dagiti turista tapno ad-adda pay a maam-ammoda no kasano a nagubing daydi Apo Marcos. Malaksid iti daytoy, mabalin payen a pasiaren ti publiko ti naidumduma a kuarto iti Sarrat Central School ta ditoy a mismo ti nagbasaan daydi FM iti umuna a tukad ti elementaria. Ditoy a makita ti naipadakkel a ladawanna, karaman kadagiti kaeskuelaanna ken adda payen agur-uray nga audio-visual materials a mabalin a pagbuyaan ken pagbasaan dagiti bumisita nga ubbing wenno nataengan. Masarakan daytoy iti abay met laeng ti Santa Monica Church ken museo isu a mabalin a pagnaen laeng daytoy no bumisitaka iti balay a nakayanakanna wenno iti Sarrat Presidencia (municipal hall) a sigud nga aw-awaganda iti Irene's guest house a naipanagan iti inaudi nga anak daydi Apo Lakay. Baba: Dagiti kalaingan a tamborero iti Sarrat, Ilocos Norte iti panagtokarda bayat ti pannakalagip ti panagkasangay daydi dati a Presidente Marcos. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablak iti Bannawag, Septiembre 23, 2013 a bilang.)

SEPTIEMBRE 23, 2013

SARITA
 6 El Bimbo
    Ariel S. Tabag

NOBELA
26 Kasera 101 (9)
    N.M.E. Valdez
32 Galiera Queen (29)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
4 Ti Babawi
   Arnold C. Baxa
8 Saankamin nga Umul-uli iti Bantay
    Dumay Solinggay
18 Septiembre
     Vincent Cab. Berroy
28 2 a Daniw
     Jake F. Ilac
48 Dandaniw a Para Ubbing
      Roselyn C. Campano/ Johmar R. Alvarez

SALAYSAY
10 Tapuy: Aglatlatak a Mainum
    Virginia A. Duldulao, Ph.D.
12 Krisis iti Syria: Ania ti Rumbeng a Maammuantayo?
     Neyo Mario E. Valdez
40 Adda Umno a Panagabuno iti Mula a Paria
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
19 Tres Muchos (123)
22 Aritosan (46)
24 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Pamu, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
15 Tao, Lugar, Pasamak
16 Siled ti Kararag
17 Juan Sadut Kadi ti Anakmo?
29 Sabali ti Kayat, Sabali ti Masapul
31 Di Mabaon ‘Ta Anakmo a Mapan iti Pagadalan?
33 Txtm8
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 Wen, Palubosan nga Agay-ayam Dagiti Ubbing

Di agaramat kadagitoy insektisidio a para balay

Agtultuloy ti pannakailaklako iti pagilian dagiti makasabidong iti tao a “household insecticides” iti laksid nga imbilinen ti Food and Drug Administration ti pannakaiparit ti panagaramat kadagitoy.

Kinuna ti consumer watchdog nga Ecowaste Coalition a di nakurkurang ngem 65 a pagtagilakuan iti Divisoria, Quiapo ken Sta. Cruz iti Manila ti natakuatan nga aglaklako pay laeng kadagitoy makadangran nga insektisidio a para iti ipes, lamok ken dadduma pay nga insekto iti balay.

Kuna ti nasao a consumer watchdog a posible a mailaklako met dagitoy nga insektisidio kadagiti probinsia.
Sakbayna, binallaagan ti FDA ti publiko a dida koma aggatgatang ken agus-usar iti siam a brand ti aerosol insecticide, pito a brand ti mosquito coil, ken maysa a brand ti insect repellant, nga agpapada a saan a rehistrado iti FDA ken natakuatan a “makadangran, makasabidong ken mamagpeggad iti salun-at ti tao ken ayup.”

