Panagala iti Arasa

PANAGALA ITI ARASA. Ak-akasen ni Joel Carillo, maysa a mangngalap iti Caroan, Gonzaga, Cagayan, ti tillem nga impakatna iti karayan. Daytoy ti masansan nga us-usaren dagiti agal-ala iti arasa (rasa). Ikkanda iti appan iti tengngana sa akasenda kalpasan ti sumagmamano a minuto. Ngem saan laeng a dadakkel nga arasa ti maal-ala ti tillem. Uray met dagiti babassit (wenno an-annak) nga aw-awaganda iti rissing a mailako iti P2 agingga iti P8 segun iti kadakkelna. Malaksid iti tillem, us-usarenda met ditoy ti tallakeb wenno attak a pagala iti arasa. (Roselyn C. Campano)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 5, 2016 a bilang.)

Baro nga opisial ti GUMIL UNP, nagsapata

Pagsapsapataen ni Joe S. Somera (direktor ti GUMIL Ilocos Sur) dagiti baro nga opisial
ti GUMIL UNP. (Rinetrato ni Pamela Hernando)

Napili dagiti baro nga opisial ti GUMIL UNP (Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilokano iti University of Northern Philippines) idi Marso 18, 2016 iti Guestel Function Hall ti University of Northern Philippines, Vigan City kalpasan a nagngudo ti termino ni Wendelyn Castaneda, dati a pangulo ti GUMIL UNP.

Dagiti sumaganad ti baro nga opisial: John Argee Puller (presidente), Christian Yadao (bise-presidente), Kay Denise Valera (sekretaria) Prince Levi Agbisit (tesorero), Jhoelle Tacadena (auditor),  Kristine Lagasca (business manager), Gerone Vince Gazmen (PRO), ken  dagiti direktor: Ma. Angela Tatson, Judy Ann Haban, ken  Celina Rambuangga.

Ni Dr. Santiago Reolalas ti agpaay a mammagbaga.

Nangrugi ti panagtakem dagiti opisial iti panaglukat ti klase itay Agosto.

Sanga ti GUMIL Ilocos Sur ti GUMIL UNP, nga adda met iti salinong ti Center for Ilokano Studies (CIS) nga imatonan ni Dr. Remigio L. Obrero. (Alma Campos-Somera)


(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 5, 2016 a bilang.)

‘Agri Mapping,’ maipakat tapno ammo dagiti mannalon ti imulada

Kalikaguman ni Agriculture Secretary Manny Piñol a magibusanen ti panagpugpugto ti kaaduan a mannalon no ania ti imulada iti bangkag wenno talonda babaen ti panangitudo kadagiti lugar iti pagilian nga umisu a para iti partikular a mula.

Kuna ni Piñol a mangiwaywayaten ti departamento iti National Color Code Agriculture and Fisheries Map tapno maitudo dagiti partikular a lugar iti pagilian segun iti klase ti daga ken klima iti daytoy nga agbalin a pagbasaran ti mannalon no ania a mula ti mabalin a pagganaran tapno masigurado ti kaadda ti umdas a mapataud a taraon ken mayadu ti apit iti agrikultura iti pagilian.

Kuna ni Piñol a gapu ti kinaawan ti kastoy a mapa iti pagilian, maysa a panagpugpugto kadagiti mannalon a Filipino no ania ti imulada ta saan nga ammo dagitoy no ania a mula ti umisu la unay a para iti kita ti daga dagitoy, isu nga agek-eksperimento laengen dagitoy a pakabusbosan ti adu a tawen, kuarta ken bannog.

Kuna ti sekretario a nagbalin a kastoy ti kasasaad dagiti mannalon gapu iti kinaawan a pannarabay ti gobierno. Innayonna a saan pay nga ammo dagiti mannalon no ania a klase ti daga ti adda kadagiti talon wenno bangkagda.

(Naipablaak iti Bannawag, Septiembre 5, 2016 a bilang.)

