ITA a masursurat daytoy, naammuanmi a yalnag ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ti “Ortograpiya ti Pagsasao nga Ilokano” iti opisina ti DepEd Region 1 iti San Fernando City, La Union itoy nga Oktubre 18, 2018. (Isu nga ita a basbasaenyo daytoy, nalabit a nalpasen ti panagyalnag.)
Daytoy nasao nga ortograpia (awagantayo iti “Ortograpiya”) ti panggep ti KWF nga isukat iti “Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano” wenno “Tarabay” nga inruar ti KWF idi 2012 (iti babaen ti sabali nga administrasion). Maipalagip a ti “Tarabay” ti ortograpia a sursuroten agingga ita ti Departamento ti Edukasion (DepEd) iti pannakasurat dagiti materiales a maar-aramat iti programana iti Mother Tongue Based-Multilingual Education (MTB-MLE) ken iti metten pannakaisuro dagiti ubbing iti umno a panagsurat iti nariinganda a pagsasao, ti Ilokano.
Malaksid iti DepEd, idi pay nga ar-aramaten ti Bannawag daytoy nga ortograpia; uray ti GUMIL Filipinas ken dadduma pay a pablaakan iti panagipablaakda kadagiti libro. Iti sabali a pannao, daytoy nga ortograpia ti lengguahe nga Ilokano— a binukel ken pinadur-as dagiti mannurat nga Ilokano uray idi pay sakbay a rimmuar ti umuna a kopia ti Bannawag idi 1934— ti bigbigen dagiti eksperto iti lengguahe a kas pagbatayan iti umno a panagsurat iti Ilokano. Gapu met itoy, binigbig ti KWF idi 2012 daytoy a kas opisial nga ortograpia ti Ilokano tapno adda met pagbatayan ti DepEd iti panangipakatna iti MTB-MLE kadagiti lugar a yan dagiti agad-adal nga ubbing nga Ilokano.
Ngem apay a nasken a suktan ti KWF ti “Tarabay” idinto a daytoyen ti inar-aramat ti DepEd sipud pay rinugianna ti MTB-MLE ken naannayas met ti pannakaaramatna? Gapu ta kas kuna ti KWF, nasken a maipasurot ti ortograpia ti lengguahe nga Ilokano iti ortograpia ti nailian a pagsasao, ti Filipino, iti nagan ti “armonisasyon.” Kayat a sawen ti agdama a liderato ti KWF, nasken a maipada ti ispeling ti Ilokano iti Filipino tapno agtutunostayo; tapno agbalintayo a maymaysa.
Gapu iti dayta a panggep, nasurat ngarud ti “Ortograpiya” a kas kuna ti agdama a liderato ti KWF, “Ti DepEd ti nangruna nga mangaramat iti daytoy nga materyal para iti manursurona.” Kayatna a sawen a daytoy nga ortograpia, saan ket a ti “Tarabay,” ti pagbatayan dagiti mannursuro iti panangisuroda iti umno a panagsurat iti pagsasao nga Ilokano.
Ken, siempre, maaramat met ti “Ortograpiya” a “mangtarabay kadagiti amin nga mangayat nga makaadal ti panagsurat iti daytoy nga pagsasao.” Kayat met a sawen daytoy a no maysaka a mannurat, daytoyen ti agbalin a tarabaymo iti panagsuratmo iti lengguahe nga Ilokano.
Asino met dagiti nangsurat iti dakdakamatentayo nga “Ortograpiya” a nasken koma a surotentayo amin? Mapadayawankami a mangdakamat iti naganda. Da
Grace Abugan, Fe Buccahan, Rose Joy Lagmay, Joel Lopez, Stanley Millare, Riza Opolinto, Mercy Pablo, ken
Mayden Rondero. Indauluan ida ni
Dr. Purificacion G. Delima, Komisioner a mangibagi iti lengguahe nga Ilokano iti KWF, ken iti pannarabay ti Chairman ti KWF, ni National Artist
Virgilio S. Almario.
Iti met pannakaaramid ti nasao nga “Ortograpiya,” kuna ti KWF a nakonsultar— wenno iti bukodtayo a pananganag, naammuan ti kapanunotan ken inanamongan dagitoy sumaganad, malaksid pay ti sabsabali, ti nasao nga “Ortograpiya”: DepEd Ilocos Norte, DepEd Ilocos Sur, DepEd La Union, DepEd Pangasinan, DepEd CAR, ken DepEd Region 02.