Iti surat ti Ecowaste iti FDA, innagananna dagiti mailaklako a makadangran iti salun-at a household insecticide a magatang iti P65 agingga iti P85 ti maysa, kas sumaganad:

Baolilai Aerosol Insecticide, Big Bie Pai Aerosol Insecticide, Big Bie Pie Extra Power Flying Insect Killer, Butiki Water-Based Multi-Insect Killer, General Toad Aerosol Insecticide, Sun Universe Frogking Insecticide Aerosol Lemon, Tianshi Insect Killer, ken Wawang Frogking Insecticide Aerosol.

“Makapaladingit ti nalawag a saan a panangtungtungpal dagiti agtagtagilako iti bilin ti FDA tapno di koma maisagsagmak dagiti tattao kadagiti makadangran iti salun-at a synthetic insecticides,” kinuna ni Thony Dizon, coordinator ti “Project Protect” ti Ecowaste.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16, 2013 a bilang.)

Huwaran Awardee

Ni Eliseo B. Contillo

Naipaay ti 2013 Huwaran Award para iti benneg ti Media/Radio ken ni Rey "Boboy" Patao babaen ti Kalayaan Philippines Hawaii International (KPHI) gapu iti balligina iti tay-ak ti panagirakurak ken panagbalinna a napintas a pagwadan iti nasao a tay-ak kadagiti kadaraan nga agnaeden iti Estado ti Hawaii.
Naangay ti programa idi Agosto 31, 2013 iti Pacific Beach Hotel a nakapilian ti tema ti programa para itoy a tawen  a "Championing Cultural Education Among Youth."

Nalatak ni Rey (Boboy P ti awag kenkuana dagiti kakabagian ken kasingedna) gapu iti inaldaw a programana iti radio a "Linglingay iti Sardam" iti KNUI AM 900 iti babaen ti Pacific Media Group a maipatpatangatang iti Maui ken kabangibangna nga isla iti Hawaii a pakaipatayaban kadagiti kaudian a damag manipud iti Filipinas  ken dagiti samiweng ti Kailokuan. Ti nasao a programa ti maysa kadagiti nagbalin a rangtay dagiti Ilokano iti Hawaii ken iti sangalubongan tapno makapagsisinningedda gapu ta naka-stream live ti nasao a radio program.

Nakatulong pay ti programa iti ad-adda a pannakaital-o ti kultura ken kannawidan ni Ilokano iti ballasiw-taaw babaen ti pannakaiwaragawag dagiti nabalitokan a kannawidan ken kababalin agraman dagiti gapuanan dagiti mabigbig nga Ilokano iti  sangalubongan.

Kas pammadayaw ken ni Rey, naipaay kenkuana ti maysa a Plake ti Pammigbig manipud iti KPHI  ken tallo a Sertipiko ti Pammigbig a pirmado da Hawaii Gov. Neil Abercrombie ken Honolulu Mayor Kirk Caldwell.
Iti mensahe ni Gob. Abercrombie, kinunana a, "Sipapannakkel ti Estado ti Hawaii iti dakkel a kontribusion dagiti Huwaran Awardees iti pannakapabaknang ti nagtitinnawidan a kultura iti Hawaii. Agtultuloy nga ilalaenmi dagitoy a tradision a nagbalinen a napateg a paset ti panagbiagmi..."

Ni Ben Pulido ti presidente ti KPHI. Mairaman kadagiti programa nga isaysayangkat ti grupo ti pannakaipaay ti Scholarship Program kadagiti agtutubo iti Filipinas, pannakaangay ti Mrs. and Ms Teen Kalayaan Hawaii Filipinas, pannakabigbig dagiti Sakada, ken pannakasaranay dagiti ospital, foundation, ahensia ti gobierno, Simbaan, unibersidad, ken dadduma pay nga organisasion a nakabase iti Filipinas.

Agduyos iti arte ken musika, potograpia ken videograpia, naipasngay ni Boboy P kada Eugenio ken Arsenia Patao ti Aggay, Bantay, Ilocos Sur. Nagpa-Hawaii idi 1987, dua ti bungada ken Melanie a kaingungotna, da Tyler ken Trisha.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16, 2013 a bilang.)