SEPTIEMBRE 5, 2016

SARITA
4 Dear Virginia
   Norberto D. Bumanglag, Jr.
14 Ni Ditas, ti Balakadko ken Siak
     Marlene Tolentino

NOBELA
8 Baknangtan, Kayong! (8)
   D.S. Bulong
12 Ti Bastardo (23)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
6 Arang
    Roy V. Aragon
20 Ni Li Po
     Ria Rebolledo
47 Daniw a Para Ubbing
      Diana Sagario-Macalos

SALAYSAY
18 Adda Met Paraiso a Managan iti Calayan
     Roselyn C. Campano
26 Adu a Nateng ti Atiwen ti Pako
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
35 Kimar (40)
38 Don Clavio de Ylocos (2)
41 Miks & Tiks

KOLUM
10 Saludsodem ken ni Apo Hues
24 Padasem Daytoy, Kailian
29 Okeyka, Apong
30 Tips
31 Ading Kosinera
33 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Agkatawa ti Mayat
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
3 Tao, Lugar, Pasamak
9 Netizone
16 Biag ni Ilokano
17 Siled ti Kararag
21 Mailisim Met Dagiti Agbasbasa nga Ubbing iti Stress
22 Sarita a Para Ubbing
23 Idi Un-unana a Panawen
28 Panangpakalma iti Taraken nga Aso Bayat ti Panangdigos iti Daytoy
32 Ammuem Pay Dagitoy
34 “O Nadalus a Siled…”
43 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Dagiti Pabula ni Aesop

Apon ti Kannaway

APON TI KANNAWAY. Iti alas singko media agingga iti alas sais iti malem, maawis ti imatang dagiti biahero ket agsardengda iti panagbiaheda tapno buyaenda ti panaglabas ken panagapon ti bunggoy ti kannaway iti paset ti Sta. Maria ken Centro 7, Claveria, Cagayan. Nupay iti biang dagiti mannalon, parikutda dagiti adu a kannaway gapu iti pannakadadael dagiti raepda a baddebaddeken dagiti kannaway iti panagsapulda iti kanenda. (Ridel T. Cabulisan)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 29, 2016 a bilang.)

Maipabalon ken ni Presidente Marcos

MAIPABALON KEN NI PRESIDENTE MARCOS. Ni Magdalena Gamayo, 93, ti Pinili, Ilocos Norte, ti mangisagsagana ita, kaduana dagiti padana a mangngabel iti nasao nga ili, iti abel a puraw nga ules ken supot ti pungan a para ken ni Presidente Ferdinand E. Marcos a maitabon iti mabiit iti Libingan ng mga Bayani, kas inkeddeng ni Presidente Rodrigo Duterte. “Maragsakanak ta siak ti napili a mangaramid iti maipabalon ngem maladingitanak met ta kasla agar-aramidak manen iti maipabalon kadagiti tattao a napateg kaniak iti biag,” kinuna ‘toy “sibibiag a gameng ti pagilian” (2012 National Living Treasure Awardee) iti benneg ti panagabel, iti pannakalagipna a kastoy met laeng ti inaramidna idi pimmusay ti balasangna ken ti kaingungotna iti biag. (Freddie G. Lazaro)

(Naipablaak iti Agosto 29, 2016 a bilang.)

14 a libro nga Ilokano, mayalnag iti 2nd Ilokano Book Fair

Sangapulo ket uppat a libro nga Ilokano ti mayalnag iti “Libro Ilokano 2016: 2nd Ilokano Book Fair” a maangay inton Agosto 26-27, 2016 iti University of the Philippines Baguio iti Baguio City. Maipapan dagitoy iti piksion, daniw, literatura a para ubbing ken komiks nga Ilokano, ken kaaduan kadagitoy ti impablaak dagiti independent publisher manipud iti Kailokuan.

