Naggapuan ti nagan ti probinsia ti Cagayan?

Mabalin a marisut itan dagiti panagpipinnapilit no ania ti namunganayan ti balikas a “Cagayan” a nakaipanaganan ti probinsia ti Cagayan ken ti Tanap (Tanap ti Cagayan).

Kas dakdakamaten dagiti libro ti historia, napanaganan ti probinsia ti Cagayan a sigud a mangsaksakup iti sibubukel a Tanap manipud iti probinsia ti Nueva Vizcaya ken daya a Cordillera agingga iti Aparri, gapu iti balikas a “katagayan” wenno maysa a lugar a pakasarakan iti adu a tagay.

Maysa a balikas iti Ibanag ti tagay wenno taraw iti pagsasao nga Ilokano, maysa a muyong a kapamilia ti silag, niog ken labig a kadawyan nga agbibiag iti sellep wenno madandanuman a lugar.

Dakdakamaten met dagiti dadduma a historiador a naadaw ti balikas a “Cagayan” a nakaipanaganan ti probinsia iti balikas iti Ilokano a “karayan.”

Adda pay dagiti teoria a naadaw ti balikas a “Cagayan” iti “nakagayan” gapu ta naikagay iti Tanap dagiti nalalangto a kayo.

Adda pay dagiti mangipappapilit a napanaganan ti probinsia iti Cagayan gapu kadagiti adu nga Aeta wenno Negrito a maaw-awagan pay iti “agay.”

Iti maysa a panagtataripnong dagiti historiador, sosioholista ken dagiti agtrabtrabaho iti kultura, impakaammo ni Propesor Jimmy P. Domingo, maysa a mabigbig a historiador ken nalatak nga agsuksukisok iti tay-ak ti kultura, nga agpayso a naadaw ti nagan ti probinsia a Cagayan gapu kadagiti adu nga agsasanggala  a karayan, ngem saan a gapu iti balikas iti Ilokano a “karayan” ti naggapuanna.

Dakdakkel ti posibilidad, kinuna ni Domingo, agpapaay pay a maysa kadagiti kolumnista ti Bannawag, a namunganay ti balikas a “Cagayan” a nakabuniagan ti probinsia iti kadaanan a balikas dagiti natibo nga Ibanag a “kaggay.”

Ti balikas a “kaggay” ti awag dagiti Ibanag, ken dadduma pay a natibo a pagsasao iti Tanap, iti karayan malaksid iti balikas a “bannag” nga am-ammo a sabali a pangawag dagiti Ibanag iti karayan.

Dinakamat ni Domingo, mangibagi iti Northern Luzon iti National Committee on Literary Arts ti National Commission for Culture and the Arts (NCCA), a saan a nalatak a muyong ti tagay wenno taraw iti dakdakkel a pakabuklan wenno  paset ti Tanap ti Cagayan ket ngarud dakdakkel ti posibilidad a naadaw ti nagan ti lugar iti balikas a “kaggay,” a kayatna a sawen iti pagsasao nga Ibanag ket lugar nga adu ti karayanna.

Kinapudnona, kas kuna ni Domingo, manmano itan iti makalagip iti pudno a langa daytoy a muyong gapu iti pannakapukpukawna. (Rony de Leon)


(Naipablaak iti Agosto 7, 2017 a bilang.)