Outstanding Citizens

OUTSTANDING CITIZENS. Innem a pagwadan nga umili iti Siudad ti Baguio ti napadayawan gapu iti napateg a naitulongda iti tay-ak ti turismo,edukasion ken serbisio publiko iti Siudad ti Baguio bayat ti pannakarambak ti maika-104 a Baguio Charter Day idi Septiembre 1, 2013. Dagiti napadayawan (agpakanawan): Oscar Cadelina, Baguio Country Club general manager Anthony de Leon; Pines City National High School Principal Dr. Rachel Bugtong; Dr. Marcelino Dizon, Jr. (ophthalmologist); Fred Fangonon ken Henedino Luzano. (Rizaldy Comanda)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16, 2013 a bilang.)

Miting ti GMM, Septiembre 21

Maangay ti miting ti GUMIL Metro Manila, gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Kamanilaan ken kabangibangna a probinsia, iti alas dos iti malem ti Setiembre 21, 2013 iti St. Dominic Savio College, Quirino Highway, Pangarap, Caloocan City babaen ti panangsangaili ti presidente ti nasao nga eskuelaan, ni Dr. Nestor V. Dela Cruz, iti pannakitinnulong ni Angelo “Eloy” Padua, presidente ti FAMAS ken kolumnista iti Bannawag, kas impakaammo ni (Ret.) Judge Vivencio S. Baclig, presidente ti gunglo.

Kangrunaan a mapagpapatangan iti nasao a miting ti pannakaangay ti maika-47 nga anibersario ken programa iti Paskua ti GUMIL Metro Manila a maangay inton Disiembre.

Para iti dadduma pay a detalye, ag-text iti 0918-682-6330 (AST).


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16, 2013 a bilang.)

Koriente Manipud iti Angin-- Manen!

KORIENTE MANIPUD ITI ANGIN-- MANEN! Kasla ig-igupen ti angin dagiti interesado nga agipatakder iti planta ti wind power iti Ilocos Norte kas iti daytoy tallo manen grupo a nagtitipon tapno maipasdek ti 81-MW a planta ti wind power iti Sitio Ayoyo, Caparispisan, Pagudpud, Ilocos Norte. Ket itay laeng Septiembre 3, indauluan da Gobernador Ma. Imelda Josefa “Imee” Marcos, Assistant Secretary Daniel Ariaso ti Department of Energy, John Eric Francia ti Ayala Corporation, Michael Rodriguez ti Macquire (maysa a kompania ti Dutch pension fund nga interesado met nga ag-invest iti renewable energy ditoy Filipinas), Bryan Caffyn ti UPC Renewables, ken Mayor Marlon Sales ti Pagudpud, Ilocos Norte iti pormal a pannakairugi ti nasao a proyekto a pannakaipasdek ti 32 a yunit a moderno a wind turbine iti kabambantayan ti Caparispisan. Nupay saan a manamnama ti automatiko a pannakaibaba ti bayad ti koriente dagiti agnaed iti Ilocos Norte gapu iti kasla panagtaud nga uong dagiti kompania ti Renewable Energy ditoy probinsia, manamnama ketdi a mabenepisiaranda met iti pannakapataud ti trabaho a parnuayen dagitoy malaksid iti mainayon a buis a para iti kaha ti gobierno probinsial. (Leilanie G. Adriano)

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 16, 2013 a bilang.)

Dagiti Mannurat nga Adda Masingirna iti Bannawag

Listaan dagiti mannurat nga adda tsekena iti Manila Bulletin kas bayad iti sinuratda a naipablaak iti Bannawag manipud iti Mayo 2005 agingga iti Nobiembre 2012 (ta dagiti sinurat iti Disiembre 2012 agingga iti agdama ket maidiretson iti Landbank wenno Philtrust bank account— manglukat iti account kadagiti nasao a banko ket ye-mail dagiti detalyena iti bannawagmagazine.mb@gmail.com attention Ariel S. Tabag.