Ita ngarud, palubosandakami a mangibinglay iti mensahe ni Dr. Purificacion G. Delima a nailanad iti nasao nga “Ortograpiya” tapno maam-ammotayo daytoy nga ortograpia, uray apagsirip laeng. Iti panangisurat ti komisioner ti mensahena, patienmi a sinurotna la ketdi dagiti pagalagadan ti “Ortograpiya” nga indauluanna a sinurat tapno mapaneknekantayo nga umno unay ti inaramidda ken iti kasta, ad-adda pay a maamiristayo ti kinasadia ti lengguahetayo nga Ilokano ken rumbeng unay nga ipagpannakkeltayo.
Adtoy ti mensahe ni Dr. Delima:
Anya ngay ket naiwarasen ti Samtoy iti amin a lugar iti Filipinas.
Saan laengen nga pagsasao ti Rehiyon I ti Ilokano. Naaramat daytoyen a kas lengguwahe dagiti kakabsat tayo idyay Rehiyon II, Rehiyon III ken Cordillera Administrative Region. Aduda pay idyay Mindanao; aduda pay iti dadduma nga lugar ti lubong. Kadagitoy nga luglugar ket maar-aramat iti Ilokano nga kas umuna wenno maikadwa nga pagsasao.
Iti uray anya nga sitwasyon a nakakamat, maadalen ti Ilokano iti pormal nga wagas. Daytoy nga Ortograpiya ti Pagsasao nga Ilokano ti mangtarabay kadagiti amin nga mangayat nga makaadal ti panagsurat iti daytoy nga pagsasao. Gapu ta nayarmonisa daytoy ti Ortograpiyang Pambansa iti Komisyon sa Wikang Filipino, mabibiiten nga maitalaytay ti panagadal dagiti ubbing iti MTB-MLE klasrum iti amin nga dadduma pay nga kasapulan da nga adalen nga pagsasao.
Ti DepEd ti nangruna nga mangaramat iti daytoy nga materyal para iti manursuro na. Medyo nabayagan ti pannakaiturpos na. Ngem gapu laeng ta kasapulan nga maikonsulta iti mangusar ti urnos ti pagalagadan nga maikabil kada tsapter na. Nagresulta ti konsultasyon ti panangaramat ti Ilokano nga nawaya nga maawatan ti amin nga mangisuro wenno mang-adal iti daytoy nga pagsasao—maar-aramat iti amin nga mangkuna nga ‘Ilokano kami met…’ uray pay sadinno ti lugarda ditoy Filipinas.
Pagyamanantayo amin nakikammaysa iti panawen ti konsultasyon manipud iti Rehiyon I, Rehiyon II, ken CAR— dagiti manursuro iti amin nga nivel ti eskuwelaan, opisyales ti DepEd, dagiti pribado nga indibidwal ken gunglo dagiti mannurat— nakatulong kayo unay iti pannakaipasngay iti daytoy nga ing-ingungoten nga materyal ti panagisuro ken panagadal.
Agnanayon koma ti kappiya ti panunot tayo para iti natalged a panagdur-as ti amin nga Ilokano, lallalo dagiti agkabannuwag.
Kablaawan tayo amin. Agbiyag ti Ilokano!
Agbiyag ti Filipino!
Wen, “agbiyag ti Ilokano” a lengguahe! Tapno makasursurokayo met nga agsurat iti Ilokano, a kas kuna ni Dr. Delima, nasayaat unay no agkiddawkayo ngarud kenkuana iti kopia ti “Ortograpiya ti Pagsasao nga Ilokano” (uray soft copy laeng) itoy nga adres: Gusaling Watson, 1610 Kalye J.P. Laurel, Malacañan Palace Complex, San Miguel, 1005 Maynila. Wenno ag-email iti komisyonsawika@gmail.com. Wenno iti iposte ti kiddaw iti Facebook page ti KWF iti: https://www.facebook.com/angkomisyonsawikangfilipino/.
Dakami ditoy Bannawag? Ay, dimi kayat ti mayaw-awan iti tengngat’ aldaw.
--CLES B. RAMBAUD
(Naipablaak iti Oktubre 29, 2018 a bilang. Para kadagiti kayatna ti ag-subscribe iti kopia ti Bannawag, ag-e-mail iti subscription.mb@gmail.com. Para iti digital a kopia, mapan iti BUQO, MAGZTER wenno PRESS READER ket sapulen ti Bannawag. Laglagipenyo koma, kakailian, nga i-like daytoy FB Page ti Bannawag Magazine. Dios ti agngina.)