Pagtinnulongan nga iwayat ti GUMIL Filipinas ken UP Baguio, iti pannakitinnulong ti National Book Development Board, Manila Bulletin ken Bannawag magazine, mairaman kadagiti aktibidad dagiti lektiur iti panagipablaak ken panagipatarus ken panagsurat ken panangisuro iti Literatura nga Ilokano. Naawis nga aglektiur dagiti mannurat nga Ilokano a da Cles B. Rambaud, Neyo Mario E. Valdez, Aileen R. Rambaud, Anna Liza M. Gaspar ken Joel B. Manuel.; idinto a da Edgar Calabia Samar ken Allan Popa, agpada a mannursuro iti Ateneo de Manila University, dagiti naawis a mannurat a Tagalog.

Manamnama met nga ilako dagiti kangrunaan a bookstore ken publisher iti pagilian dagiti kapipintasan a libroda: maipapan iti piksion ken edukasion.

Maawis dagiti interesado a publisher ken autor a makipaset iti book fair, ken dagiti estudiante ken mannursuro a dumar-ay kadagiti maiwayat a lektiur. Maiwayat ti book fair iti Student-Alumni Complex Lobby iti UP Baguio idinto a maangay dagiti lektiur iti Abraham Sarmiento Hall ti unibersidad.

Para kadagiti interesado a publisher nga aglako iti book fair ken kadagiti mannursuro iti literatura a dumar-ay kadagiti lektiur, makiuman ken ni Junley L. Lazaga, Chairperson, Dept. of Language, Literature and the Arts ti UP Baguio iti 0925 858 6539 ken/wenno bisitaen ti Libro Ilokano 2016 events page iti Facebook. (AST)

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 29, 2016 a bilang.)

AGOSTO 29, 2016

SARITA
4 Ti Mannalado
   Joel B. Manuel
14 Kaamaan
   Juan B. Quimba

NOBELA
8 Ti Bastardo (22)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.
12 Baknangtan, Kayong! (7)
   D.S. Bulong

DANIW
6 “Uray Pay Ngata Adda Kainnagawko…”
    Arnold C. Baxa
47 Daniw a Para Ubbing
   Jimmy R. Agustin

SALAYSAY
18 Ania Ngamin, Aya, ti Gayyem?
     Virginia A. Duldulao, Ph.D.
26 Di Unay Nabangsit ti Takki ti Baboy No Pakanem iti Daytoy a Mais
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
35 Don Clavio de Ylocos (1)
38 Kimar (39)
41 Miks & Tiks

KOLUM
10 Saludsodem ken ni Apo Hues
17 Dear Doc
23 Haytek!
24 Padasem Daytoy, Kailian
29 Okeyka, Apong
30 Tips
31 Ading Kosinera
33 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Agkatawa ti Mayat
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
3 Tao, Lugar, Pasamak
9 Netizone
16 Biag ni Ilokano
20 Nasken Koma a Mapaadda: Positibo a Kasasaad ti Pagadalaan
21 Siled ti Kararag
22 Panangsursuro iti Uken iti Rumbeng a Pagrugitanna
28 Idi Un-unana a Panawen
32 Ammuem Pay Dagitoy
34 Agrurutap Dagiti Trabahom, Manang?
43 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Dagiti Pabula ni Aesop

Hidilyn Diaz, silver medalist iti Rio Olympics

Kalpasan ti 20 a tawen nga awan nayaw-awid dagiti Filipino nga atleta iti pannakipartisiparda iti Olimpiada, inyalat ni Hidilyn Diaz ti pirak a medalia iti women’s weightlifting 53 kg. division iti Rio Olympic Games iti pagilian a Brazil.

Ni met laeng Diaz, 25, tubo iti Zamboanga City, ti umuna a babai nga atleta manipud iti Filipinas a nakayawid iti medalia.

Saan ketdi a di naglasat ni Diaz iti adu a pannakapaay sakbay a naragpatna ti arapaapna a medalia uray bronse laeng koma. Agtawen laeng iti 17, ken isu pay ti kaubingan a lifter, idi makisalip iti Beijing Olympics idi 2008 ket isu ti maika-10 iti ranggo kadagiti 12 a nagbabalubal.

