Ni JIM P. DOMINGO
Iti napalabas a walopulo a tawen, nagtalinaed ti Bannawag a kas maysa a paratignay, maysa a burayok a nagsaksakduan ti adu nga Ilokano kadagiti adu a kapampanunotan…
NO ukradentayo dagiti panid ti Bannawag, kasla di umapay kadatayo a walopulo gayamen ti tawen daytoy “kangrunaan a magasin dagiti Ilokano.”
No madakamat ditoy dagiti Ilokano, saanna a kayat a sawen a dagiti laeng nayanak nga Ilokano ken agsasao iti Ilokano wenno Iloko. Mairaman pay ditoy dagiti Ibanag, Itawes, Gaddang, Kankanaey, Ibaloi, Itneg, Bontoc, Kalinga ken dagiti dadduma pay a puli iti Amianan a kabimbinninglay ti kultura dagiti Ilokano. Mairaman pay ditoy dagiti saan nga Ilokano nga agbasbasa ti Bannawag ken mangar-aramat iti pagsasao nga Ilokano iti pannakinaigda kadagiti dadduma a tattao iti aglawlawda.
Rambakantayo ita ti panagkasangay ti Bannawag babaen ti panangtaliaw ken panangamiristayo kadagiti napaspasamak iti napalabas, panangnanam iti panagbiag iti agdama ken panangnamnama iti naragragsak a masakbayan dagiti Ilokano.
Unibersidad ti Away
Iti biang ti Bannawag, iti uneg ti naglabas a walopulo a tawen, siniguradona ti panangparang-ay iti nasayaat a kababalin ken kabaelan dagiti mannurat, dagiti prioridad dagiti agbasbasa, kultura ken lengguahe.
 |
Ni mannalon Artemio T. Tabag ti Villa,
Sta. Teresita, Cagayan ken ti koleksionna
a Bannawag. Kunana a manipud idi 1984
agingga ita, saan pay a nangliwat
a gimmatang iti kopiana a Bannawag. |
Insaysayangkat dagitoy ti Bannawag tapno maitutopna ti akemna a kas ramit ti komunikasion ken panagrang-ay ta iti panaglabas dagiti adu a tawen, naglupos, simmaririt ken nagbalin a sopistikado dagiti agbasbasa iti Bannawag kangrunaan ti panangawatda kadagiti isyu a maipanggep iti gimong ken kultura.
Indandanon ti Bannawag kadagiti agnanaed kadagiti nasulinek nga away dagiti pakaseknan iti politika, iti gimong ken iti kultura, ken impapaanagna ti epekto dagiti panagkusit iti eleksion, korupsion wenno panagkunniber, pannakairurumen dagiti napanglaw ken awan gawayna, ken dadduma pay nga isyu ken di nasayaat nga aramid tapno maitandudo ti panagbalbaliw nga agturong iti naragragsak a panagbiag.
Sinuksukisok ti magasin dagiti pagduyosan wenno pakaawisan dagiti kadawyan nga umili, no ania ti kasapulan ken maitutop nga impormasion a maidanon kadakuada.
Ikalkalikagum ken pinaspasarut ti Bannawag ti kuriosidad dagiti umili kadagiti mapaspasamak iti aglawlawda ken tapno mapnek ti pannakawawda kadagiti napaypayso, saan nga inuulbod, ken adda pakainaiganna iti biagda nga impormasion.
Iti ngamin agdama, agliplipiasen dagiti impormasion a maidandanon kadagiti umili a ditayo pay ketdin ammo no agpayso wenno saan.
Iti napalabas a walopulo a tawen, nagtalinaed ti Bannawag a kas maysa a paratignay, maysa a burayok a nagsaksakduan ti adu nga Ilokano kadagiti adu a kapampanunotan, saan laeng kadagiti agnaed kadagiti away no di ket pay kadagiti dadakkel nga ili ken siudad ken ballasiw-taaw a pakairamanan ti Hawaii, California ken kadagiti dadduma a paset ti lubong a nakaipurpuruakan dagiti Ilokano.
Kadagiti Ilokano iti ballasiw-taaw, ibilbilangda ti Bannawag a manginanaig kadakuada iti napanawanda a lugar, tapno mailadawanda ti langa ti sigud a lugar a pinanawanda, ken pinalpalangto pay ti magasin dagiti maliplipatandan a tagipatgen ken kinangayed ti kultura ni Ilokano.
Ti Bannawag ti nangirakrakurak kadagiti mapaspasamak iti naggapgapuanda a namunganayan iti awagda iti magasin a maysa pay a paset ti Biblia dagiti Ilokano wenno kadagiti dadduma, maysa nga unibersidad dagiti tagaaway.
Kinapateg ti Kannawidan
Maysa kadagiti kangrunaan a nagapuanan ti Bannawag iti uneg ti walopulo a tawen ti panangitantandudona iti kultura Ilokana.
Mamati unay ti magasin a saan nga epektibo dagiti ipabpablaakna no maisiasi iti kultura.
Nagpapaay ngarud ti Bannawag a ramit tapno maamiris ti kultural a panagbiag dagiti Ilokano: dagiti aspekto ti tradision a kasapulan nga inaig iti moderno a panagbiag ken iti panangipamatmat kadagiti agbasbasa iti kinapateg dagiti tagipatgen, dagiti pammati ken kababalin a kasapulan iti inaldaw-aldaw a panagbiag.