Dagitoy man ngarud dagiti adda pay tsekena, as of December 2012:

Abella, Ador
Adriano, Leilanie
Aguinaldo, Ronnie
Alcantara, Djuna
Alcantara, Leva
Andaya, Guillermo
Apolonio, Jefferson
Aribuabo, Cecilia
Atendido, Antonia
Basug, Juviluck
Baclig, Vivencio
Baxa, Arnold
Baxa, Artemio
Bayuga, Florencia
Benitez, Nepo Jr
Berbano, Norma
Bermosa, Isaganie
Bingayen, Rosario
Bravo, Ludilyn Ely
Cajigal, Christian Dave
Calpito, Rosalie
Carinugan, Ernestina
Constantino, Gran Niño
Dacanay, Dionisio
Dimaya-Furigay, Ethelyne
Dulay, Amadeo
Duque, Reynaldo
Fernandez, Rizal
Foronda, Freda
France, Majelyn
Gallato, Cristina
Ilac, Federico
Ilustre, Crisostomo
Inocencio, Efren
Jose, Arnold Pascual
Laeda, Danny
Lazaro, Manuel
Luz, Gloria
Macugay, Franklin
Malucay, Fe
Naungayan, Virgilio
Nesperos, Daniel
Pacris, Benjamin
Padios, Prudencio
Palcong, Vicente
Palomares, Giovanni
Ponce, Francisco
Quibol, Fred A.
Quitasol. Francisco
Rambaud, Aileen
Rumbaoa, Rudy
Visaya, Alegria Tan
Tabbada, Bernardo
Tangan, Gerry
Tolentino, Marlene
Torricer, Jonathan
Tubera, Rolando
Utanes, Narglon Calubong

Mabalin nga alaen dagiti/ti tseke iti Martes ken Biernes iti kahera ti Manila Bulletin. Para kadagiti interesado a maalana dagiti tsekena a saanen a dumaw-as iti Manila Bulletin, mangipatulod iti authorization letter iti bannawagmagazine.mb@gmail.com ket i-authorize ni Ariel S. Tabag a mangala kadagiti/iti tseke ket makiuman kenkuana (0918-682-6330) no kasano a maipatulod dagiti/ti nasao a tseke.

SEPTIEMBRE 16, 2013

SARITA
 6 Sika ken Siak
    Linda T. Lingbaoan

NOBELA
26 Kasera 101 (8)
    N.M.E. Valdez
32 Galiera Queen (28)
   Dionisio S. Bulong

DANIW
4 Daytoy nga Ulimek
   Roy V. Aragon
8 Marurosen ti Iliw
   Marichel E. Suguitan
48 Dandaniw a Para Ubbing
    Marlyn Del Rosario/ Rolando A. Seguro, Jr.

SALAYSAY
10 Brown Rice: Awan Kas iti Bagas a Nabayo iti Alsong
    Virginia A. Duldulao, Ph.D.
12 Awan Koma ti Ilimlimed ti Gobierno
     Neyo Mario E. Valdez
24 Gintong Pamana Leadership Awardee Daytoy nga Ilokano
     Ric Agnes
40 Napintas a Panguartaan Dagitoy nga Igges
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
17 Tres Muchos (122)
20 Aritosan (45)
22 Miks & Tiks

KOLUM
14 Okeyka, Apong!
34 TIPS
37 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
38 Ading Kosinera
42 Padasem Daytoy, Kailian

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
46 Bedshit, Kdp.
47 Sinniriban
47 Sapukas
47 Sudoku
47 Agkatawa ti Mayat

DADDUMA PAY
 2 Ti Makunami
15 Tao, Lugar, Pasamak
16 Siled ti Kararag
29 Ania, Aya, ti Child Labor?
31 Adu nga Adalan, Awan Pagkuartuan
33 Txtm8
35 Ti Gasatmo Ita a Lawas
36 Ammuem Pay Dagitoy
39 “Ania, Kumaritka?”