Napan manen nakisalip iti London Olympics idi 2012 ngem saanna a naileppas ti pannakilabanna ta napaay iti ‘clean and jerk.’

Ni Diaz ti maikalima nga atleta a Filipino a nakayawid iti medalia manipud pay idi 1964 ken maikatlo a nakayawid iti silver medal. Dagiti dua a sabali: da Anthony Villanueva iti Tokyo Olympics 1964 ken Mansueto Velasco iti Atlanta Olympics 1996.

Sipud rinugian ti Filipinas ti makipartipar iti Olimpiada dandanin maysa a siglo ti napalabas, maika-10 pay laeng ni Diaz a nakayawid iti medalia.

Malaksid iti awan-buisna a P5-milion a premiona manipud iti gobierno ti Filipinas, maipaayan pay ni Diaz, naggapu iti nakurapay a kaamaan, iti libre a tuition fees iti ania man nga state university a pagbasaanna, ken adda payen nangikari kenkuana iti libre a house and lot.

Saan a ti weightlifting ti nangnamnamaan ti Filipinas iti medalia iti Rio Olympics no di ket iti boksing. Ngem maysa a babai, iti kinatao ni Diaz, ti nangparimat iti Filipinas iti Olimpiada idiay Brazil.

(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 22, 2016 a bilang.)

Eleksion ti GMM: Agosto 21

Maangay ti eleksion ti GUMIL Metro Manila, gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Kamanilaan, iti daytoy Agosto 21, iti panangsangaili da agkaingungot a Dionisio S. Bulong ken Eden Cachola-Bulong iti pagtaengan dagitoy iti 14 Ayungin Street, Cadaing Village, Talipapa, Quezon City.

Agtakem dagiti mabotosan nga opisial iti interim a kapasidad. Kas mayannurot iti naamendaran a Constitution and By-Laws ti GUMIL Filipinas a pannakaina ti GMM, maiwayat ti sinkronisado nga eleksion dagiti amin a sanga ti GF iti uray nga aldaw ti Abril 2017. Maiwayat met ti eleksion ti GF iti maikatlo nga aldaw ti Dap-ayan 2017 ti GUMIL Filipinas. Agtakem dagiti mabotosan nga opisial iti dua a tawen.

Malaksid iti eleksion, maangay pay ti miting ti GMM tapno mapagsasaritaan ti pannakarambak ti Maika-50 nga Anibersario ti GMM iti daytoy Disiembre 11, 2016. (Michael S. Naidas)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 22, 2016 a bilang.)

AGOSTO 22, 2016

SARITA
4 Ubbog
   Rolando A. Seguro, Jr.
14 Iti Likudan ti Amin
    Ernesto L. Bisquera

NOBELA
8 Baknangtan, Kayong! (6)
   D.S. Bulong
12 Ti Bastardo (21)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.

DANIW
6 Isakemko Isuna
    Joel B. Manuel
47 Daniw a Para Ubbing
     Levita Baldugo-Baclig

SALAYSAY
18 “Siak, Remy, Awan Lakayko”
     Remedios S. Tabelisma-Aguillon
26 Agmulatayo iti Amarilio a Laya
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
35 Kimar (38)
38 Lam-ang (151)
41 Miks & Tiks

KOLUM
10 Saludsodem ken ni Apo Hues
17 Dear Doc
23 Haytek!
24 Padasem Daytoy, Kailian
29 Okeyka, Apong
30 Tips
31 Ading Kosinera
33 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Agkatawa ti Mayat
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
3 Tao Lugar Pasamak
9 Netizone
16 Biag ni Ilokano
20 Ipategtayo Koma ti Matematika!
21 Kasano a Mapaksiat ti Angpas?
22 Siled ti Kararag
28 Idi Un-unana a Panawen
32 Ammuem Pay Dagitoy
34 Palagip iti Panangtaming iti Taraon
43 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Dagiti Pabula ni Aesop