Pinabileg ti magasin dagiti bambanag a mainaig iti naabel a kannawidan, literatura ken arte.
Agyamantayo iti Bannawag ta timmultulong daytoy tapno maipamatmat ken mapasingkedan ti kinapateg ti tradision ken mapabileg dagiti tagipatgen tapno maital-o dagitoy a kannawidan a pakairamanan ti kinamanagpaliiw iti aglawlaw, kinasaririt ken edukasion.
Saan kadi ngamin a ti kannawidan wenno nariingan a kultura ti mangmangted kadatayo iti naidumduma a kababalin?
Agsipud ta mamati unay ti Bannawag a maysa a naidumduma a galad wenno kababalin ti biag ti kultura a kas disenio ti panagbiag ti maysa a puli wenno maysa a komunidad, rumbeng laeng ngarud a parang-ayen daytoy.
Kadagiti panid ti magasin nga impagpaganetgetna a masapul a mamatitayo a ti nasayaat a galad ti mangitan-ok kadatayo, a ti kultura ti rumbeng a mamagkaykaysa kadatayo, saan laeng nga iti lugar a pagnanaedantayo no di ket iti sadino man a papanantayo.
Nadidigratayo ken nabibinegtayo ngaminen kadagiti pammati ken ganggannaet a tagipatgen.
Gapu iti moderno a teknolohia ken globalisasion, nagbalinen a materialistiko ken kasla kuarta lattan ti mangpatpataray iti agdama a kulturatayo nga inar-arapaap ti Bannawag nga aturen.
Iti panagkuna ti magasin, saanna a kayat a sawen a baybay-antayon ti modernisasion ket arakupentayo lattan dagiti kadaanan a wagas ti panagbiag no kasta man a maipalpalagip ti kinapateg ti kannawidan.
Ngem ketdi, masapul nga ipalagiptayo kadagiti bagbagitayo, a kas ar-arapaapen ti Bannawag a no ditay bigbigen ti napalabas, awanto a pulos ti kaipapanan ti agdama ken dinto masigurado ti pagturongan ti masakbayan.
Nasken unay nga itandudotayo dagiti nangangayed a tawid, dagiti makaay-ayo a sursuro a natawidtayo kadagiti appotayo, ta dakkel ti paset dagitoy iti puso ti kaaduan ken iti kararua ti tunggal maysa kadatayo.
Isu a no ukradentayo dagiti panid ti Bannawag, maipaspasagid latta ti kinapateg ti nasiken a panaglalangen ti kaamaan, panagkaykaysa, panangraem iti linteg, panagayat, talna, ken urnos, panaggaggaget, panangraem iti relihion wenno pammati ti tunggal maysa ken dadduma pay a nasasayaat a bambanag.
Napardas Dagiti Darikmat
Adu pay laeng ti kasla di mamati a walopulo met gayamen ti Bannawag.
Kadagiti nataengan, kaano laeng dagidi panawen nga ibasbasaan ida dagiti dadakkelda kadagiti linaon ti Bannawag.
Iti daytoy a pananglagip, mabalin nga idiligtayo ti bukodtayo a bagi iti Bannawag ket ditay koma baybay-an dagiti lumabas a darikmat nga awan pulos ti nasayaat a maaramidan.
Saan kadi nga agkurkurang a kanayon ti oras kadagiti kayattayo nga aramiden?
Ngem iti naun-uneg pay a kaipapapanan, ti oras a kankanayon a kalkalikagumantayo ti kankanayon a maab-abuso ken masaysayang.
Kayattayo man ken saan, saan a mapupuotan ti panagtayab ti oras - ken saanen a maisubli pay.
Ta uray ni Apo Dios a mismo, saannan a maisubli ti napalabas.
Ket laglagipentayo koma a kanayon a kas ipampamatmat dagiti panid ti Bannawag ken uray dagiti inaldaw-aldaw nga ar-aramidentayo a naragragsaktayo no ti napalabas ti pagsakduantayo iti adal a pakairamanan dagiti nagbiddutantayo. Saantayo koman nga uliten dagiti biddut ken parikut ti napalabas, a saantayon a maisubli pay; ngem adu dagiti leksion nga impapaayda a rumbeng laeng a pidutentayo tapno agbiagtayo a naragsak iti agdama ken tapno mapangnamnamaan met ti masakbayan.
Ta ti Bannawag, isu met laeng ni Ilokano, isu met laeng ni Samtoy a namunganay ti puso ken panunotna iti Amianan.
Agur-uray pay laeng ti lubong kadatayo.--O
(Paset ti bitla ni Propesor Jim P. Domingo, maysa a mabigbig nga International Histo-Cultural Researcher ken Science Journalist, iti pannakairubuat ti pannakarambak ti maika-80 nga anibersario ti Bannawag nga addaan iti tema “Panangbiag iti Napalabas Para iti Arapaap ti Agdama ken Masakbayan Dagiti Ilokano.” Naangay ti parambak iti Siudad ti Ilagan, Isabela itay Oktubre 18, 2014 iti pannakitakunaynay ti Departamento ti Edukasion, Schools Division of the City of Ilagan. Naipablak iti Bannawag, Nobiembre 3, 2014 a bilang.)
