Ni CLES B. RAMBAUD/Editor
ITI naminsan a panagawidko iti lugar a nakayanakak (Brgy. Puritac, Pinili, Ilocos Norte), adda nakasarsaritak nga ubing a kaanakak. (Kaanakak aminen nga ubbing idiay.)
“Is-istoriaandaka kadi da tatam ken nanam sakbay a maturogkayo iti rabii?” sinaludsodko iti daytoy ubing a babai nga adda iti Grade 3.
“Asino a tatak ken nanak, angkel?” sinaludsodna.
“Ay, da daddy ken mommy-m gayam,” kinunak. Hm, sabali gayamen ti awag dagiti ubbing kada tata (father) ken nanadan (mother). No saan a tatay ken nanay, papa ken mama.
“Saan, angkel,” kinunana.
“An’a ngarud ti ar-aramidenda?” sinaludsodko a medio makaunget ta apay a nagsapan a patayenda ti silawda? Idi dakami ngamin ti ubbing, sakbay a maturogkami, is-istoriaannakami ni tatak kadagiti nagkaadu nga istoria – a no nangal-alaanna, diak met sinalsaludsod idi. Kas koma iti daydi ubing a nalaing kano a mangan. Gapu iti kinalaingna a mangan ta maibusna ti sangakaldero nga innapuy idinto a lima laeng ti tawenna, ket umad-adu ti makanna iti panaglabas dagiti aldaw, madanagan da tata ken nanana ta amangan no maawanandanton iti kanen ket agbisin ken mataydanto amin. Isu nga iti laksid ti panangipatpategda iti ubing, nagtulagda nga agassawa a patayenda laengen ‘toy mannangan nga anakda. Ket kas nagtulaganda, intugot ti ama ti anakda idiay kabakiran. Nangpili iti ama iti nakadakdakkel a kayo, kas iti bagi ti nuang ti kadakkelna, sa pinukanna. Ket idi agtuangen, imbilinna iti ubing: “Isanggam dagiti imam iti kayo!” Ta ammona, sigurado a marim-it ti ubing. Ket idin ta nagtuang ‘diay kayo iti batog ti ubing, nagawid metten ti ama a napalalo ti ladingitna.
Ne, nalipatakon ‘tay kaanakak nga ubing. “Ania ngarud ti ar-aramiden da daddy-m ken mommy-m sakbay a maturogkayo?” daydiay ti sinaludsodko itay iti kaanakak.
“Agpe-Facebook-da, a, angkel,” kinuna ‘toy ubing.
“Hm,” indayamudomko. “Didakay is-istoriaan?”
“Ania nga is-istoriaan, angkel?”
“Ket uray ania ditan, a. Kas koma kadagitay istoria da…” Hm, awan met malagipko. “Kas koma, a, kadagitay istoria a para ubbing a mabasbasa iti Bannawag.”
“Ania ti Bannawag, angkel?” sinaludsodna manen ket dandani la ket ngarud narim-itkon ‘toy ubing. Nalagipko la ket ngarud ‘diay ama a napan nangpukan iti dakkel a kayo idiay bantay tapno marim-it ‘diay anakna a mannangan. Ngem sakbay met a malipatak daydiay nga istoria, wen, saan a narim-it ‘diay ubing. Ta anian a kigtot da tata ken nanana idi sumungad iti balayda a mangipukpukaw: “Tata, apay a pinanawannak?” Ta simmangpet ti ubing a baklayna ti kayo a kasla bagi ti nuang. Nga inaramidna a nakadakdakkel a tarampo idi agangay, a no aguddog, maginggined ti daga—a nagbutbutngan dagiti tulisan. (Ngem sabalinton nga istoria dayta.)
Ngem, ne, ammo man wenno saan ‘toy kaanakak ti Bannawag, nalagipko a nasayaat sa nga agpayso no saan a liplipatan ti Bannawag ti panagipablaakna latta kadagiti sarita a para ubbing a pakairamanan dagiti pabula kada mito ken leyenda (pasintawi) a nalaka a maawatan dagiti ubbing wenno mabalin a basaen dagiti nagannak sa istoriaendanto kadagiti babassit pay nga annakda.
Wenno nasaysayaat pay no dagiti mangisursuro a mismo ti mangistoria wenno mangipabasa kadagiti ubbing kadagitoy tangay gagangay met ad-addan sa nga isuda ti patpatien dagiti ubbing ngem da mommy ken daddy-da. Iti kasta, saan laeng a malinglingay dagiti ubbing, masursuroda pay ti agbasa. Ken babaen ti tulong ti mangisursuro, mayadal kadagiti ubbing dagiti napipintas nga ugali.
Ta akuentayo man wenno saan, no addan dagiti ubbing iti balbalayda, ti metten telebision ti mangag-agaw iti atensionda. Inton malpasda nga agbuya, agsapuldan kadagiti makan a napnapno iti taba a nakitada iti telebision. Wenno ar-arapaapenda ketdi ti innarem dagiti nauubing pay nga artista. Kayattayo ngarud a kasta lattan?
“Wen nga agpayso!” naisawang ti dilak ti napanunotko.
“Ania ti agpayso, angkel?” sinaludsod ‘toy kaanakak a langana ti nasdaaw.
“Makitamto!” kinunak a nangkuso iti buokna.
Isu nga adda ita daytoy nayon a mabalin a maibasa kadagiti ubbing wenno nayon a basaenda iti Bannawag malaksid iti “Dandaniw a Para Ubbing” (panid 48)— ti “Idi Un-unana a Panawen” (dita la bangir a panid).
Pangbusat met ti Bannawag iti tawen 2015 a karaman ti kari a di panangliplipat ti Bannawag kadagiti ubbing.
Ala, ngarud, naragsak a panagbasatayo amin!—O
(Naipablaak iti Bannawag, Enero 5, 2015 a bilang.)