Kuarta Manipud iti Uong

KUARTA MANIPUD ITI UONG. Dakkel met ti pamastrekan babaen ti panagpatubo iti uong (Oyster mushroom), kas ipaneknek daytoy nga ina a taga-Sitio Abkir, Barangay Suyo, Dingras, Ilocos Norte a mangiraprapin iti uggorna nga ubing (saanna nga anak) tapno apitennan dagiti nataenganen nga uong ket ilakona iti agur-uray a gumatang. Gapu ta lalayusen daytoy a lugar, napanunot dagiti agarup 20 a residente ditoy a benepisiario iti 4Ps (Pantawid Pamilya Pilipino Program) ti agsanay no kasano ti agpatubo iti uong iti babaen ti Department of Agriculture ken ti Department of Social Welfare and Development, ken iti pannakitinnulong ti gobierno lokal ket naikkanda iti gundaway nga agpuonan. Ita, addaanen dagitoy iti agarup 1,500 a fruiting bags a naaramid babaen ti panagusarda iti napagtitipon a garami ket naisupot dagitoy ken maibitin a kas iti adda iti ladawan sa matudokan iti semilia ti uong. Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, mabalinen dagitoy nga ilako ket agbalin a nayon ti pamastrekanda iti inaldaw. (Leilanie G. Adriano)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 15, 2016 a bilang.)

Inkapilitan nga ROTC, panggep nga isubli ti gobierno ni Duterte

Panggep ti administrasion ni Presidente Duterte ti pannakaisubli ti inkapilitan a panagsanay dagiti agad-adal iti babaen ti Reserve Officers’ Training Corps (ROTC) tapno maimula kadakuada ti disiplina ken panagayat iti pagilian iti baet ti pangta ti droga iti kagimongan.

Kas kuna ni Chief Presidential Legal Counsel Salvador Panelo, inaprobaran itay nabiit ni Presidente Rodrigo Duterte ti diaya a mamagbalin nga inkapilitan manen ti panangala iti programa ti ROTC para kadagiti estudiante iti kolehio.

Kuna ni Panelo a nasken a maisubli ti ROTC ta napukawen dagiti agtutubo ti disiplina, ken adun kadakuada ti nailuod iti droga ken awanen kadakuada ti espiritu ti panagayat iti pagilian.

Mainaig itoy, kinuna ni Panelo a napagnunumuan ti pannakaamendar ti linteg a namagbalin nga opsional iti ROTC tapno agbalinen daytoy nga inkapilitan.

Maysa a programa iti panagsanay a kas militar, nagbalin a saan nga inkapilitan ti ROTC iti babaen ti dua-tawen a National Service Training Program (NSTP) Act idi 2011 gapu kadagiti adu a kaso ti hazing iti ikub ti ROTC.


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 15, 2016 a bilang.)

‘Endo’ iti gobierno, maisardeng koma metten

Ginutigot ni Senate Minority Leader Ralph Recto ti administrasion a gibusan metten daytoy ti kontraktualisasion ti 120,000 nga empleado iti gobierno.

Kas kuna ti senador, saan a nasayaat a kitaen a di aramiden daytoy ti gobierno idinto a naiget ti ballaagna iti pribado a sektor nga isardengnan ti kontraktualisasion.

Kuna pay ni Recto a kas kaadu dagiti kameng ti Armada ti Filipinas dagiti kasual nga agtrabtrabaho iti gobierno ket masapul laeng a mabukitkit metten no ania ti kasasaadda.

Iti panangpattapatta ti Civil Service Commission idi 2010, adda 21,315 a contractual workers. Saan pay a mairaman ditoy dagiti masusuelduan iti babaen ti Maintenance and Other Operating Expenses (MOOE) dagiti ahensia ti gobierno.


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 15, 2016 a bilang.)