Baguio's Beauties

BAGUIO’S BEAUTIES. Dagiti 23 nga agkakapintas a kandidata nga agsasalip para iti Miss Baguio 2013 iti naangay a press conference a pakapilian ti “Darling of the Press and Glamour Night” a mapadayawan iti pageant night itoy a Septiembre 7 a maangay iti Baguio Convention Center. Ti pannakapili ken pannakabalangat ti Miss Baguio ti maysa kadagiti tampok iti pannakarambak ti 104th Baguio City Charter Day iti daytoy a Septiembre. (Zaldy Comanda)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 9, 2013 a bilang.)

P100-milion, inlatang ti DepEd para kadagiti IPs

Mapan a P100-milion ti inlatang ti Departamento ti Edukasion para iti programa iti edukasion para kadagiti katutubo wenno Indigenous Peoples (IPs) iti pagilian iti School Year 2013-2014, kas naammuan ken ni National Center for Indigenous Peoples Chairperson Zenaida Brigida H. Pawid.

Ti nasao a programa iti edukasion ti pangipaneknek ti DepEd iti panangitandudona kadagiti kalintegan dagiti IPs a maaddaan iti edukasion a mangrespeto iti identidadda ken tawidda a kultural.

Iti mapattapatta a 94.01-milion a populasion ti Filipinas iti agdama, mapan met a 9.4-milion ti dagup dagiti IPs wenno 10 porsiento iti sibubukel a populasion.

Mismo a ti Konstitusion ti Filipinas, raemen ken salaknibanna dagiti kalintegan dagiti IPs a mangsaluad ken mangparang-ay kadagiti kultura, tradision ken institusion dagitoy.

Daytoy ti gapuna a napanday ti Akta Republika 8371 nga am-ammo pay a kas Indigenous Peoples Rights Act (IFRA) of 1997 a manggarantia iti karbengan dagiti IPs kadagiti bukodda a daga, panangiturayda iti bukodda a komunidad, ken pannakaraem dagiti karbenganda a kas tao.

Malaksid iti RA 8371, pinaboran pay ti Filipinas ti United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples idi 2007—kas pangipaneknekna iti ayatna a mangsaluad ken mangpadur-as iti kabibiag agraman iti kultura ken tradision dagiti IPs.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 9, 2013 a bilang.)

Ilocos Norte, Nagbalinen a Dragon Fruit Capital ti Filipinas

ILOCOS NORTE, NAGBALINEN A DRAGON FRUIT CAPITAL TI FILIPINAS. Manipud laeng iti bassit a pinuon, nagwarasen ti panagmula iti dragon fruit iti Ilocos Norte a maysa ita kadagiti naganar a pamastrekan dagiti agtaltalon ken dagiti annakda a tumulong nga aglako kas kadagitoy ubbing iti Pias Norte, Currimao, Ilocos Norte a mangbambantay iti lakoda a prutas ken naimasetera payen a paggugusto a gatangen dagiti aglabas. Iti agdama, magatang ti dragon fruit iti P100 agingga iti P150 ti tunggal kilo. Malaksid iti agarup 75-ektaria a plantasion ti dragon fruit iti Ilocos Norte, karaman payen dagiti igid ti kalsada, eskuela ken paraangan ti balay ti namulaan iti dragon fruit. (Leilanie G. Adriano)

GUMIL Oahu, agpabuya diay Maui

Mapan agpabuya dagiti kameng ti GUMIL Oahu nga idauluan ni Rizal O. Fernandez iti isla ti Maui inton Septiembre 14, 2013. Maaramid ti pabuya a napauluan iti “Rabii ti Kultura Ilokana” iti Binhi at Ani Maui Filipino Cultural Center, Kahului, Hawaii.

Maitampok iti pabuya dagiti Sala-Polka ti Kailokuan, Kinnantaran, Sinnaitan, Daniw ken Bukanegan. Pangalimpatok a pasetna ti pannakaipabuya ti Sarsuela Ilokana a napauluan iti “Biag ni Sakada, Tallo a Dekada,” a sinurat ni Ric Agnes a kolumnista ti Bannawag.

Pakasaritaan daytoy ti tallo nga agkakapurokan iti Ilokos nga immay nakitegged iti kaunasan ken kapiniaan iti Hawaii idi 1940s. Nagrubuatda idiay Puerto Salomague, Cabugao, Ilocos Sur idi Abril 11, 1946.

Nagduduma ti nagpasaran a rigat dagiti tallo. Nabati iti isla ti Oahu ni Dalmacio, naidestino ni Marcelo iti isla ti Maui, idinto a naibaonni Alfredo iti Hawaii Grande (Big Island). Saan a naanusan ni Dalmacio ti agtrabaho ti kaunasan. Napan kadagiti kampo dagiti padana a trabahador, agbirok ti kasugalna, agingga a nagbalin a mangimaton iti pallotan ken pagsasalaan. Nagbalin met ni Marcelo a dadaulo ti Union dagiti mangmangged, isu a nabayag a saan a nagbakasion ta amangan no saanen a makasubli ta nakamarkan ti naganna iti imigrasion. Impasnek ni Alfredo ti nangged tapno daras makaurnong ti gastuenna a mapan mangikallaysa ken ni Rosario a nobiana. Ngem idi nagawid, masikog metten ti dati a kaayan-ayatna.

Daytoy a panagpabuya ket pangparnuay iti pondo a mangitultuloy iti programa ti GUMIL Oahu nga “School in the Barrios” a mangtulong kadagiti nakurapay a pagadalan iti Kailokuan. Dagiti Head Teachers ti Daoidao Elementary School, San Juan, Abra ken Suso Elementary School, Santa Maria, Ilocos Sur ti nangisuraten iti Presidente ti gunglo ti kalikagumda a mairaman nga umawat iti saranay iti Tawen 2014.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 9, 2013 a bilang.)

Pangawis ti Ilocos Sur kadagiti turista, maparegta

Ni DJUNA R. ALCANTARA

Ti pannakabangon dagiti moderno a hotel iti Ilocos Sur ti maysa kadagiti panggep ti gobierno probinsial tapno ad-adda pay a maawis dagiti turista nga agpasiar iti probinsia, kas impakaammo ni Gob. Ryan Luis Singson iti presscon a naisaruno iti  2nd Regional Development Council (RDC) I Full Council Meeting para ita a tawen a naangay itay napan a bulan iti Hotel Ariana iti Bauang, La Union.

Iti met laeng nasao a presscon nga impadamag ti agkabannuag a gobernador ti pannakainaugorar ti baro a Tourism Center  a masarakan iti Siudad ti Vigan a kinunana a pangrugian ti ambision ti probinsia nga ad-adda pay a mangpadur-as iti industriana a turismo.

Kinunana pay a malaksid iti Vigan a nagsaadan ti Heritage Village a binigbig ti UNESCO a kas World Heritage Site, adu a dadduma pay a historikal a disso ti masarakan iti Ilocos Sur a mabalinna nga idiaya kadagiti turista. Maysa kadagitoy ti naidumduma a simbaan ti Santa Maria a maysa met a World Heritage Site.

“No ecotourism ti pagsasaritaan, adu ti agur-uray kadagiti turista a napipintas a pagpasiaranda kadagiti kabambantayan nga ili iti maikadua a distrito ti probinsia. Nanam-ay ti agbiahe a mapan kadagitoy a disso gapu kadagiti baro wenno napabaro a kalsada,” kinuna ni Singson.


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 9, 2013 a bilang.)