AGOSTO 15, 2016

SARITA
4 Kontraktual
   Mark Anthony Ganotice

NOBELA
8 Ti Bastardo (20)
    Norberto D. Bumanglag, Jr.
12 Baknangtan, Kayong! (5)
   D.S. Bulong


DANIW
6 Daytoy Manggak
   Daniel L. Nesperos
47 Daniw a Para Ubbing
    Marlyn Garcia-Del Rosario

SALAYSAY
14 Canada, ti Baro a Hawaii Dagiti Ilokano
      Imelda Duque Toledo
26 Rey Andres
     Reynaldo E. Andres

KOMIKS
35 Kimar (37)
38 Lam-ang (150)
41 Miks & Tiks

KOLUM
17 Saludsodem ken ni Apo Hues
20 Dear Doc
23 Haytek!
24 Padasem Daytoy, Kailian
29 Okeyka, Apong
30 Tips
31 Ading Kosinera
33 Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii

PAGLINGLINGAYAN
44 Showbiz
47 Agkatawa ti Mayat
48 Sinniriban
48 Sapukas
48 Sudoku

DADDUMA PAY
2 Ti Makunami
9 Netizone
10 Tao, Lugar, Pasamak
16 Biag ni Ilokano
19 Siled ti Kararag
21 Digdigosem ti Pusam?
22 Rumbeng a Nalinteg a Tao ni Apo Prinsipal
28 Idi Un-unana a Panawen
32 Ammuem Pay Dagitoy
34 Ania Dagiti Isagana Sakbay ti Kalamidad?
43 Ti Gasatmo Ita a Lawas
46 Dagiti Pabula ni Aesop

Suka ken Basi ti Bangui

SUKA KEN BASI TI BANGUI. Daydaywen dagiti biahero daytoy a pagaramidan iti suka ken basi iti Bangui, Ilocos Norte. Nakaro wenno naingel ngamin dagiti sukada ken naimas ti basida. Natalged iti salun-at ta saanda nga agusar iti kemikal. Magatang laeng dagitoy iti duapulo ket lima a pisos kada litro. Adda pay pasurot wenno nayonna no adu ti gatangen. (Ridel T. Cabulisan)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 8, 2016 a bilang.)

Lektiur iti panagipablaak, kdp., mairaman iti 2nd Ilokano Book Fair

File manipud iti Libro Ilokano 2015 iti University of Northern Philippines Vigan City. (Rinetrato ni Roy V. Aragon)

Mairaman kadagiti aktibidad iti “Libro Ilokano 2016: 2nd Ilokano Book Fair” a maangay inton Agosto 26-27, 2016 iti University of the Philippines Baguio dagiti lektiur iti panagipablaak, panagipatarus, panagsurat, ken panangisuro iti Literatura nga Ilokano.

Naawis nga aglektiur dagiti nadumaduma nga autor dagiti libro a Filipino ken Ilokano.

Pagtinnulongan nga iwayat ti GUMIL Filipinas (GF) ken ti University of the Philippines Baguio ti book fair, iti pannakitinnulong ti sumagmamano nga ahensia ti gobierno maipapan iti panagilibro ken lengguahe.

Tampok iti daytoy a gannuat ti pannakailako dagiti libro nga Ilokano nga impablaak ti GF ken dadduma pay nga independent publisher; kasta met a mayalnag ti sangapulo ket uppat (14) a libro iti piksion, sarita a para ubbing, daniw, ken komiks nga Ilokano.

Manamnama met nga ilako dagiti kangrunaan a bookstore ken publisher iti pagilian dagiti kapipintasan a libroda maipapan iti piksion ken edukasion.

Maawis dagiti interesado a publisher ken autor a makipaset iti book fair, kasta met dagiti estudiante ken mannursuro a dumar-ay kadagiti maiwayat a lektiur. Maangay ti book fair iti Student-Alumni Complex Lobby iti UP Baguio idinto nga iti Abraham Sarmiento Hall ti nasaounibersidad dagiti lektiur.

Para kadagiti interesado, makiuman ken ni Junley L. Lazaga, Chairperson, Dept. of Language, Literature and the Arts ti UP Baguio iti junleylazaga@gmail.com ken/wenno bisitaen ti Libro Ilokano 2016 events page iti Facebook. (AST)


(Naipablaak iti Bannawag, Agosto 8, 2016 a bilang.)